[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Geyve

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Geyve
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlSakarya
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi
İdare
 • KaymakamMurat Güven[1]
 • Belediye başkanıSelçuk Yıldız (YRP)
Yüzölçümü
 • Toplam780 km²
Rakım80 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam49.760
 • Kır
-
 • Şehir
50.154
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu54700
İl alan kodu264
İl plaka kodu54

Geyve, Sakarya iline bağlı ilçedir.

Marmara Bölgesi'nin doğusunda, Sakarya ilinin güneyinde yer alır. Doğusunda Karapürçek ve Taraklı, batısında Pamukova, kuzeyinde Sapanca ve Merkez ilçe Adapazarı, güneyinde ise Bilecik iline bağlı Osmaneli ve Gölpazarı ilçeleri vardır.

Geyve, 1830 yılından beri ilçe konumundadır. 1954 yılına kadar Kocaeli iline bağlıyken bu tarihten itibaren, Sakarya iline bağlanmıştır. Yüzölçümü 62.852 hektardır. Bu yapısıyla Geyve, Sakarya'nın yüzölçümü bakımından en büyük, nüfus bakımından 7. sıradadır. İlçe merkezinin deniz seviyesinden yüksekliği 124 metre olup, en yüksek yeri 1040 m. yüksekliğindeki Çinetaşı Tepesidir.

İlçenin nüfusunun tamamına yakınını Manav Türkleri ve Doğu Karadenizli yurttaşlardan oluşmuştur. Karadenizliler ise özellikle 1. Dünya Savaşı sırasında Çarlık Ordularının yerel halkı itmesi ile bu bölgeye yerleşen insanlardır. Ayrıca ilçede Romanlar, Kafkasyalılar ve Kürtler de yaşamaktadır.

İlçenin en önemli akarsuyu Sakarya Nehri ve Karaçay deresidir. Sakarya Nehri ilçe merkezinin hemen kenarından geçerken, Karaçay Deresi ise ilçenin ortasından akarak Sakarya Nehri'ne dökülür. Sakarya Nehri ovadaki tarımın can damarıdır. Arazinin Sakarya Nehri boyundaki %20'lik kısmı ova, kalan %80'i ise dağlık ve ormanlıktır. Ova kısmı sulu tarım için çok uygundur.

Etimoloji ve Adlandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Evliya Çelebi Geyve'nin kökeni hakkında şunları söyler: "Aslında ismi Gegve'dir. İzmit kalesini inşa eden İskender'in akrabalarından İhtiyar kadın kral Gegve'nin koyunları ve çobanları için inşa edilmiş küçük bir yerdir. Bu kralın adı verilmiş olan Gegve'nin galat-ı meşhuru Geyve'dir.[2]

Barrington Atlas of The Greek and Roman World"e göre aslı Kabia'dır. [1]

Bu iki kaynak birbirini doğrular. Güncel Türkçe yer isimlerinden eski Bizans yerleşkesi olanların çoğunun ismi Rumca aslından ses bilgisel (fonetik) olarak Türkçeleşmiştir.

K > g, i > y, b > v ve ünsüzlerin yer değişimi Eski Anadolu Türkçesinde karşılaşılan değişimlerdir bkz. Eski Anadolu Türkçesi - Vikipedi (wikipedia.org)

Bitki örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin doğal bitki örtüsü genellikle ormandır. İlçenin verimli toprakları ve sahip olduğu iklim özellikleri, turunçgillerin dışında ekonomik önemi olan birçok ziraat ürününün yetiştirilmesine elverişlidir. Ekonomik anlamda zirai etkinliğin yapıldığı alanlar; bağcılık, meyvecilik (Elma, ayva, şeftali, kiraz), sebzecilik (en çok kereviz üretimi yapılmaktadır) ve hububattır.

