Nikola Firentinac

Nikola Firentinac (Toskana, 1418 — Šibenik, 1506), u italijanskoj istoriji umetnosti poznat kao Niccolò Fiorentino, ili Niccolò Di Giovanni Fiorentino bio je renesansni vajar i arhitekt. Najverovatnije toskanskog porekla, Nikola je veći deo svog života umetničkog stvaranja proveo je u Dalmaciji, u kojoj je znatno uticao na nove naraštaje graditelja i vajara.^[1]

Rođen je u Toskani 1418. godine,^[а] gde je proveo detinjstvo. Potom je radio u Donatelovoj padovanskoj vajarskoj radionici (kasnih 1440-tih ili početkom 1450-tih), a nakon toga i u Veneciji.Anne Marham Schulz Niccolò di Giovanni Fiorentino and Venetian sculpture of the early Renaissance, 1978.

O Nacionalnosti Nikole Firentinca
I dok američke istoričarke umetnosti Anne Marham Schulz (1938-) nakon sprovedenog istraživanja tvrdi da je Nikola Toskanac, u novije vreme, pojavljuju se i teze da je Nikola Firentinac bio hrvatskog porijekla, na tome insistira zadarski istoričar umetnosti dr Emil Hilje, koji iznosi tezu da je Nikola bio zapravo sin protomajstora Ivana Kokarića, kao i to da je Firentinac prvo došao u Šibenik 1464. godine pa tek onda otišao u Trogir (navodno je pronašao materijalne dokaze iz Zadarskog arhiva da je 1464. godine u Šibeniku primio novac za izradu kapele Svetog Sebastijana i Bernardina).^[3]

Nikola Firentinacje tokom boravka u Veneciji boravio je u parohiji San Marino i plaćao najam kuće pet i pol dukata na godinu. Prema mišljenju istoričarke umetnosti Anne Marham Schulz Nikola Firentinac, je nakon perioda slave vajara Bartolomea Bona i afirmacije Antonija Rizza - bio prvi venecijanski vajar.^[1]

Dela iz venecijanskog perioda

U Venciji su nastala sledeća vajarska dela Nikole Firentince:

• Grob dužda Francesca Foscaria (umro 1457) iz crkve Santa Maria dei Frari,
• kip Svetog. Marka,
• kip Gorgone ratnice,
• kip Muzike i Retorike sa slavoluka Foscari iz duždeve palate,
• kipovi Svetog. Kristofora i Uznesenja Marijinog sa glavnog portala crkve Madonna dell Orto,
• grob Orsata Giustiniania (umro 1464) iz kapele samostanske crkve Santa Andrea della Certosa,
• grob Vittorea Cappella (umro 1467) iz crkve Santa Elena,
• mali reljef Svetog Jeremije iz pustinje iz crkve Santa Maria del Giglio.

Po dolasku u Dalmaciju na Hvaru je Nikola boravio, najverpvatnij, u vreme početka gradnje franjevačkog samostana osnovanog 1461. godine, a čija je gradnja započeta oko 1465. godine, kada nastaje reljef Bogorodice s Detetom.^[4] Tada je ostvario i blisku vezu s bosanskim franjevcima, za koje je odradio nekoliko značajnih narudžbi, npr. reljef Bogorogice s Isusom u naručju iz Orebića.^[5] Sve to implicitno upućuje na povezanost njegove pojave u Dalmaciji s tehničkom pomoći koja je pred Papinim najavljenim dolaskom u Dubrovnik stizala s druge strane Jadrana.

Trogirski period

Nakon dolaska u Dalmaciju Nikola Firentinac, je jedno vreme stvarao u Trogiru, tačnije u decembru 1467 zajedno sa vajarem Andrijom Alešijem, sa kojim je potpisao ugovor za izradu skulptorske dekoracije kapele Svetog Giovannija Orsinija u trogirskoj katedrali (16 slobodno stojećih kipova — uključujući Hrista i dvanaest apostola i reljef Marijinog krunisanja).

Iz saradnje Nikole Firentinca sa Andrijom Alešijem, koja je započela 1468. godine, smatra se datumom početka primene renesansnog stila u Dalmaciji. Tada nastaje projekt Nikole Firentinca za gradnju kapele, prvog celovitog arhitektonskog dela rane renesanse na istočnoj obali Jadrana. Uz Nikolu Firentinca i Andriju Alešija na izradi kapele Svetog Giovannija Orsinija, pridružio im se i Ivan Duknović.^[6]

Godinu dana kasnije (1469) Nikola Firentinac i Andrija Aleši rade zajedno i u trogirskoj dominikanskoj crkvi grobnicu patricija Subotića.

Četiri godine kasnije (1473) Nikola Firentinac je ponovo potpisao ugovor zajedno sa Alešijem za dekoraciju pročelja i portala samostanske (augustinske) crkve Svete Marije na ostrvu San Niccolo (otočje Tremiti). Cjelokupan rad je dovršen 1473. godine. Godine 1475 Nikola nastavlja radove Jurja Dalmatinca na gradnji šibenske katedrale, a 1477 godine preuzima dužnost protomaestra na gradnji šibenske katedrale.^[7]

Šibenski period

Godine 1502. Nikola je preuzeo izradu projekta za crkvu Svete Marije u polju (Šibenik), i na tom poslu i nastavku gradnje šibenske katedrale radio je sve do svoje smrti 1506. godine Nakon smrti Nikole Firentinca, gradnju katedrale su konačno završili Bartolomeo i Giacomo da Mestre.^[8]

Za period renesanse u Hrvatskoj Nikola Firentinac je značajan, jer je taj stil u umetnosti doneo iz Toskane i počeo da ga primenjuje po prvi put na Kapeli blaženog Đovannija Orsinija u trogirskoj katedrali. Nakon toga i na Katedrali Svetog Jakova u Šibeniku, kad je preuzeo njenu gradnju posle smrti Juraja Dalmatinca 1473. godine, na kojoj je završio gradnju bočnih brodova, kupole i projekt krovišta sa kamenim svodovima. Po nekim istoričarima umetnosti Nikola Firentinac izveo je veći deo ili 2/3 katedrale, a Juraj Dalmatinac 1/3.^[8]

Mediji vezani za članak Nikola Firentinac na Vikimedijinoj ostavi