[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Ürtiker

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ürtiker, hassasiyet sonucu ortaya çıkan alerjik reaksiyonlar ile deride döküntüler ve kaşıntı ile kendini gösteren duruma tıpta verilen addır. Halk dilinde kurdeşen olarak bilinmektedir. 6 haftadan az süren akut, altı haftadan uzun sürmesi ve haftanın hemen her günü ortaya çıkması durumunda kronik ürtiker olarak sınıflandırılırmaktadır.[1] Kronik ürtikerin cildin daha derin kısmını etkilemesi durumunda anjioödem ortaya çıkar.

Hipokrat döneminden bu yana bilinmektedir.[2] Deri ve mukozaları tutan urtika adındaki kaşıntılı papül ve plaklarla seyreden bir hastalıktır. Terimin kökeninin, dokunulduğunda kızarıklık ve kaşıntıya neden olan, ısırgan otu “Urtica ureus/dioica”dan geldiği kabul edilmektedir.[3] Çok sık görülen bir deri lezyonudur ve ömür boyu prevalansı %15-30 oranında olduğu düşünülmektedir.[4][5] Dermatolojik hastaların %1-%3’ünü oluşturmaktadır. Kronik ürtikerin prevalansı ise %0,5-%1 arasındadır.[4][5][6]

Yetişkinlerde alerjik reaksiyona sebep olan en yaygın yiyecekler kabuklu-kabuksuz deniz ürünleri ve kuru yemişler olarak bilinmektedir. Çocuklarda ise adı geçen yiyecekler dahil olmak üzere yumurta, buğday ürünleri, soya ürünleri, süt ürünleri alerjiye neden olabilmektedir.[7]

Nedenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ürtikerin nedenleri olarak çeşitli faktörler gösterilmiştir. Akut ürtikerdeki en önemli etiyolojik nedenler ilaçlar, gıdalar ve enfeksiyonlardır. Her çeşitte ilaç ürtikere neden olabilir. En sık karşılaşılanlar antimikrobiyaller (penisilin ve sulfonamidler), analjezik ve antiinflamatuvar ilaçlar (asetilsalisilik asit, NSAID’ler, opiatlar), ACE inhibitörleri, kan ürünleridir.[8][9]

Kronik ürtiker

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kronik spontan ürtikerde çoğunlukla (%80-%90) nedeni belli değildir. Hastalığın seyri için oldukça mühim olan ayrıntılı bir anamnez alınmalıdır. Münferit ayrıntılı bir anamnezle nedenini saptama olasılığının %72-%86 olduğu bildirilmiştir.[10][11] Hastalardan uygun ve ayrıntılı anamnez almak için sorgulama formları oluşturulmalı ve hastaya doldurulmalıdır. Kronik ürtiker etiyolojisinde sorumlu olan ve bazen gözden kaçan çok önemli nedenler vardır.[10][11]

Kronik Ürtikerli hastaların %2-%3’ünde gıda intoleransı, %1-%5’inde IgE gıda alerjisi, %1-%50 oranında ise psödoalerjik reaksiyon vardır. IgE aracılıklı gıda alerjisi sıklıkla aralıklı (intermitant) ataklar şeklinde gıda alımından sonraki 15 dakika içinde ortaya çıkmakta ve birkaç saat sürmektedir. Bu hastalarda prick test (alerji testi) ve spesifik IgE testleri uygun olabilir.[12] Psödoalerjik reaksiyonun etiyolojisinde gıda katkı maddeler ve doğal gıda içerikleri, özellikle sebze ve gıdalarda bulunan aromatik bileşikler nedeni bakımından önemli rol oynamaktadır. Semptomlar gıda alımından 4 saat sonra ortaya çıkmakta ve klinik belirtiler gıda alımının kesilmesinden 10-14 gün sonra iyileşmeye başlamaktadır. Psödoalerjik reaksiyonu araştırmada alerjik deri ve laboratuvar testlerin bir anlamı yoktur. Zira psödoalerjenlerin varlığı ancak eliminasyon diyeti (yan etki yaratan besinleri tespit etmek amacı ile yapılan diyet) ve oral provokasyonla (spesifik besin alerjisini doğrulamak, alerjisi olduğu bilinen kişilerde toleransına dair bilgiyi tespit etmek gayesiyle uygulanan yöntem) gösterilebilir. Psödoalerjik reaksiyonların gelişiminde GİS’deki (gastrointestinal sistem) permeabilite (geçirgenlik)[13][14] artışının etkili olabileceği ve 3-4 haftalık psödoalerjen diyet ile permeabilite bozukluğunun düzeldiği gösterilmiştir.[15]

Bu nedenler dışında stres, basınç, soğuk, güneş, egzersiz, diğer bazı cilt hastalıkları veya cilt dışı sistemik hastalıklar, ailevi/kalıtsal hastalıklar da kronik ürtikere yol açabilmektedir.

