| dbo:abstract
|
- Das Konzept des Sozialen Raums wurde von dem französischen Soziologen Pierre Bourdieu entwickelt. Es dient der Darstellung und Analyse sozialer Strukturen und individueller Positionen. Die Verteilungsstrukturen des gesamtgesellschaftlichen und des individuellen Kapitals, d. h. Vermögens im umgreifenden Sinn, zeichnet Bourdieu in einem konstruierten dreidimensionalen sozialen Raum nach. Er untersucht die Kapitalausstattung von Individuen und Gruppen anhand von Merkmalen wie Beruf, Einkommen und Ausbildungsniveau als wichtigste Lebensbedingungen, erweitert durch für ihn sekundäre Merkmale wie Geschlecht, Alter, Ethnie, Nationalität. Das soziale Feld bildet die Handlungsebene, das „Spielfeld“, innerhalb des sozialen Raumes. Bourdieus Begriff ist von der Stadtsoziologie und der Sozialraumanalyse zu unterscheiden. (de)
- Σύμφωνα με τον Ιμμάνουελ Καντ, που μπορεί να θεωρηθεί και ως ο πνευματικός πατέρας της ανθρωπογεωγραφίας, ο χώρος και χρόνος αποτελούν δομικά χαρακτηριστικά της αντίληψής μας και όχι του κόσμου, ο οποίος θα εξαφανίζονταν χωρίς υποκείμενο και κάθε αντιληπτική εμπειρία βασίζεται ηγγηηγηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηη σε αυτές τις μορφές. Ο χώρος υφίσταται είτε ως συγκεκριμένη φυσική και υλική οντότητα (όγκος, έκταση), είτε ως αφηρημένη σχέση και μη υλικός (π.χ. πεδίο επιρροής μιας πόλης, αλληλεξάρ ονότα. Διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές δημιουργούν διαφορετικές έννοιες του χώρου και οι γεωγράφοι διερευνούν την παραγωγή χώρου (Lefebvre, 1991). Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Ernst Cassirer, ο προσδιορισμός του χώρου και του χρόνου διαφέρει ανά κοινωνία και εποχή και είναι συμβολικές μορφές που προσδιορίζονται και αναπαριστώνται μέσω της γλώσσας, της επιστήμης, της γεωμετρίας, της εικόνας, του μύθου και της τέχνης. Ο Cassirer διαχωρίζει το χώρο σε τρεις κατηγορίες: τον οργανικό χώρο (βιολογικά αποφασισμένος), τον αντιληπτικό (προκύπτει από σχηματοποιημένη σύνθεση όλων των αισθήσεων που αποτυπώνεται στη μνήμη) και τον συμβολικό (προκύπτει από την εμπειρία συμβολικών αναπαραστάσεων χωρίς χωρική διάσταση). Ο Lefebvre θεωρεί ότι ο χώρος αποτελεί ένα κοινωνικό προϊόν/κατασκευή που επηρεάζει χωρικές πρακτικές και αντιλήψεις και στρέφεται στις διαδικασίες παραγωγής του, που χαρακτηρίζει ως άκρως πολιτικές. Η κοινωνική παραγωγή του χώρου αποτελεί εργαλείο σκέψης και δράσης, μέσο παραγωγής, μέσο ελέγχου, κυριαρχίας και εξουσίας. Κάθε κοινωνική ύπαρξη, κάθε κοινωνία και κάθε σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης παράγει το δικό του χώρο και παράγει τη δική του χωρικότητα. Ο Lefebvre διέκρινε το χώρο σε: α) χώρο των καθημερινών πρακτικών και αντιλήψεων (αντιληπτό χώρο – ‘perceived space’) που είναι το αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, συμπεριφοράς και εμπειρίας β) χώρο των αναπαραστάσεων ή θεωριών του χώρου (σχεδιασμένο χώρο - ‘conceived space’) που είναι ο κυρίαρχος χώρος των συμβόλων, χαρακτηριζόμενος από αναπαραστάσεις ισχύος και ιδεολογίας και γ) χώρο του φαντασιακού του χρόνου (βιωμένο χώρο – lived space) ή βιωμένο χώρο συναισθημάτων που προκαλεί δι-υποκειμενικούς συνειρμούς, που προκαλεί αγώνες και δημιουργεί κοινωνικά κινήματα. Όπως έλεγε ο Λεφέβρ: «Αλλάξτε τη ζωή! Αλλάξτε την Κοινωνία! Αυτές οι ιδέες χάνουν εντελώς το νόημά τους αν δεν παράγουν ένα κατάλληλο χώρο. Ένα μάθημα που πρέπει να μάθει κανείς από τον σοβιετικό κονστρουκτιβισμό των δεκαετιών του 1920 και του '30, και της αποτυχίας του να αντιληφθεί ότι οι νέες κοινωνικές σχέσεις απαιτούν ένα νέο χώρο, και αντιστρόφως.» Ο David Harvey διακρίνει το χώρο ως απόλυτο, σχετικό και σχεσιακό χώρο. Ο απόλυτος χώρος είναι ο ευκλείδειος, γεωμετρικός, κανονικοποιημένος, «αντικειμενικός» χώρος γεωμετρικών στερεών, χαρτών, αρχιτεκτονικών σχεδίων και εικόνων από δορυφόρους. Είναι τα σχέδια πόλεων, τα κτίρια, οι δρόμοι, κ.