[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

İran'da sansür

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Medyada
Metotlar
İçerik
Ülkeye göre

İran'da sansür tanımlamasıyla; İran devletince belirlenmiş belirli konuların ve bazı bilgilerin, yayım ve dağıtımının kısıtlanarak veya tamamen yasaklanarak, bu bilgilere ulaşılmasının, geleneksel medya, internet ve sosyal medya üzerinden ulaşılmasının engellenmesi anlatılır. Sansür, pornografiden, belirli dinî konulara kadar değişik alanlarda uygulanır.

Tüm yazılı ve görsel basın, radyo yayınları, sinema, sanat galerileri, internet ve sosyal medya, sansüre tabidir.[1] yazılı, görsel-işitsel ve elektronik yayınların büyük bir kısmı İslami İrşad ve Kültür Bakanlığı'nın ön kontrolüne tabidir. Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütü, İran'da basının endişe verici boyutta baskı altında olduğunu söylemekte ve değerlendirme yaptığı beş ayrı kritere göre, basın özgürlüğü açısından, İran'ın en kötü durumdaki ülkelerden birisi olduğunu ifade etmektedir.[2]

Sansürün kapsamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sansür, çok geniş alanda pek çok konuyu kapsamaktadır. Bazı konular doğrudan devlet tarafından sansüre tabi tutulurken, ülke içindeki ve dışındaki kimi başka odakların tehlikeli ve zararlı addettikleri konular da sansür kapsamına alınabilmektedir.

Siyaset

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkedeki stabilitenin korunmasında, sansür başlıca araçlardan biri olarak görülmektedir. İktidarca kabul edilmeyen reformistlerin, karşı devrimcilerin, muhalif dinî grupların organize olmalarının ve kendi fikirlerini yaymalarının engellenmesinde, sansür etkili bir politik silah olarak rejim tarafından kullanılmaktadır. Örneğin 2007 yılında, kadınlara karşı uygulanan negatif ayrımcılığa karşı imza kampanyası başlatan ve bir milyondan fazla destek imzası toplamaya muvaffak olan beş aktivist kadın, "ulusal güvenliği tehlikeye düşürdükleri" iddiasıyla hapis cezasına çarptırılmışlardır.[3]

İran Ulusal Yüksek Güvenlik Konseyi tarafından bazı konuların medya araçları vasıtasıyla tartışılması bile açıkça yasaklanmıştır. Ekonomik sorunlar, İran'ın nükleer programı sebebiyle uygulanan uluslararası ambargo, Irak ile ilgili olarak ABD ile yürütülen müzakereler, toplumsal tabular, İran'da azınlıklar arasında ortaya çıkan huzursuzluklar gibi konuların yanı sıra, 2007 yılında tutuklanan Hale İsfendiyari, Kiyan Tacbahş ve Ali Şakiri gibi kişilerle ilgili haberler yapmak da yasaktır.[3][4]

Medya

[değiştir | kaynağı değiştir]

7-11 Ağustos 1979 tarihleri arasında, devrimin ilk günlerinde, Humeyni taraftarları tüm siyasi gücü ellerinde toplamaya başladılar ve çıkardıkları yeni basın kanununa dayanarak, "karşı devrimci politikalar ve eylemler" izlemekle suçladıkları onlarca basın-yayın kuruluşunu yasakladılar.[5]

Uydu yayını yapan televizyon istasyonlarının izlenmesi yasaklanmış olmakla birlikte, birçok İranlının evinin çatısında çanak anten bulunmakta, halkın büyük kısmı (asgari %30'nun uydu yayınlarını izlediği sanılmakla birlikte, gözlemciler bu rakamın daha da yüksek olabileceğini belirtmektedirler.[6]) bu antenler vasıtasıyla, aralarında Voice of America'nın da bulunduğu, düzinelerce Farsça yayın yapan kanalı izleme fırsatı bulmaktadır.

