Bardesanes

Bardesanes (Aynı zamanda Bar-Daiṣān; Süryanice ܒܪܕܝܨܢ, "Nehir tanrısı Daiṣān'ın oğlu" d. 11 Temmuz 154, Edessa - 222 Ani), Geç antik çağ'da yaşamış Süryani filozof ve gnostik.

Bardesanes'in görüşleri özellikle Efraim'in eleştirileri sonrasında dönemin diğer yazarları tarafından hoşnutsuzlukla karşılanmıştır. Bu durum Bardesanes'in şiirleri ve eserlerinin korunmamasına yol açmıştır. Onun düşünce dünyasına yönelik bilgi verici en önemli eserlerden birisi öğrencisi Philippus tarafından yazılan liber legum regionum adlı eserdir.^[1]

Soylu bir aileden geldiği bilinen Bardesanes Kral VIII. Abgar ile birlikte eğitim görmüştür. Ünlü bir yazar olmanın ötesinde Süryani felsefesinin gerçek bir temsilcisidir. Hristiyanlığı kabul ettikten sonra, Edessa piskoposu Histasp tarafından 179 yılında diyakon olarak atanmıştır^[2]. Fakat sonradan metafizik ve astronomi konularında polemiklere girince, Edessa’nın Romalılar tarafından fethedildiği 216 yılında piskopos Akay tarafından sapkınlık nedeniyle aforoz edilmiş ve komşu Ermenistan’a kaçmak zorunda kalmıştır. Bazı yazarlar onun dualist gnostik ve Valentinus’un ardılı olduğuna inanır.

Bardesanes, oryantal bir astrolojik kadercilik doktrini^[3] geliştirmiştir. İsa’nın gövdesinin yalnızca bir hayalet olduğunu öne sür­müş ve yeniden diriliş düşüncesini reddetmiştir. Büyük bir yazın­sal yeteneğe sahip olan Bardesanes, aralarında Antonius ile Kader Üzerine Diyalog'un da bulunduğu çok sayıda önemli eser yazmıştır ve Süryanice yazma ve ilahi sanatının (hymnology) babası kabul edilmelidir^[4]. İlâhileri kendi doktrinleri doğrultusunda yazılmış olmakla birlikte, güzellikleriyle yüzlerce yıl akıllarda kalmıştır. Apokrif Havari Aziz Thomas’ın İşleri adlı eserin onun etkisindeki çevrelerce yazıldığı söylenir. Zaman zaman “Gnostiklerin sonuncusu” olarak tanımlanan Bardesanes 222 yılında öldüğünde, ardında Süryani edebiyatını ve felsefesini yeniden canlandıran bir okul bırakmıştır.^[5]