Balaton Gölü Harekâtı

Balaton Gölü Harekâtı
II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi
Balaton Gölü Harekâtı sırasında Alman birlikleri
Tarih 6 – 16 Mart 1945 Bölge Balaton Gölü, Macaristan Sonuç Sovyet/Bulgar zaferi
Taraflar
Almanya  Macaristan	Sovyetler Birliği  Bulgaristan
Komutanlar ve liderler
Josef Dietrich	Fyodor Tolbuhin
Güçler
6. SS Panzer Ordusu	3. Ukrayna Cephesi
Kayıplar
?	8.492 ölü ve kayıp. 24.407 yaralı[1]

Balaton Gölü Harekâtı^{[kaynak belirtilmeli]} (Almanca: Operation Frühlingserwachen; "Frühlingserwachen" Harekâtı, anlamı: "Baharın uyanışı" Harekâtı, Plattenseeoffensive; anlamı: "Balaton Gölü Taarruzu"), II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde gerçekleşen son Alman taarruz harekâtıdır. Harekât, Macaristan topraklarının güneybatı kesiminde 6 - 16 Mart 1945 tarihleri arasında icra edilmiştir. Harekât, Almancada Plattensee Taarruzu, Rusçada Balaton Savunma Harekâtı ve İngilizcede Balaton Gölü Taarruzu olarak bilinir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Hazırlıkları büyük bir gizlilik içinde sürdürülen taarruz, 6 Mart 1945 tarihinde başlatıldı. Hazırlıkları büyük bir gizlilik içinde sürdürülen taarruz, 6 Mart 1945 tarihinde Balaton gölü civarında başlatıldı. Bölge, Romanya petrolü kaybedildikten sonra Almanya'nın petrol ihtiyacını sağlayan son bölgeydi.

Harekâta katılan Alman kuvvetlerinin büyük bölümü, Batı Cephesi'deki başarısız Ardenler Taarruzu'na katılan kuvvetlerdir. Esas olarak 6. SS Panzer Ordusu.

Alman planı, Sovyet General Fyodor Tolbuhin'in 3. Ukrayna Cephesi'ne karşı kararlı bir taarruz planıdır. Alman taarruzunun ilk darbesi General Sepp Dietrich'in 6. SS Panzer Ordusu tarafından, Balaton Gölü'nun kuzey kesiminde geniş bir cepheden yapılacaktı. Bu taarruzla Tuna Nehri'nin oluşturduğu bir kıvrım içindeki Sovyet 27. Ordu'su, doğu yönünde Tuna Nehri'nin gerisine atılacaktı. Tuna Nehri'ne ulaşıldığında Panzer Ordusu'nun bir kolu kuzeye çark ederek kuzey taarruz kolunu oluşturacaktı. Bu köprübaşından yapılacak taarruz, Sovyet 6. Muhafız Tank Ordusu'na yüklenecek ve Tuna üzerinden ilerleyerek, 13 Şubat 1945 tarihinde Kızıl Ordu kontrolüne geçmiş olan Budapeşte'yi geri alacaktı. 6. SS Panzer Ordusu'nun diğer bölümü güneye çark ederek güney taarruz kolunu oluşturacaktır. Güney taarruz kolu ise Sio Kanalı üzerinden ilerleyerek E Ordular Grubu ile temas sağlayacaktır. E Ordular Grubu ise Mohaç üzerine taarruz edecek, kuzey yönünde ilerleyerek 6. SS Panzer Ordusu'nun güney taarruz koluyla temas kuracaktı. Bu temas sağlanırsa E Ordular Grubu Sovyet 26. ve 57. Orduları kuşatacaktır.

Bu kuşatma sırasında Alman 6. Ordu'su, Sovyet 26. Ordu'suyla muharebeye girerek onu tespit edecektir. Benzer şekilde Alman 2. Panzer Ordusu da Balaton Gölü'nün güneyinden Kaposvar yönünde ilerleyecek ve Sovyet 57. Ordusu ile muharebeye girerek onu sabitleyecektir. Macar 3. Ordu'su, taarruzun kuzey kesimini ve Budapeşte'nin batısını tutarak harekâtın kanat güvenliğini sağlayacaktır.

Taarruz planda öngörüldüğü gibi 6 Mart 1945 tarihinde başladı. Taarruza Alman 6. Panzer Ordusu öncülük etmiştir. Bir bakıma Adolf Hitler'in muhafız birliği olan 1. SS Panzer Tümeni "Leibstandarte SS Adolf Hitler" gibi seçkin birlikler de harekâtın öncü unsurlarındandır. Çamur mevsimi olmasına karşın Alman taarruzu epey başarılı gelişti ve Sovyet komutanlığı açısından beklenmedik bir durum yarattı. II. Dünya Savaşı'nın böylesi ileri bir tarihi için, çok etkili sonuçlar elde edilmişti.

Sovyet komutanlığı taarruz eden Alman kuvvetleri arasında SS birlikleri gibi seçkin birlikler olduğunu saptadığında, taarruzun gerçekten kritik bir durum yaratmakta olduğunu fark etti. Bunun üzerine Alman ilerlemesini durdurmak için hızla önlemler aldılar.