α. Ο σχετικός χώρος είναι οι μη ευκλείδειες πολλαπλές γεωμετρίες που εξαρτάται από το πλαίσιο αναφοράς του παρατηρητή, όπου οι αποστάσεις δεν μετριούνται με όρους κόστους, χρόνου, διαχωρισμού, κλπ. Είναι χώρος κίνησης και διαδικασιών, χώρος διεκδικήσεων και αγώνων, χαρακτηριζόμενος από ποικιλία κλιμάκων (από την υδρόγειο μέχρι το ανθρώπινο σώμα). Έχει να κάνει με τη σχέση ανάμεσα σε χωρικότητες (χωρική διάσταση και ποιότητα κοινωνικών σχέσεων): τη σχέση πρωτευουσών-περιφέρειας, Ελλάδας-Ευρώπης-υδρογείου, Αμερικής-Ασίας. Έχει επίσης να κάνει με τη συμπύκνωση χωρικών κλιμάκων: από νησί σε ολόκληρο σύμπαν – σχεσιακή χωρικότητα (βλ. Ελύτης, Παπαδιαμάντης). Ο σχεσιακός χώρος υπάρχει μέσα από τις διαδικασίες που ορίζει το δικό τους χωρικό πλαίσιο και εξαρτάται από τα πάντα που συμβαίνουν γύρω. Συνεπώς ένα γεγονός ή πράγμα δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς να γίνει κατανοητό το πλαίσιο στο οποίο συμβαίνει ή στο οποίο υπάρχει. Ο Soja (1996) διακρίνει τον χώρο σε αντιληπτό (‘πρώτος χώρος’), ιδεατό (‘δεύτερος χώρος’) και βιώσιμο (‘lived space’/ ‘third space’), με την τελευταία διάκριση να ενσωματώνει τη φυσική μορφή και τη νοητική κατασκευή και μ’ αυτό τον τρόπο να υπερβαίνει τις δύο προηγούμενες διακρίσεις. Αυτή είναι η έννοια του ‘τρίτου χώρου’ (‘thirdspace’) που αποτελείται από κοινωνικές και χωρικές πρακτικές ενσωματώνοντας τον πραγματικό και τον φανταστικό κόσμο των εμπειριών, των συναισθημάτων, των γεγονότων, κλπ. Πρόκειται για έναν επινοημένο κοινωνικό χώρο, έναν χώρο μετάβασης μεταξύ περιοχών μέσω του χρόνου που περιλαμβάνει τόσο τον δομημένο χώρο όσο και το κοινωνικό περιβάλλον μαζί με τους χώρους αναπαράστασης και την ενεργητική άμεση εμπειρία (Soja, 2001). Σε κάθε περίπτωση ο χώρος είναι προϊόν και πεδίο σχέσεων και αλληλοσυσχετίσεων από το διεθνές έως τοπικό επίπεδο. Ο Thrift (1996: 2) αναφέρει ότι «ο χρόνος είναι ένα πολλαπλό φαινόμενο, πολλοί χρόνοι εξελίσσονται ταυτόχρονα με αντιχητικές διαδράσεις μεταξύ τους». Στο χώρο συνυπάρχουν στοιχεία από διάφορες εποχές. Βρίσκεται πάντα υπό κατασκευή. Αποκτά έντονες πολιτικές διαστάσεις (και "αλλάζει τον τρόπο που διατυπώνονται πολιτικά ερωτήματα", Massey, 2008:9). Η χωρικότητα είναι βασική για την κατασκευή πολιτισμικής ταυτότητας και πολιτικής υποκειμενικότητας υποστηρίζει η Μassey (2008:62), η οποία κατανοεί το χώρο ως «τη σφαίρα πιθανότητας ύπαρξης μιας πολλαπλότητας με την έννοια του ταυτόχρο- νου πλουραλισμού, ως τη σφαίρα στην οποία συνυπάρχουν διακριτές τροχιές των φαινομένων, και για αυτό ως τη σφαίρα συνυπάρχουσας ετερογένειας» (Massey, 2008: 27). Σύμφωνα με τον Tuan (1977:6): «Στην ανθρώπινη εμπειρία, το νόημα του χώρου συχνά ταυτίζεται με αυτό του τόπου. Ο χώρος είναι περισσότερο αφηρημένος από τον τόπο. Αυτό που αρχίζει ως αδιαφοροποίητος χώρος μετατρέπεται σε τόπο καθώς το γνωρίζουμε όλο και καλύτερα και του αποδίδουμε αξία... Οι ιδέες του χώρου και του τόπου απαιτούν η μια την ύπαρξη της άλλης για τον ορισμό τους... Ο χώρος είναι ελευθερία, ο τόπος ασφάλεια: είμαστε συνδεδεμένοι με τον ένα, αλλά επιθυμούμε τον άλλο. Από την ασφάλεια και σταθερότητα του τόπου, αντιλαμβανόμαστε την ανοιχτοσύνη, την ελευθερία και την απειλή του χώρου, και αντίστροφα.... Επιπλέον, αν θεωρήσουμε το χώρο ως αυτό [το πλαίσιο] που επιτρέπει την κίνηση, τότε ο τόπος είναι στάση. Κάθε στάση στην κίνηση παρέχει τη δυνατότητα σε μια θέση να μεταμορφωθεί σε τόπο.» Για την επιστήμη της Γεωγραφίας, μια βασική μονάδα ανάλυσης του χώρου είναι το τοπίο. (el)
- L'espace est, géographiquement parlant, une dimension sociale qui correspond aux relations établies par la distance entre différentes réalités sociales. (fr)
