Bosten Gölü

Bosten Gölü Bağraş Gölü
Gölün uzaydan görünüşü, 2 Kasım 2004
Havza
Konum	Bayangolin, Sincan, Çin
Koordinatlar	42°K 87°D / 42°K 87°D / 42; 87
Genel bilgiler
Akarsu (gelen)	Kaydu Nehri
Etki alanı	55.600 km2 (21.500 sq mi)
Uzunluk	55 km (34 mi)
Genişlik	25 km (16 mi)
Yüzölçümü	1.000 km2 (390 sq mi)
Ortalama derinlik	8,15 m (26,7 ft)
En derin noktası	17 m (56 ft)
Su hacmi	7.740 km3 (1.860 cu mi)
Yüzey rakımı	1.048 m (3.438 ft)
Wikimedia Commons
Bosten Gölü (Asya) Asya haritasında göster Bosten Gölü (China) China haritasında göster

Bosten Gölü veya Bağraş Gölü (Çince: 博斯滕湖, Pinyin: Bósīténg Hú; Uygurca: باغراش كۆلى, Baƣrax Kɵli, Bağraş köl), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, Bayangolin Moğol Özerk İlinde Korla şehrinin 57 km kuzey doğusunda, Bağraş İlçesi toprakları içinde ve Orta Asya'nın en büyük gölüdür. Deniz'den yüksekliği ortalama 1,048 metredir.

Bosten Gölü'nün en önemli yüzde 83'ü varan su kaynağı Kaydu Nehri'dir.^[1]

Kaşgarlı Mahmud, Türk Dili'nin en eski ve değerli sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"يلدزكول Yolduz köl" "Küçe, Kinğüt ve Uygurlar sınırında bulunan bir göl."^[2] olarak tanımladığı bu göldür.

1957 yılında Rus mühendis Jida, gölün dibine deneme burgu yapmış ve gölün 4000 yıl önce oluştuğunu tahmin etmiştir. Çinli Li Daovuan unvanı Shui Jin Zhu ölümünden önce Milattan sonra 527 yılında şimdiki gölün yerinde sadece bataklık bir bölge olduğunu yazmıştır. Qing Hanedanı Jiaqing (Çince: 嘉慶, Mançu: Saicungga fengšen) zamanında (1798–1820) Xu Song gölün etrafını gezer ölçüm yapar. O zamanlar göl, 138 km uzunlukta, 23 km genişlikte ve 16 metre derinlikte, çevresi bataklıkla kaplıymış.

Bosten Gölünde, (Abbottina rivularis),^[3] (Abbottina rivularis),^[3] Sazangiller Cyprininae alt-familyasından (Ctenopharyngodon idella),^[4] (Cyprinus carpio haematopterus),^[5] Mersin balığıgiller'den Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii baerii),^[6] (Diptychus maculatus)^[7] ve Aspiorhynchus laticeps gibi tatlı su balık türleri yaşar.

Bosten Gölü, bol balık bulunması, etrafının bataklık ve sulak oluşu nedeniyle bu bölgede önemi büyüktür. Bosten Gölü ve Kaydu Nehri ile birlikte Yenci Havzasındaki ortalama 100.000 hektar alan tarla ve bahçeler sulanır. Yıllık buharlaşma ortalama 2,902 milimetredir. Verilen demeçlere göre 1964 yılında 1. Aralık ile 28. Şubat arasında 5 milimetre ve 1. Haziran ile 31. Ağustos arasında 10 mm yağmur yağmıştır, ortalama sıcaklık Ocak ayında −10 °C ve Haziran'da + 28 °C; yıllık ortalama sıcaklık 9,5 °C'dir.

Bosten Gölünün isim kökeni bir neden bilimi (Etiyoloji) söylentisine bağlanır ve şöyle açıklanır; önceleri Yenci Havzasında böyle bir göl yokmuş sadece büyük bir bozkır'da bir birbirlerini çok seven genç bir çift yaşarmış, oğlanın ismi Bosten kızın ismi de Gaya, fakat bir gün Gökteki Yağmurtanrısı kızı kaçırıp kendi karısı yapmak ister, bunu gören Bosten onunla savaşır ve yener, fakat o çok bitkinlikten ölür. Bunu gören Gaya çok üzülür ve ağlar ve hep ağlar. Gaya'nın göz yaşlarından o bozkır bir göle dönüşür. Bu çifti anmak için gölün ismine Bosten Gölü denilmiştir.

Çin 1. Nisan 1960 yılında Lop Nur Nükleer test bölgesini, 100 km Bosten Gölünün güneydoğusundaki Qinggir'de Kuruk Dağlarında, dünyanın en büyük nükleer test alanını (100.000 km²) yapmıştır. Burada 1964 ve 1996 yılları arasında toplam 45 yerüstünde (en son 16. Ekim 1980) ve yeraltında atom bombasının denemesi yapılmıştır. Üs, bir Havaalanı ve yeni yerleşim birimi (马兰公安管区) denilen Uxxaktal beldesinin batısında Hoşut İlçesinde bulunur. Yerüstünde yapılan Atom bombası denemeleri sonucunda güneybatı Sincan'da yaşayan yerel halkta anlaşılmaz hastalıklar göze çarpmıştır, Çin yöneticileri verdikleri demeçlerde, o insanların atomik radyasyon sonucunda hastalanmadıklarını açıklamışlardır. Şimdi Lop Nur Nükleer test alanı, çok sıcak ve yüksek atomik radyasyonlu artıklar için geçici depo veya son depo olarak kullanılmaktadır.

• Oluşumlarına göre Türkiye'nin gölleri listesi
• Türkiye'deki göller

• Hedin, Sven: Die geographisch-wissenschaftlichen Ergebnisse meiner Reisen in Zentralasien 1894–97 (Ergänzungsband 28 zu Petermanns Mitteilungen), Gotha 1900. (Almanca)
• Yuri Bregel: An Historical Atlas of Central Asia. Brill, Leiden 2003, ISBN 90-04-12321-0. (İngilizce)

• Bosten Gölü için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
• Seespiegelschwankungen des Bosten-Sees (Almanca)
• Climatic variability in arid central Asia over the last 2000 years documented by Bosten Lake, China. pdf (İngilizce)