Bâd bin Dostık
Ebu Abdullah Hüseyin Veya Bâd b. Dûstek 983-1085 Yılları Arasında Hüküm Süren Mervani Devleti Kurucusu Olan Kürt Hükümdar ve Komutandır.[1][2] Kürtlerin Humeydiye Aşireti Çârbuhtî[3] Oymağına Mensuptur.[4] Adı Bâz, künyesi Ebu Şucâtır. Ebu Abdullah Hüseyin Bâd b. Dostık, Bâz’ın kardeşidir. Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz el-Kürdî el-Humeydî[5] Bad, silahlandı ve bir savaş şefi oldu, popülerlik kazandı onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. (Bad), nüfuzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi.[6]
Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı Samsamüddevle Merzubani'yi mağlup edip Musul'u ele geçirdi.[5] Bağdat'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Bad, şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlup oldu ve bu savaşta öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Ebû Ali Hasan bin Mervan 990 yılında tahta geçti.[7][8] Humeydiye Aşiretinin reisi Dostık, aşiretinden küserek Diyarbekir’e gelmiş ve Bâd, 324/935’te buradan dünyaya gelmiştir. Bâd, 956-957’de itibaran Cizre’nin bir kısmını, Malazgirt’i, Maku, Van Gölü’nün etrafındaki köyleri almış ve Adilcevaz yerine Şabaziş’in temelini daha sonra Bâd, 965-966’da da Ercişi, iki yıl sonra Diyarbekir, Meyyafarkin (Silvan) ve Ruha’yı ele geçirmiştir. Davamında da Hasankeyf, Cizre, Botan, Suruç ve Nusaybin gibi yerler ona bağlanmıştır. Bâd, 970’te Sucâ adıyla iki çeşit sikke basmıştır. Bâd’ın eline 974’de ise Hakkâri’nin bir kısmı, Gevaş-Ardeşt ve Van Kalesi geçmiştir. Bâd, Diyarbekir’i kendisine merkez seçmiş ve Abbasi Halifesi ona “Ebu Şucâ” ünvanı vermiştir[9] Bâd b. Dûstek Büveyhî hükümdarı Adudü’d-devle’nin ölümüyle oluşan otorite boşluğunda yayılma imkânı bulmuş ve hükümdarlığını ilan etmiştir. Bâd, Büveyhîlerin zayıflamasıyla sınırları Erciş’ten Musul’a kadar genişletmiştir.[10] Silvan’daki tarihi Malabadi köprüsü Bad’ın adını taşır. Malabadi Kürtçe’de "Bad’ın evi mülkü" anlamına gelmektedir. Diyarbakır ve Muş yöresinde bulunan Badıkan Aşireti’nin kökleri Bad’a dayanır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Carole Hillenbrand. Marwānids.
- ^ Ahmed b. Yûsuf b. Ali el-Ezrak el-Fârikî, Târiḥü’l-Fâriḳî, thk. Bedevi Abdullatif Aʿvad, (Kahire: Hey’etü’l ‘Amme li Şuuni’l-Metabʿi’l-Emîriye, 1909), 50-51
- ^ İbnü’l-Ezrak, thk A.Bedevi, Tarihü’l-Fariki ed-Devlet’ül-Mervâniyye, 2. Baskı, Daru’l-Kitab, Beyrut, 1974, s. 49
- ^ Ebu’l-Fida, thk, Dubeys, el-Muhtasar-fi-Ehbari’l-Başar, 1. Baskı, Daru’l-Kutubü’l-İlmiye, Beyrut 1997, s. 470
- ^ a b İbn Şeddâd, "Nusaybin Tarihi", çeviren: Doç. Dr. Hüseyin Güneş, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, cilt: IX, sayı: 19, s. 232
- ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 308.
- ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 309.
- ^ İbnü’l-Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, 1. Baskı, Darü’l-Kutubü’l-İlmiye, Beyrut-Lübnan 1987, Vll, s. 416
- ^ Seyyid Hüseyin Mukriyani, Pêşkewtin 6. sayısı, (M. Emin Zeki), s. 479.
- ^ Yusuf. Mervaniler Döneminde Dini Gruplar Arasındaki Münasebetler, (Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2010) 12-13