- A social space is physical or virtual space such as a social center, online social media, or other gathering place where people gather and interact. Some social spaces such as town squares or parks are public places; others such as pubs, websites, or shopping malls are privately owned and regulated. Henri Lefebvre emphasised that in human society all 'space is social: it involves assigning more or less appropriated places to social relations....social space has thus always been a social product'. Social space becomes thereby a metaphor for the very experience of social life - 'society experienced alternatively as a deterministic environment or force (milieu) and as our very element or beneficent shell (ambience)'. In this sense 'social space spans the dichotomy between "public" and "private" space...is also linked to subjective and phenomenological space'. (en)
- Социальное пространство — один из видов пространства (наряду с физическим и др.); многомерное пространство социальных процессов, социальных отношений, социальных практик, социальных позиций и социальных полей, функционально связанных между собой. Философы и социологи под социальным пространством понимают логически мыслимый конструктор, особую среду, в которой осуществляются социальные отношения. В то же время это не физическое пространство, но оно стремится реализоваться в нём более или менее полно и точно. Социальное пространство можно описать как совокупность полей, специфических однородных подпространств (например, поле политики, экономическое поле), владение которыми означает обладание дефицитными благами — капиталом. Распределение различных видов капитала — экономического, политического, культурного, социального, символического и проч. — в социальном пространстве структурирует его. Не используя термин «социальное пространство», по сути, описывают его модели и этапы конструирования К. Маркс, М. Вебер, Э. О. Райт, Ф. Паркин и др. В социологию категория «социальное пространство» была введена П. Бурдьё в книге «Физическое и социальное пространство». Ф. Тённис рассматривал социальное пространство в контексте общей социологии, которую он определял как науку о человеческой витальности, изучающую взаимоотношения людей друг с другом в пространстве и во времени. Г. Зиммель, написавший отдельную работу «Социология пространства», характеризует его как бездейственную форму, существующую лишь благодаря энергии деятельности субъектов. П. А. Сорокин рассматривает социальное пространство в контексте теории социальной стратификации и социальной мобильности. Согласно П. А. Сорокину, «определить положение человека или какого-либо социального явления в социальном пространстве означает определить его отношение к другим людям и другим социальным явлениям, взятым за такие „точки отсчета“». Т. Парсонс вводит понятия «территориальность» и «резидентное размещение». П. Бурдьё представляет социальное пространство как рационально сконструированную диаграмму, поля властного взаимодействия, движения различных видов капитала (символического и проч.). П. Штомпка, акцентируясь на деятельностной сущности социальных агентов, описывает модель «поля взаимоотношений», объединяющего четыре уровня: 1) идей, верований, дефиниций; 2) норм, предписаний; 3) интеракций; 4) возможностей, или ресурсов.Натурализм в социологии наделяет социальное пространство свойствами тела, вещества (физической, химической, географической, органической реальности). Последователи активистского подхода рассматривают социальное пространство как пространство человеческой активности, динамического состояния общества, социальной процессуальности. Так, в рамках полевой теории социальное пространство анализируется через совокупность функционально взаимосвязанных силовых полей, формирующихся социальными практиками агентов. сводят социальное пространство к субстанциям: индивидам, их совокупностям, объединенным