Atahualpa Yupanqui
| Atahualpa Yupanqui | |
|---|---|
 Atahualpa Cosquín'de. | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum | Héctor Roberto Chavero Aranburu 31 Ocak 1908 Pergamino, Buenos Aires, Arjantin |
| Ölüm | 23 Mayıs 1992 (84 yaşında) Nîmes, Fransa |
| Tarzlar | Payada, Trova |
| Meslekler | Şarkıcı, Şarkıcı-şarkı yazarı, yazar |
| Çalgılar | Vokal, Gitar |
Atahualpa Yupanqui (22 Ocak 1908 - 23 Mayıs 1992) Arjantinli şair, besteci, gitarist ve yazar.
Arjantin halk müziğinin en önemli sanatçılarındandır. Asıl adı "Héctor Roberto Chavero Aramburo" olan sanatçı, İnka İmparatorluğu'nun iki efsanevi kralının adını bir araya getirerek Atahualpa Yupanqui sahne adını almıştır.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Buenos Aires'e 200 km. mesafede Pergamine şehrinde 1908 yılında doğdu. Babası İnka kökenli bir mestizo, annesi ise Bask yerlisi idi. Çocukluğu Pergamine ve kuzeydeki Tucumán şehirlerinde geçti.
Gençlik yıllarında Arjantin'in kuzey batısını ve Altiplano'yı gezerek yerli kültürleri tanıma fırsatı buldu. Bu geziler, onun müzik deneyimlerini zenginleştirdi. İnka İmparatorluğu'nun iki hükümdarının adının bir araya gelmesiyle oluşan Atahualpa Yupanqui takma adını benimsedi; gittiği her yerde halk şarkıları söyledi.
Genç yaşlardan itibaren politika ile ilgilenen ve Arjantin Komünist Partisi'ne giren sanatçı; 1931'de diktatör José Félix Uriburu'ya karşı bir ayaklanma girişimine katıldı. Ayaklanmanın bastırılması üzerine Uruguaya kaçtı, Arjantin'e 1934'te dönebildi. Aynı yıl, antropolog Alfred Métraux ile birlikte bir etnografik araştırma gezisi yaptı; Amachios Kızılderilileri'nden zamba, vidala, çacerera ritimlerini öğrendi.[1]
1935 yılında Buenos Aires' e yerleşti; sonradan eşi olacak "Nenette" olarak bilinen piyanist Antonieta Paula Pepin Fitzpatrick ile tanıştı. Nenette, Pablo Del Cerro takma adıyla yıllarca Yupanqui'ye eşlik etti. Atahualpa, radyo programlarına katıldı ve Colomb öncesi geleneksel halk şarkısı formlarına kadar uzanan derleme ve yorumlarıyla ünlendi.[2]
Komünist Parti üyesi olması nedeniyle Juan Perón'ın başkanlığı boyunca sansüre uğradı, defalarca tutuklanıp hapse atıldı. 1949'da Avrupa'ya gitti. Edith Piaf'ın daveti üzerine 1950'de gittiği Paris'te Louis Aragon, Paul Éluard, Pablo Picasso gibi sanatçılarla arkadaşlık etme fırsatı buldu. "Chant Du Monde" firması ile sözleşme yaptıktan kısa süre sonra Avrupa'daki ilk uzun çaları olan "Minero Soy"'u çıkardı. Bu albüm ile Uluslararası Folklor Yarışması'nda Charles Cros Akademi Ödülü'nü kazandı ve büyük bir Avrupa turnesi yaptı. Bu turne sayesinde uluslararası bir üne kavuştu.[2]
1952'de Buenos Aires'e döndü. Komünist Parti'den ayrıldı, böylece radyo programları yapabilmeye başladı. Cerro Colorado'da yaptırdığı, uzun yıllar yaşadığı ve bugün de müze olarak ziyarete açık tutulan evine yerleşerek yazı ve müzik çalışmalarını burada sürdürdü.[2]
1960'larda ünü yayıldı. Bu dönemde protest bir müzik akımı olan Nueva canción ortaya çıkmıştı. Facundo Cabral, Mercedes Sosa ve Jorge Cafrune gibi kimi Nueva canción sanatçıları Atahaulpa'nın bestelerini seslendirdiler. Atahulpa, bu türün en önemli ismi olarak kabul edildi ve izinden yürüyen genç sanatçılar tarafından "Don Ata" unvanıyla onurlandırıldı.[2]
1963-1964'te Kolombiya, Japonya, Fas, Mısır, İsrail ve İtalya'da; 1967'de İspanya'da turne yaptı; ardından Fransa'ya yerleşti; ancak sık sık Arjantin'e gidiyordu. 1976'da Jorge Rafael Videla'nin iktidara gelmesinden sonra Arjantin'e daha az gitmeye başladı.
1968'de Fransa Kültür Bakanlığı tarafından Sanat ve Edebiyat Nişanı ile ödüllendirildi.[1] Ülkesinin en önemli popüler müzik sanatçısı olarak 1985'te Arjantin'in en prestijli ödüllerinden biri olan Konex Ödülü'ne layık görüldü.
1989'da Nanterre Üniversitesi'nin siparişi üzerine Fransız Devrimi'nin ikiyüzüncü yıldönümü için bestelenmiş bir kantatın sözlerini yazdı. "Parole Sacre (Kutsal Söz)" adlı bu eser, dünyanın tüm ezilen halklarına yazılmış bir övgü niteliğindedir.[2]
Atahualpa, 23 Mayıs 1992'de Fransa'nın Nîmes kentinde 84 yaşında öldü. Cesedi 8 Haziran 1992' de yakılmış ve uzun yıllar yaşadığı Colorado Tepesi'nden Arjantin'in büyük düzlüklerine bırakılmıştır. Evin bahçesinde sembolik mezarı bulunur.[2]
Bilinen şarkıları
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
|
Ayrıca Türkiye'de Los ejes de mi carreta (Yok yok yalan deme) olarak Ferdi Özbeğen ve Semiha Yankı tarafından söylenmiştir. Aliye dizisinde Kıraç tarafından bu şarkı söylenmektedir. Bu şarkının müziği Atahualpa Yupanqui'ye sözleri Romildo Risso'ya aittir.
Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Piedra sola (1940)
- Aires indios (1943)
- Cerro Bayo (1953)
- Guitarra (1960)
- El canto del viento (1965)
- El payador perseguido (1972)
- La Capataza (1992)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Cotton, Jess. "Music for the Weekend: Atahualpa Yupanqui". www.argentinaindependent.com. argentinaindependent.com, 24 Ağustos 2012. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2017.
- ^ a b c d e f Gürçay, Ercüment. "Tanrının sesi Atahualpa 109 yaşında". yesilgazete.org. Yesil gazete, 21.012017. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2017.
