[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Cinsel yolla bulaşan hastalık

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon sayfasından yönlendirildi)
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
Diğer adlarCinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE);
Zührevi hastalıklar
Condom Müzesi, Bangkok
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları Dermatoloji
BelirtilerAsemptomatik olarabilir, vajinal akıntı, penil akıntı, genitallerde veya çevresinde ülserler, pelvik ağrı[1]
KomplikasyonKısırlık[1]
NedenleriEnfeksiyon genellikle cinsel temasla bulaşır.[1]
KorunmaCinsel perhiz, aşılar, prezervatifler[2]
Sıklık1.1 milyar (HIV/AIDS dışındaki CYBH'lar, 2015)[3]
Ölüm108,000 (HIV/AIDS dışındaki CYBH'lar, 2015)[4]

Cinsel yolla bulaşan hastalık (CYBH) veya cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE), daha eski adıyla zührevi hastalık, özellikle vajinal seks olmak üzere anal seks, oral seks, bazen de sürtünme yoluyla cinsel ilişkiyle bulaşabilen enfeksiyonların genel adıdır.[1][5][6] CYBE'ler genellikle başlangıçta semptomlara neden olmadığından başkalarına bulaştırma riskleri fazladır.[1][7][8] İngilizce literatürde Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon terimi, semptomatik hastalığı olmayan vakaları da kapsadığından cinsel yolla bulaşan hastalık veya zührevi hastalık terimlerinin yerine tercih edilmektedir.[9] CYBE'lerin belirti ve bulguları olarak vajinal akıntı, penis akıntısı, cinsel organların üzerinde veya çevresinde ülserler ve pelvik ağrı sayılabilir.[1] Bazı CYBE'ler kısırlığa neden olabilmektedir.[1]

Bakteriyel CYBE'ler arasında klamidya, bel soğukluğu ve frengi yer alırken Viral CYBE'ler arasında genital siğiller, genital herpes ve HIV/AIDS yer almaktadır.[1] Paraziter CYBE olarak ise trikomoniyaz sayılabilir.[1] CYBE'lerin çoğunun tedavisi bulunmaktadır ve sağaltım mümkündür. CYBE'lerden frengi, bel soğukluğu, klamidya ve trikomoniyaz sağaltılabilirken, HIV/AIDS ve genital herpes için sağaltım henüz mümkün değildir.[1] Bazı aşılar, hepatit B ve birkaç HPV türü dahil olmak üzere belirli enfeksiyonların riskini azaltabilmektedir.[2] Prezervatif kullanımı, az sayıda cinsel partnere sahip olmak ve monogamik bir ilişki içinde olmak gibi güvenli seks uygulamaları ve Kapsamlı cinsel eğitim CYBE riskini azaltmaktadır.[1][2][10]

CYBE tanı testlerine gelişmiş ülkelerde genelde kolaylıkla ulaşılabilmekteyken gelişmekte olan ülkelerde çoğu zaman testlere ulaşım mümkün değildir.[1] CYBE'lerle ilgili sıklıkla utanç ve damgalanma deneyimlenmektedir.[1] 2015 yılında dünya çapında HIV dışındaki CYBE'li birey sayısı yaklaşık 1,1 milyar iken aynı yıl CYBE'ler 108.000 ölümle sonuçlanmıştır.[3][4] Yaklaşık 500 milyon kişide frengi, bel soğukluğu, klamidya veya trikomoniyaz olduğu tahmin edilmektedir.[1] En az 530 milyon kişinin genital herpes ve 290 kişi milyon kadının ise insan papilloma virüsü taşıdığı düşünülmektedir.[1] CYBE'lerin tarihi kayıtları antik çağın tarihsel belgelerı olan Ebers Papirüsü'ne (y. MÖ. 1550 ) ve Tanah / Eski Ahit'e (MÖ. 8/7. yy.) kadar uzanmaktadır.[11]

Belirti ve Bulgular

[değiştir | kaynağı değiştir]