социальными связями. Представители реляционизма анализируют социальное пространство как надындивидуальную реальность, представляющую собой систему структурированных социальных отношений. Социальное пространство «скрепляется» социальной структурой — совокупностью взаимосвязанных и взаимодействующих социальных общностей (демографических, национальных, территориальных, профессиональных и т. п.), иерархически упорядоченных между собой, что предполагает наличие «верхних», «средних» и «нижних» слоев, вертикальных и горизонтальных каналов социального перемещения и т. д. Посредством расчленения социального пространства на структурные элементы-позиции в конкретной точке пространства можно находить и оценивать различных социальных субъектов, их статусные позиции. Социальная структура подразумевает статические аспекты существования социальных форм, которые в социальном пространстве реализуются в динамике конкретных потоков человеческой активности, социальных процессов. Социальный мир, таким образом, представляет собой многомерное пространство с множеством социальных полей, в каждом из которых индивиды и их группы занимают соответствующие позиции, а «вихревые потоки» и «силовые линии» социального пространства и социальных полей направляют потоки активности людей. (ru)
|
| rdfs:comment
|
- L'espace est, géographiquement parlant, une dimension sociale qui correspond aux relations établies par la distance entre différentes réalités sociales. (fr)
- Das Konzept des Sozialen Raums wurde von dem französischen Soziologen Pierre Bourdieu entwickelt. Es dient der Darstellung und Analyse sozialer Strukturen und individueller Positionen. Die Verteilungsstrukturen des gesamtgesellschaftlichen und des individuellen Kapitals, d. h. Vermögens im umgreifenden Sinn, zeichnet Bourdieu in einem konstruierten dreidimensionalen sozialen Raum nach. Er untersucht die Kapitalausstattung von Individuen und Gruppen anhand von Merkmalen wie Beruf, Einkommen und Ausbildungsniveau als wichtigste Lebensbedingungen, erweitert durch für ihn sekundäre Merkmale wie Geschlecht, Alter, Ethnie, Nationalität. Das soziale Feld bildet die Handlungsebene, das „Spielfeld“, innerhalb des sozialen Raumes. Bourdieus Begriff ist von der Stadtsoziologie und der Sozialraumanaly (de)
- Σύμφωνα με τον Ιμμάνουελ Καντ, που μπορεί να θεωρηθεί και ως ο πνευματικός πατέρας της ανθρωπογεωγραφίας, ο χώρος και χρόνος αποτελούν δομικά χαρακτηριστικά της αντίληψής μας και όχι του κόσμου, ο οποίος θα εξαφανίζονταν χωρίς υποκείμενο και κάθε αντιληπτική εμπειρία βασίζεται ηγγηηγηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηηη σε αυτές τις μορφές. Ο χώρος υφίσταται είτε ως συγκεκριμένη φυσική και υλική οντότητα (όγκος, έκταση), είτε ως αφηρημένη σχέση και μη υλικός (π.χ. πεδίο επιρροής μιας πόλης, αλληλεξάρ Για την επιστήμη της Γεωγραφίας, μια βασική μονάδα ανάλυσης του χώρου είναι το τοπίο. (el)
- A social space is physical or virtual space such as a social center, online social media, or other gathering place where people gather and interact. Some social spaces such as town squares or parks are public places; others such as pubs, websites, or shopping malls are privately owned and regulated. (en)
- Социальное пространство — один из видов пространства (наряду с физическим и др.); многомерное пространство социальных процессов, социальных отношений, социальных практик, социальных позиций и социальных полей, функционально связанных между собой. В социологию категория «социальное пространство» была введена П. Бурдьё в книге «Физическое и социальное пространство». Ф. Тённис рассматривал социальное пространство в контексте общей социологии, которую он определял как науку о человеческой витальности, изучающую взаимоотношения людей друг с другом в пространстве и во времени. (ru)
|