Kısa dalga üzerinden pek çok radyo istasyonu İran'a yayın yapmakla birlikte, bu yayınlar İran devletinin engellemelerine maruz kalabilmektedir. Kol Israel (İsrail'in Sesi) radyosunun yayınladığı ve dinleyicilerin telefonla yayına katılabildikleri kimi programlar da, engellenmeye çalışılan programlar arasındadır. Bu tip programlara telefonla katılmaya çalışan kullanıcılar, Avrupa ülkeleri üzerinden İsrail'e yönlendirilmekte, böylelikle katılımcıların "düşman ülke ile irtibata geçme iddiasıyla" suçlanmalarının önüne geçilmeye çalışılmaktadır.[7]

İran devlet televizyonunda, haftada üç kez yayınlanmakta olan, "Amu Purang" (Purang Amca) adlı çocuk programında, canlı yayında küçük bir çocuğun, oyuncak maymununa Ahmedi Necad ismini verdiğini söylemesi üzerine, bu çocuk programı bile sakıncalı bulunarak, apar topar yayından kaldırılmıştır.[8]

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

Devletin yetkili organları kadar, bazı dinî kuruluşlar da sansür konusunda etkili ve söz sahibi kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. 2007 yılında Emirkebir Teknoloji Üniversitesi'nde bir öğrenci gazetesinde çıkan, İslam peygamberi Muhammed de dahil olmak üzere, hiç kimsenin hatadan münezzeh olmadığı ile ilgili bir yazıdan dolayı, sekiz öğrenci lideri tutuklanarak, Evin Hapishanesi'ne gönderildiler.[3]

İnternet sansürü

[değiştir | kaynağı değiştir]

21. yüzyılın ilk on yılında, internet kullanımı konusunda İran'da büyük bir sıçrama yaşandı. İran, 20 milyonu aşkın internet kullanıcısıyla, İsrail'in ardından, nüfusa oranla Orta Doğu'da en yüksek internet kullanıcısı yüzdesine sahip ikinci ülkedir. İran toplumu, başlangıçta devlet kuruluşları tarafından sağlanan internet hizmetinin, kendilerini ifade etme açısından nispeten daha açık ve kullanışlı bir mecra olduğunu gördüler. Basın-yayın konusunda İran'ın katı yasalarını delmenin bir yolu olarak interneti kullandılar.[9][10] Ancak geçtiğimiz yıllarda internet hizmet sağlayıcılarına, internet kullanıcılarının pornografik ve din karşıtı sitelere erişiminin engellenmesi talimatı verildi. Erişimine engellenenler arasında, Facebook ve Youtube gibi popüler sosyal iletişim siteleri de bulunmaktadır.[6]

Yasaklı eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinema filmleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Video oyunları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Tait, Robert (4 Aralık 2006). "Censorship fears rise as Iran blocks access to top websites". The Guardian. Londra. 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010. 
  2. ^ Reporters sans frontières - Internet - Iran 6 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RSF
  3. ^ a b c MacFarquhar, Neil. (2007). "Iran Cracks Down on Dissent" 25 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times. Retrieved 24 June 2007.
  4. ^ Iran, Annual Report 2007 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reporters Without Borders
  5. ^ Schirazi, The Constitution of Iran, Tauris, 1997 p.51
  6. ^ a b Media and internet 20 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yahoo!
  7. ^ "Listening to Iran" 7 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Canadian Broadcasting Corporation (2008)
  8. ^ Robert Tait (11 Mart 2009). "Children's show falls foul of toy monkey called Ahmadinejad". The Guardian. Londra. 5 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  9. ^ Feuilherade, P. (2002.) "Iran's banned press turns to the net" 14 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC.com. Retrieved 9 December 2006.
  10. ^ BBC News. (2003.) "Iran Steps Up Net Censorship" 22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. Retrieved 9 December 2006.
  11. ^ "Da Vinci Code book banned in Iran". BBC News. 26 Temmuz 2006. 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  12. ^ لیلی نیکونظر (18 Kasım 2007). گزارش یک توقیف. Shahrvand-e Emrooz (Farsça). 2 (25). s. 12. 
  13. ^ Curiel, Jonathan (11 Şubat 2004). "In Iran, nightclubs are banned and concerts are rare, but movies abound. The Fajr festival is the country's Cannes". San Francisco Chronicle. 7 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  14. ^ "با حکمیت می‌شود مشکل به رنگ ارغوان را حل کرد". Cinemaema.com. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2007. 
  15. ^ Farzian, Behzad (6 Mayıs 2004). "Call for ban on film that mocks Iran's mullahs". Telegraph. Londra. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2007. 
  16. ^ "Iran bans US video game showing Tehran invasion". AFP. 28 Kasım 2011. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İran%27da_sansür&oldid=33318191" sayfasından alınmıştır