CYBE'ler her zaman belirti vermeyebilir veya kuluçka süresine bağlı olarak belirtiler enfeksiyondan hemen sonra ortaya çıkmayabilir. Bazı durumlarda hastalık hiçbir semptom göstermeden taşınabilir, bu da hastalığın başkalarına bulaşma riskini artırır. Tedavi edilmeyen bazı CYBE'ler etkene ve hastalığa bağlı olarak kısırlığa, kronik ağrıya veya ölüme neden olabilir.[12]

Ergenlik öncesi çocuklarda CYBE varlığı cinsel istismara işaret edebilir.[13]

Sebepler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulaş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hamile bir kadında bulunan cinsel yolla bulaşan bir hastalık, doğumdan önce veya sonra bebeğe geçebilir.[14]

Enfekte bir kişiyle korunmasız cinsel ilişki sırasında bulaşma riski[15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27]
Bilinen riskler Olası riskler
Bir erkeğe oral seks yapanın taşıdığı riskler
Bir kadına oral seks yapanın taşıdığı riskler
Oral seks yapılan erkeğin taşıdığı riskler
Oral seks yapılan kadının taşıdığı riskler
Vajinal seks—Erkeğin taşıdığı riskler
Vajinal seks—Kadının taşıdığı riskler
Anal seks yapan (aktif) partnerin taşıdığı riskler
Anal seks yapılan (pasif) partnerin taşıdığı riskler
Anilingus

Bakteriyel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Viral

[değiştir | kaynağı değiştir]

