Artan oranlı vergi tarifesi

Artan oranlı vergi, vergi matrahı arttıkça matraha uygulanan oranı da artan bir vergi tarifesi türüdür. Örneğin, yıllık 20.000 TL gelire %10 vergi oranı uygulanırken 30.000 TL gelire %15 vergi oranı uygulanması durumunda artan oranlı vergi söz konusudur.

Aşağıdaki şemada vergi tarifelerine dair bir örnek gösterilmektedir:

Artan oranlı vergi tarifesi çoğunlukla sosyal devlet ile birlikte düşünülmelidir.

Fayda teorisine göre, bireylerin kamusal hizmetlerinin finansmanı için ödeyecekleri vergi, bu hizmetlerden elde ettikleri marjinal faydaya göre belirlenmelidir. Fayda teorisi, J.J. Rousseau'nun toplumsal sözleşmesi ile de bağlantılı bir teoridir. Fayda teorisi, faydanın ölçülemezliği ve bölünemezliği gibi sebeplerle, ödeme gücü teori içerçevesinde ele alınmaya başlanmıştır. Adam Smith tarafından ortaya konulan bu teoriye göre:^[1] "Bir devletin tebaası, her biri kendi ödeme güçleriyle, yani devletin koruması altında elde ettiği gelirle orantılı olarak, kamu finansmına katkıda bulunmalıdır.^[2]"

.

Gelir eşitsizliğinin sosyal olarak zararlı olduğuna inanan görüşe göre,^[3] artan oranlı vergilendirme, hane halkları arasında gelirin yeniden dağıtılmasına olanak sağlar. Artan orantılılık, daha yüksek gelire sahip kişilerin daha fazla vergi yükü taşıması gerektiği fikrine dayanır ve bu nedenle dikey eşitlik kavramına karşılık gelir:^[4]

Ancak yeniden dağıtımın gayri meşru bir yardım biçimi olduğunu savunan görüşe göre, gerçek sosyal adalet, herkesin gelirlerine göre kamu harcamalarına katkıda bulunmasını ifade eder. Bu nedenle, sabit/tek/düz oranlı bir vergiyi savunurlar.

İnsanlar, sahip oldukları özel mallarla, talep ettikleri kamu hizmetlerine yönelik bir talep seviyesi oluşmaktadır.. Örneğin, büyük otomobil sahipleri, geniş yollar ve kaliteli bir altyapı talep ederler, kültürel etkinliklere zaman ayırabilen yüksek gelir grubundan kişiler müze/opera gibi etkinlikler talep ederler.

Kamusal hizmetlere dair farklılaşan bu talepler, bir kamu hizmetinin finansmanının, hizmeti talep eden kişilerce karşılanması gerektiği fikrini ortaya çıkarmıştır.^[5] Örneğin, belediye yüzme havuzunun finansmanına katkıda bulunmak, bu hizmeti halihazırda özel sektörde kullanan ya da kullanabilecek olan kişiler tarafından meşru kabul edilebilir, bu hizmeti finanse etmek için ısıtma bütçesini kısmak zorunda kalacak bir kişi tarafından meşru kabul edilmesi çok daha zor olacaktır.