[go: up one dir, main page]
Mazmuna geçiň

Bitcoin

Çykgytlary düzet
Wikipediýa, erkin ensiklopediýa
Bitcoin logosy
Iň köp ulanylýan bitcoin logosy

Bitcoin (₿), 2008-nji ýylda Satoshi Nakamoto adyny ulanan näbelli bir kişi ýa-da topar tarapyndan döredilen kripto pul birligidir.[1] Bitcoin, 2009-nji ýylda[2] açyk çeşmeli programma üpjünçiligi hökmünde ýaýlymlananda ulanylmaga başlandy.[3]

Bitcoin, merkezi banky ýa-da ýeke bir administrator bolmazdan, araçylar zerurlygy gerekmezden deň-duşlar arasyndaky bitcoin torunda ulanyjydan ulanyja iberilip bilinýän, merkezi bolmadyk sanly pul birligidir.[4] Amallar, kriptografiýa arkaly tor düwümleri tarapyndan tassyklanýar we blok zynjyry diýip atlandyrylýan halka açyk depderde ýazdyrylýar. Bitcoinler, gazyp almak diýilýän prosesiň baýragy hökmünde döredilýär. Beýleki pul birlikleri, önümler we hyzmatlar bilen çalşyrylyp bilinýär.[5] Cambridge Uniwersiteti tarapyndan geçirilen gözlegiň netijesinde, 2017-nji ýylda kripto pul gapjygy ulanýan 2,9-dan 5,8 million özboluşly ulanyjynyň bardygyny, köpüsiniň bitcoin ulanýandygy çaklanyldy.[6]

Bellikler

[düzet | çeşmäni düzet]

Bitcoin sözi ilkinji gezek 2008-nji ýylyň 31-nji Oktýabrynda neşir edilen ak kitapda[7] kesgitlendi; bit we coin sözleriniň birleşmesidir.[8] Bitcoin-de uly harp ulanyşygy üçin ýeke tip konwensiýa ýokdur; käbir çeşmeler tehnologiýa we tora salgylanmak üçin baş harp bilen ýazylan Bitcoin, hasap birligini görkezmek üçin hem setir harp bilen bitcoin ulanýar.[9] ''The Wall Street Journal''[10], ''The Chronicle of Higher Education''[11], we ''Oxford English Dictionary''[12] ähli halatlarda kiçi harply bitcoin ulanylmagyny goldaýar, bu makalanyň dowamynda gurultaý geçirildi.

Maýning

[düzet | çeşmäni düzet]

Täze bitkoýnlaryň çykarylmagynyň merkezleşdirilmegi gowşadylan bolup durýar, ol haýsydyr bir düzgünleşdiriji edara garaşly däl, emissiýanyň möçberi hem öňünden bellidir. Täze bitkoýnlaryň standart paýy nobatdaky bloga goşulan tranzaksiýalardan gelýän komissiýanyň jemine goşulýar. Sylag hökmünde berilýän ahyrky jemi hem tranzaksiýalar binýadyna nobatdaky blogy goşan adam alýandyr.[13]

Her 210 000 blok emele gelenden soň (takmynan 4 ýyldan bir gezek) sylagyň möçberini täze bitkoýnlar bilen iki esse azaltmak programmirlenen, ýagny bu san azalýan geometrik progressiýa bolup durýar (sylagyň möçberi 50 → 25 → 12,5 → …).[14] Bitkoýnlaryň emissiýasynyň umumy möçberi çäklendirilen bolup durýar, sebäbi ol azalýan geometrik progressiýanyň agzalarynyň jemi bolup durmak bilen, 21 milliondan geçýän däldir.[15] 2014-nji ýylyň maýynda dolanyşykda 12,7 million bitkoýn bolup, 2021-nji ýylyň iýulynda bolsa, dolanyşykda 18,77 million bitkoýn bardy.[16]

Kliýent programmanyň ilki başdaky wersiýalarynda “täze bitkoýnlary generirlemek” diýen düwme bardy.[17] 2013-nji ýyldan bäri ýöriteleşdirilen prosesleri bolmadyk maýning (wideokartalarda ýa-da merkezi prosessorda) düşewüntsiz hala geldi: sarp edilýän elektrik energiýasynyň bahasy ortaça netijeden hem artdy.[18]

2017-nji ýylda kärendesine alynýan kuwwatlylygy ulanmak bilen bulutly maýning hyzmaty peýda boldy.[19] Enjamlar babatda hyzmatlary ýerine ýetirmekligi, interneti sazlamaklygy hem-de oňa birikmekligi, bu hyzmaty ýerine ýetirýän kompaniýa öz üstüne alýar. Köp halatlarda kärendeçi maýning üçin kriptowalýuta we birikmek üçin maýning pul saýlap bilýär.