Parazitler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Sexually transmitted infections (STIs) Fact sheet N°110". who.int. November 2013. 25 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  2. ^ a b c "How You Can Prevent Sexually Transmitted Diseases". cdc.gov. Centers for Disease Control and Prevention. 31 Mayıs 2016. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  3. ^ a b "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545-1602. October 2016. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. PMC 5055577 $2. PMID 27733282. 
  4. ^ a b "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459-1544. October 2016. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903 $2. PMID 27733281. 
  5. ^ "Sexually transmitted infections". womenshealth.gov (İngilizce). 22 Şubat 2017. 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017. Kamu Malı Bu madde bu kaynaktan gelen kamu malı içermektedir.
  6. ^ Hoyle, Alice; McGeeney, Ester (2019). Great Relationships and Sex Education. Taylor and Francis. ISBN 978-1-351-18825-8. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023. 
  7. ^ Medical microbiology. 7th. St. Louis, MO: Mosby. 2013. s. 418. ISBN 978-0-323-08692-9. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Mims' medical microbiology. 5th. Edinburgh: Saunders. 2012. s. 245. ISBN 978-0-7234-3601-0. 
  9. ^ Guidelines for the management of sexually transmitted infections (PDF). Cenevre: World Health Organization. 2003. s. vi. ISBN 978-92-4-154626-3. 8 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  10. ^ International technical guidance on sexuality education: An evidence-informed approach (PDF). Paris: UNESCO. 2018. s. 28. ISBN 978-92-3-100259-5. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  11. ^ Sexually transmitted infections and sexually transmitted diseases. Heidelberg: Springer Verlag. 2011. s. 20. ISBN 978-3-642-14663-3. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Male STI check-up video". Channel 4. 2008. 23 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2009. 
  13. ^ Williams gynecology. New York: McGraw-Hill Medical. 2012. ISBN 978-0-07-171672-7. [sayfa belirt]
  14. ^ "Elective cesarean section for women living with HIV: a systematic review of risks and benefits". AIDS. 31 (11): 1579-1591. July 2017. doi:10.1097/QAD.0000000000001535. PMC 5491238 $2. PMID 28481770. 
  15. ^ a b c d e f g h i j Edwards S, Carne C (Nisan 1998). "Oral seks ve virüs dışı STI'lerin bulaşması". Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar. 74 (2): 95-100. doi:10.1136/sti.74.2.95. PMC 1758102 $2. PMID 9634339. 
  16. ^ a b c Gillisons M (2007). "HPV Enfeksiyonu Boğaz Kanserlerine Bağlı". Johns Hopkins Tıp. 6 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ a b c d e Hoare AN (2010). Avustralya ve Güneydoğu Asya'da HIV salgınlarının matematiksel modelleri (Ph.D tez). UNSW Sydney. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ a b c d e "Avustralya iletişim takip kılavuzu". Avustralya Toplumu HIV, Viral Hepatit ve Cinsel Sağlık Tıbbı. 1 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. İletişim izlemenin genellikle önerildiği özel enfeksiyonlar 
  19. ^ a b c d Varghese B, Maher JE, Peterman TA, Branson BM, Steketee RW (Ocak 2002). "Cinsel HIV bulaş riskini azaltma: partner seçimi, cinsel ilişki türü ve kondom kullanımı temelinde HIV için per-akt riskinin nicelendirilmesi". Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar. 29 (1): 38-43. doi:10.1097/00007435-200201000-00007. PMID 11773877. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  20. ^ a b Holmes KK, Johnson DW, Trostle HJ (Şubat 1970). "Enfekte kadınlarla cinsel temas yoluyla gonore alınma riski tahmini". Amerikan Epidemiyoloji Dergisi. 91 (2): 170-4. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a121125. PMID 5416250. 
  21. ^ a b c Mahiane SG, Legeai C, Taljaard D, Latouche A, Puren A, Peillon A, Bretagnolle J, Lissouba P, Nguema EP, Gassiat E, Auvert B (Ocak 2009). "HIV ve herpes simplex virüs tip 2'nin bulaşma olasılıkları, erkek sünnetinin etkisi ve etkileşim: Güney Afrika'nın bir kasabasında uzun süreli bir çalışma". AIDS. 23 (3): 377-383. doi:10.1097/QAD.0b013e32831c5497. PMC 2831044 $2. PMID 19198042. 
