Belogradçik
| Belogradçik | |
|---|---|
| |
| Bilgiler | |
| İl (oblast): | Vidin |
| Nüfus: | 6,738 (2004) |
| Rakım: | {{{Altitude}}} m |
| Posta kodu: | 3900 |
| Telefon kodu: | 0936 |
| Koordinatlar: | {{{Latitude}}} kuzey {{{Longitude}}} doğu |
| Belediye başkanı | |
| Boyan Minkov | |
Belgradcık (Bulgarca: Белоградчик Belgradçık) Bulgaristan'ın Vidin ilinin bir ilçesidir.
Bugün nüfusu 7000’e ulaşmış olan Belgradcık; bir turizm merkezi hâline getirilerek modern bir kasaba e büründürülmüştür. Eski Osmanlı kalesi restore edilip müze olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kale, Bulgaristan’daki emsalleri arasında en iyi muhafaza edilip bakımı yapılanıdır.[1]
İsminin kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasabanın adının manası; "beyaz kale" demek olan Slavca "Belgrad" kelimesine nisbetle "küçük beyaz kale"dir. Bugün Sırbistan’ın başşehri olan Belgrad’dan, Macaristan’daki İstolni Belgrad’dan, Arnavutluk’taki Arnavut Belgradı Berat'tan ve Erdel'deki Erdel Belgradı Alba Julia'dan ayırt edilmesi için Belgradcık şeklinde anılmıştır.[2]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Vidin’in güneybatısında 52 km mesafede, denizden 520 m yükseklikte, Kapadokya'yı andıran ve Avrupa’da nâdir rastlanan, çok güzel ve alışılmadık bir coğrafî mevkide kurulmuştur. 1396 Niğbolu Zaferi'nden 1878 Berlin Antlaşması'na kadar yaklaşık 500 sene Osmanlı hâkimiyeti devrinde önceleri Vidin sancağına bağlı küçük bir kale hâlindeyken 18. yüzyılda gelişerek kasabalaşmıştır. 19. yüzyılda ise nâhiye iken kazâ merkezi olmuştur.[2]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgradcık Kalesi'nin bir Roma yapısı olduğu düşünüldüğü için kasabanın tarihinin Romalılar'a kadar uzandığı söylenebilir.[2] Kalenin 13. ve 14. yüzyıllarda Bulgar Vidin Prensliği’nin küçük bir istihkâmı olduğu ise kesin olarak bilinmektedir. Prenslik; I. Murad Hüdâvendigâr zamanında Osmanlılar’ın bir vasalı olmuştur. Yıldırım Bâyezîd'in 1396 Niğbolu Zaferi’nden Belgradcık; Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.
Osmanlı Devleti'nin bölgedeki askerî gücü içerisinde vaktiyle Osmanlı askerî sistemine dâhil edilmiş olan yerli Hristiyan kuvvetler de yer alıyordu. Belgradcık’tan ilk bahseden 1455 tarihli Tahrir Defteri’nde otuzaltı Hristiyan hâne ile kaledeki küçük bir Türk garnizonu ve bir de camiden bahsedilir. 1466’da ise Hristiyan hâne sayısı kırk dörde yükselmiştir.[3][4] 1528 senesinde garnizonda, bir imam ve bir dizdarın da aralarında bulunduğu onaltı muhafız;[5] 1586 tarihli tahrîr defterine göreyse yirmiyedisi muhafız, dokuzu bunlara mensup toplam otuzaltı kişi ve ayrıca ziraatla geçinen 7 hâne halkı ile 5 mücerred (bekâr veya yalnız yaşayan), toplamda kırk kadar müslüman nüfus yaşıyordu.[6]
Belgradcık 17. yüzyılda bir Türk-Müslüman yerleşim yeri olarak kale dışına doğru gelişme gösterirken bunda Müslüman âdeti olan cami etrafında şehirleşmenin etkisi olmuştur. 18. yüzyılda küçük bir kasaba haline geldiğinde 1756-57 yıllarında Hacı Hüseyin Ağa, kendi adıyla anılacak bu camiyi yeniden inşa ettirdi.
