[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Aksum Krallığı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aksum Krallığı
መንግሥተ አኵስም
𐩱𐩫𐩪𐩣
Βασιλεία τῶν Ἀξωμιτῶν
MÖ 150-y. MS 960
{{{arma_açıklaması}}}
Axumite kralı Ebana'nın sikkesi
Aksum ve Güney Arabistan'dan 320'ye.
Aksum ve Güney Arabistan'dan 320'ye.
BaşkentAksum
Yaygın dil(ler)
Resmî din
Kıptî Ortodoks Kilisesi
HükûmetMonarşi
Necaşi 
• y. 100
Za Haqala (bilinen ilk)
• y. 940
Dil Na'od (son)
Tarihî dönemKlasik Antik Çağ'dan Erken Orta Çağ'a
• Kuruluşu
MÖ 150
7. yüzyıl
• Dağılışı
y. MS 960
Yüzölçümü
2.500.000 km2
Öncüller
Damot Krallığı
Günümüzdeki durumu

Aksum Krallığı (Tigrinya dili: መንግስቲ ኣኽሱም, ayrıca Aksumite İmparatorluğu olarak da bilinir), Günümüzde kuzey Etiyopya ve Eritre'de Tigray Bölgesi'nde yer alan kadim krallıktır.[1][2] Aksum imparatorlar, güçlü krallıklardı ve kendilerini kralların kralı, Aksum, Himyar, Raydan, Saba, Salhen, Tsiyamo, Beca ve Kuş'un kralı haline getirdiler.[3] Aksumitler tarafından yönetim M.S. 100 ile M.S. 940 yılları arasındaydı. Siyaset, Aksum kentinde yoğunlaşmıştı ve M.Ö. 4. yüzyılda ön-Aksumit Demir Çağı döneminden başlayarak büyüdü, M.S. 1. yüzyılda öne çıktı. Aksum, Roma İmparatorluğu ile Kadim Hindistan arasındaki ticari rotada önemli bir oyuncu oldu. Aksumit hükümdarlarının kendi Aksumit para birimlerini bastırmaları azalan Kuş Krallığı üzerindeki hegemonyalarını belirlemeleri yanında ticareti de kolaylaştırdı. Ayrıca Arap Yarımadası'ndaki krallık siyasetine düzenli olarak müdahil oldular ve nihayetinde bölge üzerindeki yönetimi Himyar Krallığı'nın fethi ile genişlettiler. Maniheizm peygamberi Mani (ö. MS 274) Aksum'u Pers, Roma ve Çin yanında zamanının dört büyük gücünden biri olarak görüyordu.[1][4]

Aksumitler, Hristiyanlık öncesi zamanlar dini amaçlara hizmet eden anıtsal steller dikmişlerdir. Bu granit sütunlardan biri yaklaşık 27 metre ile bu şekildeki yapılar arasında dünyanın en büyüğüdür.[5] Ezana hükümdarlığında Aksum Hristiyanlığı kabul etmiştir. 7. yüzyılda Mekke'den erken dönem Müslümanlar Kureyş kabilesinin zulmünden kaçarak bu krallığa iltica etmişlerdir, bu seyahat İslam tarihinde ilk hicret olarak bilinir.[6][7]

Krallığın kadim başkenti Aksum günümüzde kuzey Etiyopya'nın Tigray Bölgesi'nde bir kasabadır. Krallık, "Etiyopya" adını 4. yüzyılın başlarında kullandı.[8][9] Gelenek, Ahit Sandığı'nın bulunduğu ve Saba Melikesi Belkıs'ın ise yaşadığı yerin Aksum olduğunu iddia eder.[10]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Meroe'nin rakibi olan Aksum Krallığı'nın kökenleri Afrika kıtasında değil, Arabistan'dadır. MÖ 1000 yıllarında Yemen'de küçük fakat zengin devletler kurulmuştu. Bunlardan biri de, sanıldığına göre, Kral Süleyman dönemindeki Saba devletiydi. MÖ 7. yüzyılda Sami dilini konuşan bazı topluluklar nüfus artışı yüzünden Yemen'i terk edip Kızıl Deniz'in karşı kıyısına geçtiler ve Etiyopya yaylasının kuzeydoğu ucuna yerleştiler. Tarımla uğraşan bu toplumlar gelişerek yerli halkı egemenlikleri altına almayı başardılar. Yerli halk, yeni gelenlerin kültürünü ve dilini benimsedi.