  22. ^ a b c Burchell AN, Richardson H, Mahmud SM, Trottier H, Tellier PP, Hanley J, Coutlée F, Franco EL (Mart 2006). "Montreal, Kanada'daki genç kadınlar üzerine yapılan bir kohort çalışmasından elde edilen ampirik verileri kullanarak insan papilloma virüsü enfeksiyonunun cinsel bulaşabilirliğinin modellenmesi". Amerikan Epidemiyoloji Dergisi. 163 (6): 534-43. doi:10.1093/aje/kwj077. PMID 16421235. 
  23. ^ a b Platt R, Rice PA, McCormack WM (Aralık 1983). "Gonoreye yeni maruz kalan kadınlar arasında gonore edinme riski ve anormal adneksiyal bulguların prevalansı". JAMA. 250 (23): 3205-9. doi:10.1001/jama.250.23.3205. PMID 6417362. 
  24. ^ "STD Riskleri Tablosu". San Francisco Şehir ve İlçe Halk Sağlığı Departmanı. 2011. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ a b c Jin F, Jansson J, Law M, Prestage GP, Zablotska I, Imrie JC, Kippax SC, Kaldor JM, Grulich AE, Wilson DP (Mart 2010). "HAART döneminde Sidney'de eşcinsel erkekler arasında HIV bulaşma olasılığı başına". AIDS. 24 (6): 907-13. doi:10.1097/QAD.0b013e3283372d90. PMC 2852627 $2. PMID 20139750. 
  26. ^ Bryan C (2011). "Bulaşıcı Hastalık Bölüm Sekiz Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar". Mikrobiyoloji ve İmmünoloji Çevrimiçi. Güney Carolina Üniversitesi Tıp Okulu. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ Pearson R (2007). "Kıl kurdu enfeksiyonu". Merck Manuel Ev Sağlık El Kitabı. 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ a b c Caini, Saverio; Gandini, Sara; Dudas, Maria; Bremer, Viviane; Severi, Ettore; Gherasim, Alin (Ağustos 2014). "Sexually transmitted infections and prostate cancer risk: A systematic review and meta-analysis". Cancer Epidemiology. 38 (4): 329-338. doi:10.1016/j.canep.2014.06.002. ISSN 1877-7821. 
  29. ^ a b c d Ljubin-Sternak, Sunčanica; Meštrović, Tomislav (2014). "Chlamydia trachomatis and Genital Mycoplasmas: Pathogens with an Impact on Human Reproductive Health". Journal of Pathogens. 2014: 183167. doi:10.1155/2014/183167. ISSN 2090-3057. PMC 4295611 $2. PMID 25614838. 13 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  30. ^ a b Schlicht, Michael J.; Lovrich, Steven D.; Sartin, Jeffrey S.; Karpinsky, Patricia; Callister, Steven M.; Agger, William A. (Ekim 2004). "High Prevalence of Genital Mycoplasmas among Sexually Active Young Adults with Urethritis or Cervicitis Symptoms in La Crosse, Wisconsin". Journal of Clinical Microbiology (İngilizce). 42 (10): 4636-4640. doi:10.1128/JCM.42.10.4636-4640.2004. ISSN 0095-1137. PMC 522307 $2. PMID 15472322. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  31. ^ a b McIver, Christopher J.; Rismanto, Nikolas; Smith, Catherine; Naing, Zin Wai; Rayner, Ben; Lusk, M. Josephine; Konecny, Pamela; White, Peter A.; Rawlinson, William D. (Mayıs 2009). "Multiplex PCR Testing Detection of Higher-than-Expected Rates of Cervical Mycoplasma , Ureaplasma , and Trichomonas and Viral Agent Infections in Sexually Active Australian Women". Journal of Clinical Microbiology (İngilizce). 47 (5): 1358-1363. doi:10.1128/JCM.01873-08. ISSN 0095-1137. PMC 2681846 $2. PMID 19261782. 11 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  32. ^ a b c d "Mycoplasma Infections". WebMD (İngilizce). 30 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017. 
  33. ^ "Diseases Characterized by Urethritis and Cervicitis – 2015 STD Treatment Guidelines". www.cdc.gov. 8 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017. 
  34. ^ Lis R, Rowhani-Rahbar A, Manhart LE (Ağustos 2015). "Mycoplasma genitalium enfeksiyonu ve kadın üreme yolu hastalığı: bir meta-analiz". Klinik Enfeksiyon Hastalıkları. 61 (3): 418-26. doi:10.1093/cid/civ312. hdl:1773/26479. PMID 25900174. 
  35. ^ Wiesenfeld HC, Manhart LE (Temmuz 2017). "Kadınlarda Mycoplasma genitalium: Bu Yakın Dönemde Ortaya Çıkan Patojen İçin Mevcut Bilgi ve Araştırma Öncelikleri". Enfeksiyon Hastalıkları Dergisi. 216 (suppl_2): S389-S395. doi:10.1093/infdis/jix198. PMC 5853983 $2. PMID 28838078. 