Salgylanmalar

[düzet | çeşmäni düzet]
  1. ↑ S., L. (2 Noýabr 2015). "Who is Satoshi Nakamoto?". The Economist. The Economist Newspaper Limited. 21 Awgust 2016-da asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 23 Sentýabr 2016.
  2. ↑ Davis, Joshua (10 Oktýabr 2011). "The Crypto-Currency: Bitcoin and its mysterious inventor". The New Yorker. 1 Noýabr 2014-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 31 Oktýabr 2014.
  3. ↑ Antonopoulos, Andreas M. (Aprel 2014). Mastering Bitcoin: Unlocking Digital Crypto-Currencies. O'Reilly Media.
  4. ↑ "Statement of Jennifer Shasky Calvery, Director Financial Crimes Enforcement Network United States Department of the Treasury Before the United States Senate Committee on Banking, Housing, and Urban Affairs Subcommittee on National Security and International Trade and Finance Subcommittee on Economic Policy" (PDF). fincen.gov. Financial Crimes Enforcement Network. 19 Noýabr 2013. 9 Oktýabr 2016-da asyl nusgasyndan arhiwlendi (PDF). Ýetilen wagty: 1 Iýun 2014.
  5. ↑ "What is Bitcoin?". CNN Money. 31 Oktýabr 2015-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 16 Noýabr 2015.
  6. ↑ Hileman, Garrick; Rauchs, Michel. "Global Cryptocurrency Benchmarking Study" (PDF). Cambridge Uniwersiteti. 10 Aprel 2017-de asyl nusgasyndan arhiwlendi (PDF). Ýetilen wagty: 14 Aprel 2017.
  7. ↑ Nakamoto, Satoshi (31 Oktýabr 2008). "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System" (PDF). bitcoin.org. 20 Mart 2014-de asyl nusgasyndan arhiwlendi (PDF). Ýetilen wagty: 28 Aprel 2014.
  8. ↑ "bitcoin". OxfordDictionaries.com. 2 Ýanwar 2015-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 28 Dekabr 2014.
  9. ↑ Bustillos, Maria (2 Aprel 2013). "The Bitcoin Boom". The New Yorker. Condé Nast. 27 Iýul 2014-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 22 Dekabr 2013. "Standartlar üýtgeýär, ýöne ulgam, programma üpjünçiligi we üstünde işleýän tor üçin baş harplar bilen ýazylan Bitcoin we pul birliginiň özi üçin kiçi harply bitcoin üçin dörän pikir ylalaşygy bar ýaly."
  10. ↑ Vigna, Paul (3 Mart 2014). "BitBeat: Is It Bitcoin, or bitcoin? The Orthography of the Cryptography". WSJ. 19 Aprel 2014-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 21 Aprel 2014.
  11. ↑ Metcalf, Allan (14 Aprel 2014). "The latest style". Lingua Franca blog. The Chronicle of Higher Education (chronicle.com). 16 Aprel 2014-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 19 Aprel 2014."
  12. ↑ "bitcoin". OxfordDictionaries.com. 2 Ýanwar 2015-de asyl nusgasyndan arhiwlendi. Ýetilen wagty: 28 Dekabr 2014.
  13. ↑ "Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System" (PDF). bitcoin.org. Archived (PDF) from the original on 2011-08-18. Retrieved 2021-08-16. 
  14. ↑ "Bitcoin currency value reaches record high of $147 before plunging down". theguardian.com. Archived from the original on 2021-08-16. Retrieved 2021-08-16. 
  15. ↑ "Bitcoin offers speedy currency, poses high risks". purdueexponent.org. Archived from the original on 2021-08-16. Retrieved 2021-08-16. 
  16. ↑ "How a cloud computing company is helping people mine for bitcoin". cnbc.com. Archived from the original on 2021-08-03. Retrieved 2021-08-16. 
  17. ↑ "What is the Bitcoin Halving (Halvening)?". buybitcoinworldwide.com. Archived from the original on 2021-08-26. Retrieved 2021-08-16. 
  18. ↑ "Bitcoin vs Litecoin for 2021". comparebrokers.co. Archived from the original on 2021-10-09. Retrieved 2021-08-16. 
  19. ↑ "Number of Bitcoins in circulation worldwide from October 2009 to August 15, 2021". statista.com. Archived from the original on 2021-08-16. Retrieved 2021-08-16. 

Daşarky çykgytlar

[düzet | çeşmäni düzet]
Çeşmesi: "https://tk.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitcoin&oldid=258047"