Geyve Ayvası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geyve Ayvası Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Türkiye'deki yöresel ürünlerin geleneksellik ve kalite bakımından değerlendirilmesi sonucu bu ürünlere verilen Coğrafi İşaretli Sicil Belgesine sahiptir. İlgili sicil belgesinde Geyve Ayvasının tanımı şu şekildedir: "Kültüre alınması oldukça eski meyve türlerinden biri olan ayvanın MÖ 650 yıllarında yetiştirildiği ve anavatanının Kuzey-Batı İran, Türkistan ve Anadolu olduğu bilinmektedir. Geyve Ayvası, Sakarya ilinin Geyve ilçesinde yer alan Geyve Ovasında yetiştirilmektedir. İklim şartları, rüzgâr alımı, toprak yapısı, Sakarya Nehri kenarında yer alması, alınan güneş ışığının yönü, uygun bahçe kurulumu ve beceri sahibi çiftçilerce uzun yıllardır üretilmesi, Geyve Ayvasına ayırt edici özelliklerini kazandırmıştır. Geyve Ayvası, şeker asit oranı dengesi nedeni ile boğuculuk ve tıkanıklık hissi vermemesiyle piyasada bilinmektedir. Diğer ayva çeşitlerinden farklı olarak Geyve Ayvasının çiçek çukuru derinliği ve açıklığı yüzeye yakındır. Bu özelliği dış görünüşünü pazarlama açısından değerli kılmaktadır. Dış görünüş bakımından dikkat çekici parlak sarı renge sahiptir. Geyve Ayvası sulu ve sert meyve yapısı, tadındaki şeker asit oranındaki denge nedeniyle tat analizlerinde yüksek değerler almıştır (10 üzerinden 7-8). Özellikle diğer ayva çeşitlerinde karşılaşılan boğucu meyve yapısı Geyve Ayvasında görülmemekte olup, sulu yapısı yemeyi kolaylaştırmakta ve tüketici talebini artırmaktadır. Geyve ilçesinde ayva ağaçları 40-60 yıl kaliteli ve düzenli ürün vermektedir. Geyve Ovası; kuzey-güney yönünde Geyve İlçesi Alifuatpaşa Mahallesinden başlayıp, Bayat mahallesine kadar Sakarya nehrinin doğusunda kalan kuş uçuşu 20 km.lik bir hat boyunca uzanır ve tamamı Sakarya nehrinden sulanan, verimli, Türkiye ortalamasına nispetle alçak, az meyilli, düz ve derin topraklara sahiptir. Geyve Boğazı diye adlandırılan bölgenin rüzgârlarına maruz kalan mikroklima özelliğiyle Geyve Ayvası için ideal koşulları sağlayan ovada yıllık ortalama sıcaklık 4,6 °C ile 22,6 °C arasında, ortalama yağış 30 mm ile 97 mm arasında değişmektedir. Geyve yöresinde yıllık soğuklama süresi 1900 saatin üzerindedir. Sakarya nehri havzasında yer alan Geyve arazisi genellikle alüvyal verimli topraklardan oluşmaktadır. Tuz ve kireç oranı düşük ve toprak reaksiyon sınıfı (pH) hafif alkalidir. Toprak yapısı killi tınlı bünyede olup organik maddece zengindir. Tekstürü ince tanecikli strüktürü ise orta seviyededir. Drenaj problemi yoktur. Su tutma kapasitesi normal seviyededir. Toprağı oluşturan toprak parçalarının büyüklüğü yeterli ve bu parçaların birbirine bağlanma oranı iyidir. Alınabilir Fosfor, Potasyum, Kalsiyum, Magnezyum miktarı Geyve Ayvası meyvesinin besin ihtiyaçları için ideal seviyededir. Sakarya ilinin Geyve ilçesinde yetişen ayvanın üç çeşidi bulunmaktadır. Bunlar; Eşme, Ekmek ve Limon çeşitleri olup, bu üç çeşit de Geyve Ayvası olarak bilinirliğe ve üne sahiptir. Yörede ağırlıklı olarak Eşme çeşidi ve bunun isimlendirilmemiş farklı tipteki mutantları ile az miktarda Ekmek ve Limon ayvaları yetiştirilmektedir".[3]

Ayrıca Tropicana isimli meyve suyu üretici firması 2015 yılında "Geyve Ayva Nektarı"[4] adlı bir meyve suyu piyasaya sürmüş olup ilerleyen yıllarda ürün piyasadan çekilmiştir.