  36. ^ a b c Sharma, Harsha; Tal, Reshef; Clark, Natalie A.; Segars, James H. (Ocak 2014). "Microbiota and pelvic inflammatory disease". Seminars in Reproductive Medicine. 32 (1): 43-49. doi:10.1055/s-0033-1361822. ISSN 1526-4564. PMC 4148456 $2. PMID 24390920. 30 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  37. ^ a b c Larsen, Bryan; Hwang, Joseph (2010). "Mycoplasma , Ureaplasma , and Adverse Pregnancy Outcomes: A Fresh Look". Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology (İngilizce). 2010: 1-7. doi:10.1155/2010/521921. ISSN 1064-7449. PMC 2913664 $2. PMID 20706675. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  38. ^ "Giardia, Epidemiyoloji ve Risk Faktörleri". Hastalık Kontrol Merkezi. 13 Temmuz 2012. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 
  39. ^ "Hepatit A, Viral Hepatit Bölümü". Hastalık Kontrol Merkezi. 31 Mayıs 2015. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 
  40. ^ "Eşcinsel & Biseksüel Erkekler Arasında Shigella Enfeksiyonları". Hastalık Kontrol Merkezi. 23 Nisan 2015. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2015. 
  41. ^ "Chancroid". Lecturio. 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  42. ^ "Chlamydia". The Lecturio Medical Concept Library. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  43. ^ "Gonorrhea". The Lecturio Medical Concept Library. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  44. ^ "Donovanosis". Sexually Transmitted Infections. 78 (6): 452-457. December 2002. doi:10.1136/sti.78.6.452. PMC 1758360 $2. PMID 12473810. 
  45. ^ "Mycoplasma genitalium and cancer: a brief review". Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 14 (6): 3425-8. 2013. doi:10.7314/APJCP.2013.14.6.3425. PMID 23886122. 
  46. ^ "Mycoplasma genitalium: an emerging cause of sexually transmitted disease in women". PLOS Pathogens. 7 (5): e1001324. Mayıs 2011. doi:10.1371/journal.ppat.1001324. PMC 3102684 $2. PMID 21637847. 
  47. ^ "Recent perspectives in the diagnosis and evidence-based treatment of Mycoplasma genitalium". Expert Review of Anti-Infective Therapy. 10 (4): 487-99. April 2012. doi:10.1586/eri.12.20. PMID 22512757. 
  48. ^ Taylor-Robinson D (October 1996). "Infections due to species of Mycoplasma and Ureaplasma: an update". Clinical Infectious Diseases. 23 (4): 671-82; quiz 683-4. doi:10.1093/clinids/23.4.671. JSTOR 4459713. PMID 8909826. 
  49. ^ "Syphilis". The Lecturio Medical Concept Library. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  50. ^ "Sexually transmitted diseases treatment guidelines, 2006". MMWR. Recommendations and Reports. 55 (RR-11): 1-94. August 2006. PMID 16888612. 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2024. 
  51. ^ "Evidence of transmission of hepatitis D virus to spouses from sequence analysis of the viral genome". Hepatology. 22 (6): 1656-60. December 1995. doi:10.1002/hep.1840220607. PMID 7489970. 
  52. ^ "Delta hepatitis: an update". Journal of Hepatology. 39 (Suppl 1): S212-9. 2003. doi:10.1016/S0168-8278(03)00331-3. PMID 14708706. 
  53. ^ "Hepatitis B virus infection: co-infection with hepatitis C virus, hepatitis D virus, and human immunodeficiency virus". Clinics in Liver Disease. 8 (2): 445-60, viii. May 2004. doi:10.1016/j.cld.2004.02.005. PMID 15481349. 
  54. ^ "Human Papillomavirus Vaccination at a Time of Changing Sexual Behavior". Emerging Infectious Diseases (İngilizce). 22 (1): 18-23. January 2016. doi:10.3201/eid2201.150791. PMC 4696692 $2. PMID 26691673. 
  55. ^ "Molluscum Contagiosum". The Lecturio Medical Concept Library. 3 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  56. ^ "Zika Virus". CDC (İngilizce). 5 Kasım 2014. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  57. ^ Williams gynecology. 2nd. New York: McGraw-Hill Medical. 2012. ISBN 978-0-07-171672-7. OCLC 779244257. 
  58. ^ "CDC - Lice" (İngilizce). CDC - Centers for Disease Control and Prevention. 2 Mayıs 2017. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. Kamu Malı Bu madde bu kaynaktan gelen kamu malı içermektedir.
  59. ^ "Lice: Pubic". CDC – Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 2 Mayıs 2017. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2017. Kamu Malı Bu madde bu kaynaktan gelen kamu malı içermektedir.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cinsel_yolla_bulaşan_hastalık&oldid=34270464" sayfasından alınmıştır