Lilium

Lilium
Lilium candidum
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Kladus:	Tracheophytes
Kladus:	Angiospermae
Kladus:	Monocotyledones
Red:	Liliales
Porodica:	Liliaceae
Rod:	Lilium L.[1]
Tipska vrsta
Lilium candidum L.[2]
Vrste
Spisak Lilium vrsta
Sinonimi[1]
Lirium Scop., nom. illeg. Martagon Wolf Martagon (Rchb.) Opiz, nom. illeg. Nomocharis Franch.

Ljiljan (lat. Lilium) ili Perunika je rod jednosupnica iz porodice Liliaceae koji potiče iz Azije, Evrope, Severne Amerike. Postoji oko 90 vrsta. Podzemna stabiljka je crepasta lukovica iz koje izlazi izbojak s pojedinačnim cvetovima u grozdastom cvatu. Naraste u visinu 50-190 cm. Boje ljiljana su: bela, žuta, ružičasta, narandžasta, crvena, a na Balkanu još smeđa, ljubičasta i crna. Plod je tobolac sa oko 500 semenki.

Cvetovi su krupni, levkasti ili zvonoliki. Listići cveća su srasli ili delomično slobodni, više ili manje savijeni unazad. Listovi su linearni, lancetasti, ovalni na stabljikama ili sedeći. Na gornjem delu stabljike nema listova.

• Po obliku cveta ljiljani se dile na dve grupe:

1. grupa

• trubasti cvetovi levkastog oblika zašiljenih ili zaobljenih latica.
• grupa martagon - cvetovi su viseći s unazag savijenim cvetnim laticama. Ima 6 prašnika na dugačkim drškama izvan cveta. Cvetovi su u grozdu od 2-12 cvetova.

2. grupa

uključuje ostale karakteristike u 7 odela:

• Azijske vrste i hibridi
• Lilium martagon i hibridi
• Marijin ljiljan (lat. Lilium candidum)
• Američke vrste i hibridi
• Dugocvetni ljljan (lat. Lilium longiflorum)
• Trubasti ljiljan i hibridi
• Orentalne vrste i hibridi

Najviše raznih samoniklih ljiljana raste u jugoistočnoj Aziji i srednjoj Americi, a u Evropi je raznovrsnim divljim ljiljanima najbogatiji Balkan.

Balkan je u Evropi najbogatiji raznovrsnim samoniklim ljiljanima sa 12 divljih oblika, pa tu raste 7 posebnih vrsta, od kojih su njih 4 endemski ograničeni na Dinarski krš. Oni se kao egzoti dosta uzgajaju u zapadnim vrtovima. Domaće vrste su endemski superiorne u pogledu visine rasta i jakih bojama (zlatnožuta, vatrena, ljubičasta, crna itd). Za uzgoj domaćih kraških ljiljana potrebno je suvo krečnjačko tlo i mnogo sunca (inače ne cvetaju).

• Žuti ljiljan (Lilium jankae) se ističe svetlim pegavim krem-žućkastim cvetovima i velikom lukovicom, a raste od Žumberka preko Bosne do Srbije.
• Bosanski ljiljan (L. bosniacum) je sitnog rasta s izrazitim zlatnožutim cvetovima i raste na planinskim livadama Bosne i Like.
• Albanski ljiljan (L. albanicum) ima samo po jedan vatreno-narančasti cvet i raste na planinskim livadama od Crne Gore do Makedonije.
• Dalmatinski crni ljiljan (L. dalmaticum ili L. cattaniae): To je najveći evropski ljiljan visok do 190 cm i ujedno najmračniji od svih ljiljana u svetu, jer su mu cvetovi crnosmedji do crnoljubičasti i debeli mesnato-dlakavi, a lukovica bela. Raste iz krečnjačkih stena na Orjenu, Biokovu, Mosoru, Svilaji i južnom Velebitu. U vrtnoj kulturi se umesto njega češće sadi slični prelazni hibrid, plavi ljiljan (Lilium X sanguineo-purpureum = L. martagon X dalmaticum) jer taj u uzgoju bolje podnosi vlažne senenčene prostore bez krečnjačkog tla, ali je nižeg rasta tek do 1 m, cvetovi su pegavi i svetliji lila-ljubičasti do sivosmeđi (nisu dlakavi), a lukovica žutokrem boje.

To su snažne biljke krupnih cvetova i intenzivnih boja. Cvetovi su uspravni, u svim tonovima. Uspevaju u svim tlima.

Naraste u visinu do 150 cm. Cvetovi su ružičaste boje, dolaze u grozdovima 30-40 komada. Latice su uvijene unazad, oblik turbana. Listovi su krupni. Cvataju u junu i julu, a miris im je težak i neugodan.

Naraste u visinu 100-150 cm, a potiče sa Sredozemlja. Cvet je krupan, levkast, bele boje, na stabljici se drži vodoravno, do 30 cvetova. U pazuhu listova nalazi se vazdušna lukovica, a listovi su linearni. Cvataju u junu i julu.

Naraste do 90 cm. Cvet je dug 13-18 cm, bele boje, na jednoj stabljici nalazi se nekoliko cvetova turbastog oblika. Neotporan je na hladnoću. Cvata u decembru, a koristi se ga samo za rez.

Naraste od 150-180 cm. Ima 25 cvetova u žutoj, narandžastoj i crvenoj boji sa smeđim ili crnim tačkicama.

Zove se još i kraljevski ljiljan (lat. Lilium regale). Cvetovi su krupni, snažni i ugodnog mirisa, u cvatu ima do 30 cvetova. Visina doseže 100 cm, boje hibrida su srebrnobela, žuta, zlatnožuta, ružičasta, iznutra bela, a spolja grimizno nijansirana.

To su svi hibridi nastali ukrštanjem vrsta koje potiču iz Japana: zlatni ljiljan, japanski ljiljan i niski ljiljan.

Vrste roda Lilium koje su trenutno priznate, sa približnim prirodnim opsegom, su:^[3][4][5]

• generativno: semenom
• vegetativno:
  • odvajanje mladih od starih lukovica (u septembaru, oktobaru i aprilu)
  • odvajanjem ovojnih ljusaka (odvajaju se cele godine)
  • vazdušne lukovice (skidaju se male lukovice sa stabljike i sade, za tri godine razvijaju se snažne lukovice)

Ljiljan je solitarna biljka (zbog svoje lepote i veličine). Sadi se u kućne vrtove, parkove i koristi se kao rezano cveće.

• 
  Lilium regale, pupoljak
• 
  Lilium distichum
• 
  Lilium kelloggii
• 
  Lilium superbum
• 
  Lilium duchartei
• 
  Lilium regale
• 
  Lilium 'Matrix'
• 
  Lilium carniolicum - Stara planina
• 
  Lilium carniolicum - Stara planina
• 
  Lilium carniolicum - Stara planina