Otoimmün ürtiker

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kronik ürtikerli hastaların %30-%50’sinde FCER1 ve/veya IgE’ye karşı IgG1 ve IgG3 yapısında fonksiyonel otoantikorlar mevcuttur. Tiroid hastalıkları, çölyak, SLE ve RA gibi otoimmün hastalıklarla sık birliktelik göstermektedir. ANA normal popülasyona göre artmış oranda pozitiftir. Kronik ürtikerli hastaların %1-%50’sinde otolog serum testi (KÜ'li hastalarda otoantikor ya da histamine bağlı faktörleri tespit eder) pozitiftir. Otolog serum testinin spesifitesi ve sensitivitesinin %80 olduğu bildirilmiştir. Bazen remisyondaki hastalarda da pozitif kalabilmektedir. Otolog serum testi normal insanlarda da pozitif olabilmektedir.[16]

Yeni yapılan ve konusundaki uzman kişilerden oluşan toplantı sonucunda KÜ’nün otoimmün kaynaklı olduğunu söyleyebilmek için başlıca standartlar vardır. Bunlar: bazofil histamin salınım testi veya bazofil aktivite göstergelerinin in vitro pozitif olması, pozitif otoreaktivitenin (Pozitif ASST) in vivo mast hücre degranülasyonu ve damar geçirgenliği ile ilgili olduğunu göstermek. IgG antikorlarının fonksiyonel olarak FcεRIα ve/veya IgE’ye karşı olduğunun gösterilmesi şeklinde olması bildirilmiştir.[16]

Belirtileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Etrafı kızarık ortası soluk yüzeysel kaşıntılı cilt döküntüsü
  • 2 mm'den 30 cm'ye kadar ulaşan kaşıntılı kabarıklık.
  • Aniden başlayan ateşle birlikte kaşıntı.

Akut ürtikerin nedenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Zuberbier T, Aberer W, Asero R, Abdul Latiff AH, Baker D, Ballmer-Weber B, et al. The EAACI/GA²LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria. Allergy 2018;73:1393-414.
  2. ^ Griffiths, Christopher; Barker, Jonathan; Bleiker, Tanya; Chalmers, Robert; Creamer, Daniel (2016). Rook's Textbook of Dermatology, 4 Volume Set (İngilizce) (9 bas.). John Wiley & Sons. s. Chapter 42.3. ISBN 9781118441176. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
  3. ^ A Dictionary of Entomology (İngilizce). CABI. 2011. s. 1430. ISBN 9781845935429. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b Mathews KP. Urticaria and angioedema. J Allergy Clin Immunol 1983;72:1-14
  5. ^ a b Gaig P, Olona M, Muñoz Lejarazu D, et al. Epidemiology of urticaria in Spain. J Investig Allergol Clin Immunol 2004;14:214-20.
  6. ^ Kaplan A. Urticaria and angioedema.In: Adkinson NFYJ, Buss WW, Bochner BS, et.al, editors. Middleton’s allergy princples and practice. 6th ed. Phaledelphia (PA): Mosby, 2003:1537-58
  7. ^ "UpToDate, Patient education: Hives (urticaria) (Beyond the Basics)". www.uptodate.com. 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
  8. ^ Caffarelli C, Cuomo B, Cardinale F, et al. Aetiological Factors Associated with Chronic Urticaria in Children:A Systematic Review. Acta Derm Venereol 2013;93:268-72.
  9. ^ "UpToDate: Trusted, evidence-based solutions for modern healthcare". www.wolterskluwer.com (İngilizce). 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
  10. ^ a b Harris A, Twarog FJ, Geha RS. Chronic urticaria in childhood: natural course and etiology. Ann Allergy 1983;51:161-5.
  11. ^ a b Kulthanan K, Jiamton S, Thumpimukvatana N, Pinkaew S. Chronic idiopathic urticaria: prevalence and clinical course. J Dermatol 2007;34:294-301.
  12. ^ Zuberbier T. The role of allergens and pseudoallergens in urticaria. J Investig Dermatol Symp Proc 2001;6:132-4
  13. ^ "Permeabilite Nedir? | turkcerrahi.com". turkcerrahi.com | Genel & Laparoskopik Cerrahi. 15 Kasım 2016. 29 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
  14. ^ "Definition of PERMEABLE". www.merriam-webster.com (İngilizce). 25 Mayıs 2024. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024. 
  15. ^ Bülbül Başkan E. Kronik İdiyopatik Ürtikerde Tanısal Yaklaşım. Türkiye Klinikleri J Dermatol-Special Topics 2012;5:1-10
  16. ^ a b Konstantinou GN, Asero R, M. Ferrer M, et al. EAACI taskforce position paper: evidence for autoimmune urticaria and proposal for defining diagnostic criteria. Allergy 2013;68:27-36.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ürtiker&oldid=33419897" sayfasından alınmıştır