Geyve ilçe meydanına 2021 yılında yenilenmiş ve meydana Ayva Heykeli inşa edilmiştir.[5]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
Geyve ilçesi (Kocaeli)
1927[6] 30.646 2.201 28.445
1935[7] 36.297 2.715 33.582
1940[8] 39.145 2.130 37.015
1945[9] 41.112 2.413 38.699
1950[10] 44.109 2.278 41.831
Geyve ilçesi (Sakarya)
1955[11] 47.369 2.667 44.702
1960[12] 51.949 3.676 48.273
1965[13] 55.547 5.001 50.546
1970[14] 57.307 7.235 50.072
1975[15] 57.857 7.806 50.051
1980[16] 60.986 9.126 51.860
1985[17] 66.373 10.968 55.405
1990[18][a] 41.331 13.405 27.926
2000[19] 44.907 17.318 27.589
2007[20] 45.923 19.802 26.121
2008[21] 46.629 20.120 26.509
2009[22] 46.520 20.318 26.202
2010[23] 46.846 20.941 25.905
2011[24] 46.892 21.317 25.575
2012[25] 47.782 22.006 25.776
2013[26] 48.171 48.171 veri yok
2014[27] 48.051 48.051 veri yok
2015[28] 48.374 48.374 veri yok
2016[28] 48.496 48.496 veri yok
2017[28] 48.731 48.731 veri yok
2018[28] 49.760 49.760 veri yok
2019[28] 49.958 49.958 veri yok
2020[28] 50.154 50.154 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ulaşım ve Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe Sakarya ile Bilecik illerini birbirine bağlayan D-650 Karayolu'nun yakınında olup, İstanbul'dan Ankara'ya gitmek isteyenler için D-100 ve TEM Otoyollarına alternatif olacak Taraklı-Göynük bağlantılı Sakarya-Ankara yolu üzerindedir. İlçede Alifuatpaşa Köprüsü, Elvanbey İmareti gibi tarihî eserlerin yanında çok sayıda eski yerleşim yeri bulunmaktadır. Geyve-Taraklı yolundaki dinlenme ve alabalık tesisleriyle yol üzerindeki başta kiraz bahçeleri olmak üzere meyve yetiştiriciliği yapılan alanlar görülmeye değerdir.

Aşağı Bağlarbaşı köyünde Geç Bizans döneminden kalan kale (Türklerin Bizans'a olan akınlarını bertaraf etmek için yapılan Geyve Boğazı kaleler zincirinden bir tanesi) ve Akıncı köyü sapağından Adapazarı istikametine yaklaşık 4 km mesafede ana yolun kenarında Çoban Kalesi görülebilecek tarihi yerler arasındadır. Ayrıca Mekşe Boğazı'nda bulunan Kıncılar Kilisesi harabeleri ve tam karşısında güney batıda bulunan Kurtbelenk Kilisesi harabesi de gezilebilinir.

İlçeye bağlı Alifuatpaşa beldesinde bulunan Ali Fuat Cebesoy (Kuvay-ı Millîye) Müzesi, Geyve İkinci Beyazıt Köprüsü gibi tarihi ve turistik özellikler arzeden yapılara ek olarak, Kurtuluş Savaşı kahramanlarından olan ve Geyve Savunmasının komutanlarından Ali Fuat Cebesoy'un mezarı da ilçede ziyaret edilebilecek yerler arasındadır.

Doğançay Şelalesi, ilçe sınırlarında, Maksudiye köyü sınırlarında bulunur.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Pamukova ve Taraklı ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2015. 
  2. ^ Çelebi, E. (1895). Evliya Çelebi Seyahatnamesi ikinci Cild. Kahire: Bulak Matbaası.
  3. ^ "Geyve Ayvası Coğrafi İşaret Sicil Belgesi" (PDF). Türk Patent. 17 Haziran 2020. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  4. ^ ""Tropicana Geyve Ayva Nektarı" isimli reklam filmi". 22 Nis 2015. 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  5. ^ "İşte çok konuşulan Ayva heykeli Geyve Meydanında". Geyve.Com / Geyve'nin Sesi. 13 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022. 
  6. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  7. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  9. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  13. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  26. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  27. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Geyve Nüfusu - Sakarya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Sakarya Geyve Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Geyve&oldid=32693715" sayfasından alınmıştır