Çin Tatarları

Çin Tatarları
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Çin	4.895
Diller
	Tatarca, Çince (Putonghua), Kazakça, Uygurca
Din
	Sünni İslam (Hanefilik)

Pekin'deki Merkezi Milletler Üniversitesi'ne ait Etnik Kültürler Müzesi [zh]'nin giysiler hakkındaki etnografik sergisi kapsamında gösterilen Tatar kadın kıyafeti

Çin Tatarları (Çince (basitleştirilmiş): 中国塔塔尔族; Çince (geleneksel): 中國塔塔爾族; pinyin: Zhōngguó Tǎtǎ'ěr zú; Tatarca: Qıtay tatarları), günümüz Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) topraklarında yaşayan Tatarlardır. ÇHC'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin Tatarlarının %90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır.^[1]

Çin Tatarlarının ataları çoğunlukla İdil Tatarlarındandır ve 19. yüzyılda Sincan'a gelip yerleşmiş tüccarlardır; bunların dışında 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başında günümüz Rusya'dan Sincan'a gelip yerleşmiş öğretmenler ve imamlar da olmuştur.^[2]

Çin'deki Tatarların çoğu Sünni Müslümanlığının Hanefi mezhebine mensuptur. Tatarcaya uyarlanmış Arap harflerini kullanarak yazı yazarlar.^[3] Tatarlar bölgede yaşayan Kazaklar ve Uygurlarla yakın temasta bulundukları için Kazak ve Uygur dillerinin Çin Tatarlarının gündelik hayatlarındaki etkisi gitgide büyümektedir.^[2]^[3]

Özellikle 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başında, Tatarların Sincan'daki çağdaş Türk eğitiminde bulundukları katkı pek derin sayılır. 20. yüzyılın başında Sincan'da Çin Tatarları tarafından Cedidci medreseler kuruldu. Ünlü Uygur alim ve dilbilimci İbrahim Muti'i [en], eğitimini Cedidci Tatarların işlettiği bir okulda almıştır.^[4]

Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı gibi İslamî bayramları kutlamanın yanı sıra, Çin Tatarları her sene 20 ile 25 Haziran tarihleri arasında Sabantoy Bayramı'nı da kutlarlar.^[2]

Terminoloji

"Tatar" ismi, tarih boyunca Çince kaynaklara birçok farklı şekilde uyarlanmıştır. Tang Hanedanı (8. yüzyıl) döneminde "Tatar" anlamına gelen "Dádàn" (Çince (basitleştirilmiş): 达旦; Çince (geleneksel): 達旦) terimi kullanıldı;^[3] bu, Çin'in kuzeyindeki bozkırlardaki Moğolca konuşan halkları tanımlamak için kullanıldı.^[5] Bunun sonrasında, günümüzdeki Pinyin karşılığı "Dádá" olan birçok diğer farklı yazılış şekli de ortaya çıktı (达达/達達; 达怛/達怛; 鞑靼/韃靼).^[3] Özellikle Yuan Hanedanı (14. yüzyıl) döneminden sonra, Tatarlara atfen "鞑靼/韃靼" Dádá terimi sabitleşmiş oldu.

Çin Halk Cumhuriyeti devletinin kuruluşu sonrasında ise Hükûmet, Çin'de yaşayan Tatarları "Tǎtǎ'ěr zú" (Çince (basitleştirilmiş): 塔塔尔族; Çince (geleneksel): 塔塔爾族, "Tatar milleti") ismiyle Zhonghua minzu kavramı kapsamına giren 56 etnik grubun biri olarak tanıdı ve bu terim, günümüze dek kullanımda bulunmaya devam etmektedir.

Nüfus dağılımı

Çin'deki Tatar nüfusunun sayısı 2000 yılı itibarıyla 5.000 kişiden azdır. Çin Tatarları başta Sincan Uygur Özerk Bölgesi olmak üzere ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşarlar. Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Sanci Hui Özerk İli'nin Guçung İlçesi'ne bağlı Daquan Tatar Köyü [zh], tüm Çin çapında Tatar milletine adanmış tek köydür.^[3]

2000 yılında yapılmış Çin Halk Cumhuriyeti Beşinci Ulusal Nüfus Sayımı [zh]'ndaki nüfus verileri şöyledir:^[1]