Özellikle 19. yüzyılda Bulgar etkisi görülmeye başlar. 1821’de bir okul, 1840’ta Ucailisate denilen ve herkese açık bir okuma salonu açılır. II. Mahmud döneminde (1808-1839) Osmanlı-Sırbistan hudûdu Belgradcık’ın yakınından geçtiği için stratejik önemi artan kale; yeniden inşâ edilip genişletildi. Padişahın ve Vidin müşîri Hüseyin Tevfîk Paşa’nın bu inşaattaki gayretlerini öven iki kitâbede kalenin tamamlanma tarihinin Hicrî 1254 (1838-39) olduğu yazılıdır. Bu yeni kale 1841 ve 1850’de, Tanzimat’ın tatbîkine karşı çıkan 12.000 kişilik Bulgar köylü grubun çıkardığı Belgradcık İsyanı yüzünden şiddetli bir mücadeleye sahne olurken isyancıların kaleye hücumları püskürtüldü.[7][8][9]
Kırım Harbi’nden sonra Sırbistan’a göç eden Bulgarlar’ın boşaltıkları yerlere hem insan gücü açığını kapatmak hem de stratejik mevkî olması hasebiyle Belgradcık bölgesine Nusretiye, Osmaniye, Tevfikiye adlarıyla yeniden kurulan üç köyde 2.000 kişilik bir Çerkes nüfus iskân edildi. Bir sınır bölgesi olan Belgradcık’ın nüfus yapısı hakkında detaylı malûmat veren Tuna Vilâyeti Salnâmesi’ne göre, Sırbistan ayrılmadan evvelki zamanlarda daha geniş bir sahayı kaplayan, ancak daha sonra sınır bölgesi olunca idarî sınırları daralan Belgradcık kazâsında ler aman otuzsekiz kadar köyden sâdece üçü (Çerkesler’in yerleşmiş oldukları köyler) müslüman köyleri olup iki küçük muhâcir grubu ise diğer köylerde yerleştirilmişlerdi. Belgradcık kasabasının nüfusu ise 300 hânede 2.600 kişi olup bunların üçte ikisi müslümandı. Vidin kazâsında yaşayan 14.400 Hristiyan ile 3.700 müslüman nüfus arasında büyük sosyal karışıklıklar sebebiyle giderek gerginleşen münasebetler neticesinde bölgeyi terk etmeye başlayan Türk nüfus; 1877-78'deki Osmanlılarla Ruslar arasındaki 93 Harbi'nden sonra imzalanan 25 Şubat 1878 Edirne Antlaşması’nın ardından göçünü hızlandırdı ve neredeyse tamamen Anadolu’ya gitti. Osmanlı-Rus Harbi'ni tamamen bitiren 1878 Berlin Antlaşması'yla kurulan vasal devlet Bulgaristan Prensliği'nin sâdece iki sene sonra yaptığı 1880 nüfus sayımına göre sâdece 1.100 Türk nüfus kalmıştı. Nitekim 1975’te burada az sayıda Türk ailenin yaşadığı tespit edilmiştir. Türk halkın göç etmesiyle kasabanın nüfusu oldukça azalmasını beraberinde getirmiştir.
Mimarî
[değiştir | kaynağı değiştir]Hacı Hüseyin Camii
Osmanlı Devleti döneminden kalma, 1751'de inşâ edilmiş Hacı Hüseyin Camii bulunmaktadır. Bulgaristan'ın en güzel camilerinden olan bu cami; 2010'lu yılların başlarında Belgradçık Belediyesi'nce restore ettirilmiştir.[10]
Belgradcık Kalesi
Roma yapımı ait olduğu düşünülen kale; 13 ve 14. yüzyıllarda Bulgar Vidin Prensliği’nin küçük bir istihkâmı durumundaydı. I. Murad (1362-1389) zamanından beri Osmanlılar’ın bir vasalı mevkîindeki prenslik; 1396’da Niğbolu Zaferi’nden sonra tamamen Osmanlı hâkimiyetine girdi. Fâtih Sultan Mehmed zamanında bölgedeki Osmanlı askerî gücünün yarısını yerli Hristiyan kuvvetler oluşturuyordu. 1455 tarihli Tahrîr Defteri’ne göre kalede küçük bir Türk garnizonu ile bir de cami bulunuyordu. 1528’de garnizonda, içlerinde bir imam ve bir dizdarın da bulunduğu onaltı muhafız görevliydi.[5] 1586 tarihli deftere göre ise kalede yirmiyedi muhafız ve bunlara mensup dokuz kişi bulunuyor; ayrıca ziraatla uğraşan 7 hânenin yanı sıra 5 mücerred (bekâr veya yalnız yaşayan) kırk civarı müslüman nüfus yaşıyordu.[6]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bilgi Sitesi
- Bilgi Sitesi[ölü/kırık bağlantı]
- Resimler
- [1] 8 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Entsiklopedija na Balgarija, Sofia 1978, I, 251-254.
- ^ a b c "BELGRADCIK". TDV İslâm Ansiklopedisi. 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, Tahrîr Defteri, nr. O. 90; Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mâliyeden Müdevver Defterler, nr. 18
- ^ Dušanka Bojanić, “Fragment Zbirnog Popisa Vidinskog Sandjaka iz 1466 godine”, Mešovita (Miscelanea) Istoriski Institut Beograd, Beograd 1973, s. 5-77.
- ^ a b Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri, nr. 370
- ^ a b Tapu-Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi, Tahrir Defterleri, nr. 57, vr. 126a-b, Ankara
- ^ Halil İnalcık, Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Ankara 1943.
- ^ Halil İnalcık, “Application of the Tanzimat and its Social Effects”, Archivum Ottomanicum, Den Hague 1969, V (1973), s. 97-128.
- ^ Vladimir Stojančevic, “Prince Miloš and the Belogradžik Revolt”, Istoriski Časopis, III, Belgrad 1952, s. 129-145.
- ^ "Bulgaristan'da Müslümân Olmak". İHH İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsanî Yardım Vakfı. 13 Şubat 2013. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