Arabistan'dan gelen bu göçmenler zaman içerisinde güçlenerek, MS 100 yılı dolaylarında Eritre ve Etiyopya'nın kuzeyini kapsayan bölgede başkenti Aksum olan bir krallık kurmuştur. İlerleyen yıllarda doğuda Kızıldeniz limanlarını ve Güneybatı Arabistan'ı, kuzeyde de Nubiya topraklarını ele geçirerek geniş bir coğrafya da hakimiyet kurdular. Hellenistik Mısır'ın Aksum kralları üstünde büyük etkisi vardı. Bu bağıntı onların Hristiyanlığı kabul etmesinde rol oynadı. Din değişiminde baş rolü ise, MS 4. yüzyıl da, Frumentius (y. 300-380) adlı bir Suriyeli oynadı. İskenderiye patriği, Frumentius'u Aksum piskoposu görevine atamış, Aksum Kralı Ezana'nın 330 yılında Hristiyan dinine geçmesiyle Hristiyanlık ülkede kök salmaya başlamıştı. Bu nedenle Aksum Krallığı dünyadaki ilk Hristiyan devletlerden birisi olmuştur. Hristiyan Aksum yöneticileri Güney Arabistan'ın bazı bölgelerini 4. yüzyılda ele geçirdiler ise de daha sonra Persler tarafından geri püskürtüldüler. Bundan sonra Aksum devleti gerilemeye başladı. Mısır'ın Müslüman Araplar'ın eline geçmesiyle Kızıldeniz'den geçen ticaret yolları tıkandı. Krallık, göçebelerin saldırıları karşısında daha fazla dayanamadı ve çöktü. Ancak, siyasal, dinsel ve kültürel gelenekleri halk arasında devam etti ve Orta Çağ'da Etiyopya'nın iç bölgelerinde, yeniden canlılık kazandı.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Dungur'un yeniden oluşturması.
    Dungur'un yeniden oluşturması.
  • En büyük Aksum dikili taşı, kırıldığı için devrilmiştir..
    En büyük Aksum dikili taşı, kırıldığı için devrilmiştir..
  • Aksum-dönemi Asmara'dan amfora.
    Aksum-dönemi Asmara'dan amfora.
  • Etiyopya'ya döndükten sonra Aksum Steli.
    Etiyopya'ya döndükten sonra Aksum Steli.
  • Ta'akha Maryam sarayının modeli.
    Ta'akha Maryam sarayının modeli.
  • Aslan kafası şeklinde Aksum su başlıkları.
    Aslan kafası şeklinde Aksum su başlıkları.
  • Figür başlı Aksum kavanozları.
    Figür başlı Aksum kavanozları.
  • Stel arazisinin altında bulunan mezarlar.
    Stel arazisinin altında bulunan mezarlar.
  • Kör Kapı mezarının girişi.
    Kör Kapı mezarının girişi.
  • Aksum'da Stelae Park.
    Aksum'da Stelae Park.
  • Gudit Stelae arazisinde küçük steller.
    Gudit Stelae arazisinde küçük steller.
  • Aksum'da bir başka stelae arazisi.
    Aksum'da bir başka stelae arazisi.
  • Lalibela'da açık Aksum stilinde inşa edilmiş bir Zagwe kilisesi.
    Lalibela'da açık Aksum stilinde inşa edilmiş bir Zagwe kilisesi.
  • Aksum altın sikkeleri.
    Aksum altın sikkeleri.
  • Aksum Steli ve harabeleri.
    Aksum Steli ve harabeleri.
  • Çölde Aksum Steli.
    Çölde Aksum Steli.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b The wealth of Africa - The kingdom of Aksum - Teachers’ notes 17 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. britishmuseum.org
  2. ^ Butzer, Karl W. (1981). "Rise and Fall of Axum, Ethiopia: A Geo-Archaeological Interpretation". American Antiquity. 46 (3). Cambridge University Press. ss. 471-495. doi:10.2307/280596. JSTOR 280596. 
  3. ^ Dr. Stuart Munro-Hay, [1] Aksum: An African Civilisation of Late Antiquity. Chap. 11, Inscription DAE 8
  4. ^ Daily Life in Aksum 16 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. eduplace.com
  5. ^ Brockman, Norbert (2011). Encyclopedia of Sacred Places, Volume 1. ABC-CLIO. s. 30. ISBN 978-1598846546. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2019. 
  6. ^ "Archived copy" (PDF). 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2019. 
  8. ^ Stuart Munro-Hay (1991). Aksum: An African Civilization of Late Antiquity (PDF). Edinburgh: Edinburgh University Press. s. 57. 23 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2013. 
  9. ^ Paul B. Henze, Layers of Time: A History of Ethiopia, 2005.
  10. ^ Raffaele, Paul (Aralık 2007). "Keepers of the Lost Ark?". Smithsonian Magazine. 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2011. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bausi, Alessandro (2018). "Translations in Late Antique Ethiopia" (PDF). Egitto Crocevia di Traduzioni. Cilt 1. EUT Edizioni Università di Trieste. ss. 69-100. ISBN 978-88-8303-937-9. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2019. 
  • Phillipson, David W. (1998). Ancient Ethiopia. Aksum: Its Antecedents and Successors. The British Museum Press. ISBN 978-0-7141-2763-7. 
  • Yule (ed.), Paul A. (2013). Late Antique Arabia Ẓafār, Capital of Ḥimyar, Rehabilitation of a 'Decadent' Society, Excavations of the Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg 1998–2010 in the Highlands of the Yemen. Abhandlungen Deutsche Orient-Gesellschaft, vol. 29, Wiesbaden, pp. 251-4. ISBN 978-3-447-06935-9. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Aksum Krallığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aksum_Krallığı&oldid=33847473" sayfasından alınmıştır