Alıntı kelime
Alıntı kelime veya alıntı sözcük bir dilden başka bir dile çevrilmeden geçmiş sözcüktür. Alıntı sözcükler, ortak bir kökene sahip oldukları için iki veya daha fazla dilde birbirlerine benzer olan soydaş sözcüklerden farklıdır. Ayrıca başka bir dilden geçmiş olan, ancak geçerken o dile çevrilmiş, calque olarak adlandırılan sözcükler de alıntı olarak sınıflandırılmaz.
Çeşitli dillerde alıntı sözcükler
[değiştir | kaynağı değiştir]İngilizce
[değiştir | kaynağı değiştir]İngilizce, diğer kültürlerden veya dillerden birçok sözcük ödünç almıştır. Bu sözcüklere örnekler Lists of English words by country or language of origin ve Anglicization maddelerinde yer almaktadır.
Bazı İngilizce alıntı sözcükler, İngilizcede alıntı sözcüğün sahip olduğu ses birimi mevcut olmasa bile orijinal fonolojiye nispeten sadık kalmaktadır. un-, -ing ve -ly gibi çoğu İngilizce ek Eski İngilizcede de kullanılmıştır. Bununla birlikte, bazı İngilizce ekler alıntı olmaktadır. Örneğin, -ize (Amerikan İngilizcesi) veya -ise (İngiliz İngilizcesi) son eki Yunanca -ιζειν (-izein) kökenli Latince -izare ekinden alıntı olmaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu'nda alıntı sözcükler
[değiştir | kaynağı değiştir]600'den fazla yıl boyunca Osmanlılar, imparatorluğun edebi ve yönetimsel dili olarak pek çok Farsça ve Arapça kökenli sözcük içeren, Osmanlı Türkçesi olarak adlandırılan ve dönemin günlük yaşantıda kullanılan Türkçesinden farklı bir Türkçe kullanmıştır. Osmanlıcanın içerdiği pek çok sözcük, imparatorluk coğrafyasında konuşulan Arnavutça, Bulgarca, Yunanca, Macarca, Ladino, Makedonca ve Sırp-Hırvatça gibi diğer dillere alıntı olarak girmiştir.
I. Dünya Savaşı sonrası İmparatorluk yıkıldıktan ve Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra, Türk dili yeni kurulan Türk Dil Kurumu liderliğinde geniş çaplı bir dil reformuna tabi tutulmuştur. Bunun sonucunda dönemin Türkçesinde benimsenmiş birçok alıntı sözcük Türki köklerden türetilmiş yeni sözcüklerle değiştirilmiştir. Türkçe aynı zamanda pantolon (Fransızca: pantalon) ve komik (Fransızca: comique) gibi Fransızca'dan birçok ödünç sözcük de almıştır.
Modern Türkiye'de sözcük kullanımı politik bir boyut da kazanmıştır. Sağcı yayınlar daha çok Arapça veya Farsça kökenli sözcükler kullanma eğiliminde olurken, solcu muadilleri Avrupa dillerinden daha çok sözcük benimsemekte, merkez görüşlü yayınlar ise daha çok yerli Türkçe kök sözcükleri kullanmaktadır.[1][sayfa belirt]
Anlam kayması
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı durumlarda, alıntılanmış sözcüğün özgün anlamı, anlambilim açısından kaymaya uğrayabilir. İngilizce bir sözcük olan Viking, Japoncaya "バイキング" (baikingu) olarak geçmiştir, ancak bu sözcük bu dilde "büfe" anlamına gelmektedir. Bunun nedeni Japonya'da bir İskandinav mutfağı geleneği olan smörgåsbord'dan esinlenerek açık büfe tarzında yemekler sunan ilk restoranın "Viking" adı altında açılmış olmasıdır.[2]
"Karo" anlamına gelen Almanca Kachel sözcüğü, Hollandacaya "kachel" olarak girmiştir, ancak bu dilde karo yerine soba anlamına gelmektedir. Bu durum, Almancada özel bir karolu soba çeşidini tanımlayan Kachelofen'ın Hollandacaya kacheloven olarak geçmesi, Hollandalıların ise bu sözcüğü yalnızca kachel olarak kısaltması ile meydana gelmiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lewis, Geoffrey (2002). The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success. Londra: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925669-3.
- ^ "The Imperial Viking Sal". Imperial Hotel Tokyo. 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2019.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dünya Alıntı Kelime Veritabanı (WOLD) 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