Sıra	Bölge	Toplam nüfus	Tatarlar	Toplam Tatar Nüfusunun Payı（%）	Bölgedeki Etnik Azınlık Nüfusunun Payı（%）	Bölge Nüfusunun Payı（%）
	Toplam	1.245.110.826	4.895	100	0,00465	0,000393
G1	31 eyaletteki toplam	1.242.612.226	4.890	99,90	0,00465	0,000394
G2	Kuzeybatı Çin	89.258.221	4.702	96,06	0,02693	0,005268
G3	Kuzey Çin	145.896.933	53	1,08	0,00061	0,000036
G4	Güney Merkez Çin	350.658.477	49	1,00	0,00017	0,000014
G5	Doğu Çin	358.849.244	37	0,76	0,00148	0,000010
G6	Güneybatı Çin	193.085.172	27	0,55	0,00007	0,000014
G7	Kuzeydoğu Çin	104.864.179	22	0,45	0,00020	0,000021
1	Sincan	18.459.511	4.501	91,95	0,04103	0,024383
2	Kansu	25.124.282	186	3,80	0,00846	0,000740
3	Pekin	13.569.194	29	0,590	0,00495	0,000214
4	Hunan	63.274.173	16	0,33	0,00025	0,000025
5	Tientsin	9.848.731	12	0,25	0,00450	0,000122
6	Yünnan	42.360.089	12	0,25	0,00008	0,000028
7	Çinghay	4.822.963	12	0,25	0,00054	0,000249
8	Heilongjiang	36.237.576	11	0,22	0,00062	0,000030
9	Jiangsu	73.043.577	10	0,20	0,00385	0,000014
10	Anhui	58.999.948	10	0,20	0,00251	0,000017
11	Guangdong	85.225.007	10	0,20	0,00079	0,000012
12	Liaoning	41.824.412	9	0,180	0,00013	0,000022
13	Şantung	89.971.789	9	0,18	0,00142	0,000010
14	Hainan	7.559.035	9	0,18	0,00069	0,000119
15	Henan	91.236.854	8	0,16	0,00070	0,000009
16	Siçuan	82.348.296	7	0,14	0,00017	0,000009
17	Hebei	66.684.419	6	0,12	0,00021	0,000009
18	İç Moğolistan	23.323.347	6	0,12	0,00012	0,000026
19	Çongçing	30.512.763	6	0,12	0,00030	0,000020
20	Şanghay	16.407.734	5	0,10	0,00481	0,000030
21	Guangşi	43.854.538	4	0,08	0,00002	0,000009
22	Zhejiang	45.930.651	3	0,06	0,00076	0,000007
23	Jilin	26.802.191	2	0,04	0,00008	0,000007
24	Hubei	59.508.870	2	0,04	0,00008	0,000003
25	Guizhou	35.247.695	2	0,04	0,00001	0,000006
26	Ningksia	5.486.393	2	0,04	0,00011	0,000036
27	Şensi	35.365.072	1	0,02	0,00057	0,000003
	Şansi	32.471.242
	Fujian	34.097.947
	Jiangxi	40.397.598
	Tibet	2.616.329
	Askerlik hizmetinde bulunanlar	2.498.600	5	0,10	0,00448	0,000200

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Tatar people in China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Çin'de İslam
Gulca Tatar Camisi [zh]
Habib Yüniç [en] (siyasetçi, pedagog ve gazeteci)
İdil Tatarları
Yiliduosi Ahetamofu [zh] (11. Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı üyesi)

Ek materyaller

Baidu Baike'de https://baike.baidu.com/item/%E5%A1%94%E5%A1%94%E5%B0%94%E6%97%8F6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. makalesi (Çince)

Kaynakça

^ ^a ^b ^c "国家统计局：《2000年第五次人口普查数据》". 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
^ ^a ^b ^c "塔塔尔族" [Tatar milleti]. 《民族工作大全》 (Çince). 国家民委网站. 28 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "塔塔尔族" [Tatar milleti] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Hükümeti. 17 Nisan 2006. 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
^ Klimeš, Ondřej (2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ss. 80-81. ISBN 9004288090. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
^ Chen Dezhi 陳得芝, Jia Jingyan 賈敬顔 (1992). "Dada 達靼" [Tatar]. Çin Ansiklopedisi. Zhongguo lishi 中國歷史 [Çin tarihi] (Çince) (1 bas.). ss. 132-133. Ulrich Theobald'ın "chinaknowledge.com" sitesi için yazdığı "Dada 韃靼 Tatars 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı makalesinde kaynak olarak gösterilmiştir.

[2000nüfussayımı-1] "国家统计局：《2000年第五次人口普查数据》". 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.

[Zhongguowang-2] "塔塔尔族" [Tatar milleti]. 《民族工作大全》 (Çince). 国家民委网站. 28 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.

[Zhongyang-3] "塔塔尔族" [Tatar milleti] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Merkezi Hükümeti. 17 Nisan 2006. 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.

[4] Klimeš, Ondřej (2015). Struggle by the Pen: The Uyghur Discourse of Nation and National Interest, c.1900-1949. BRILL. ss. 80-81. ISBN 9004288090. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.

[5] Chen Dezhi 陳得芝, Jia Jingyan 賈敬顔 (1992). "Dada 達靼" [Tatar]. Çin Ansiklopedisi. Zhongguo lishi 中國歷史 [Çin tarihi] (Çince) (1 bas.). ss. 132-133. Ulrich Theobald'ın "chinaknowledge.com" sitesi için yazdığı "Dada 韃靼 Tatars 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı makalesinde kaynak olarak gösterilmiştir.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]