Alman ileri harekâtı 14 Mart'ta zaten ciddi sorunlar içindeydi. O tarihte Joseph Goebbels, günlüğüne taarruzun muhtemelen başarısız olacağını yazmıştı. 6. SS Panzer Ordusu'nun ileri harekâtı, kısa hedefliyken daha başarılıydı. 2. Panzer Ordusu da Balaton Gölü'nün güneyinde, 6. SS Panzer Ordusu'nun gölün kuzeyinde olduğu kadar başarılı değildi. Dahası, E Ordular Grubu, 1. Bulgar Ordusu ve Mareşal Tito'nun partizan ordusu karşısında sert bir direnişle karşılaştı. Sonuçta Alman ordusu Mohaç'a ulaşmakta başarısız oldu.

Kızıl Ordu 16 Mart 1945 tarihinde bir karşı taarruz başlattı. Sovyet karşı taarruzu 24 saat içinde Alman kuvvetlerini harekât öncesi mevzilerine attı.^[2]

Sağlam kalabilen birkaç zırhlı araç ve hayatta kalabilen Alman kuvvetleri, 22 Mart'ta Macaristan'daki diğer savunma mevzilerine çekildiler. Sovyet karşı saldırısı devam etti ve bir süre sonra aşırı yayılmış bir duruma düştü.

Sovyet 3. Ukrayna Cephesi kuvvetleri, 30 Mart 1945'te Macaristan - Avusturya sınırını geçerek Avusturya topraklarına girdiler.

General Sepp Dietrich'in 6. SS Panzer Ordusu 4 Nisan'da hâlen Viyana civarında, olası Sovyet Viyana Taarruzu'nu karşılamak için olabildiğince çabuk bir şekilde savunma mevzileri inşa etme çabası içindeydi. Gerçekten de Sovyet 6. Muhafız Tank Ordusu, 9. Muhafız Ordusu ve 46. Ordu Avusturya başkentine, kuşatıcı bir tarzda yaklaşmaktaydı.^[2]

Viyana, 13 Nisan 1945 tarihinde Kızıl Ordu birliklerinin eline geçti. Bu aşamada, Sovyet Viyana Taarruzu Harekâtı tamamlanmıştı.

Alman 6. SS Panzer Ordusu, 15 Nisan'da Viyana'nın kuzey kesimindeydi. Sovyet 9. Muhafız Tank Ordusu ve 46. Ordu, 6. SS Panzer Ordusu mevzilerine yüklendi. Daha güneyde, Avusturya'nın güneybatı köşesinde, Graz'ın kuzey kesimine çekilen Alman 6. Ordu'sunun kılıç artıkları, aynı tarihte Sovyet 26. ve 27. Orduları ile muharebeye girdi.

15 Nisan'da 2. Panzer Ordusu'ndan kalan birlikler, Graz'ın güneyindeki Maribor civarında Sovyet 57. Ordu'su ve 1. Bulgar Ordusu ile karşı karşıya idiler.

Her iki Sovyet ordusunun 25 Nisan - 4 Mayıs 1945 tarihleri arasında, Kanije yakınlarında geliştirdikleri Nagykanizsa–Körmend Taarruzu sırasında 2. Panzer Ordusu ağır kayıplara uğradı. Öte yandan 16 - 25 Nisan arasında 3. Macar Ordusu, Budapeşte'nin 40 km. kadar batısında, Bratislava ve Viyana yönünde ilerlemekte olan Sovyet 46. Ordu'su tarafından imha edildi.

Bazı macar birlikleri, Balaton Gölü Taarruzu ardından gelen Sovyet taarruzunda, Budapeşte'nin Sovyet kuvvetlerinin kontrolüne geçişi sırasında teslim oldu. Macar birliklerinden bir piyade tümeni, 30 Nisan'a kadar 2. Panzer Ordusu bünyesinde kaldı.

Hitler tarafından 6. SS Panzer Ordusu Komutanı General Sepp Dietrich'e gönderilen emirde, birliklerin, daha da önemlisi Leibstandarte Adolf Hitler Tümeni'nin "durumun gerektirdiği gibi muharebe etmediği" ileri sürülmüştür.^[3] Dahası Leibstandarte'nin övünç kaynağı olan "Adolf Hitler" kolbandı kaldırıldı.

Balaton Gölü Harekâtı Alman orduları açısından kesin olarak başarısız bir harekât olmuştur. Başlardaki başarısına karşın harekât, savaşın sonuna doğru kendini gösteren Hitler'in pervasız askeri kararlarına bir örnek oldu. Harekâtın başlıca kusuru faaliyet alanında fazlaca iddialı olmasıydı. Sadece Budapeşte'nin geri alınmasını değil, bunun yanı sıra Balaton Gölü'nün güneyindeki petrol sahası Nagykanizsa'nın da kontrolünü yeniden ele geçirmeyi amaçlamaktaydı. Ayrıca Hitler, harekâtla 3. Ukrayna Cephesi'ni Tuna gerisine atmayı ve General Malinovski'nin Macaristan içlerinde devam eden harekâtını da önlemeyi ummaktaydı.

Harekât sadece başarısız olmakla kalmadı, Polonya'da bulunan ve eldeki en güçlü birlikler olan 6. Panzer Ordusu'nun Budapeşte bölgesine kaydırılması, yakın gelecekte bu bölgeden başlayacak olan Sovyet genel taarruzlarını karşılama şansını, Alman Doğu Orduları'nın elinden almış oldu.

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Operation Frühlingserwachen

• The Decline and Fall of Nazi Germany and Imperial Japan - Hans Dollinger, Library of Congress Catalogue Card Number 67-27047