Osmoza
Osmoza mund te perkufizohet si "kalimi i ujit nga vendi me potencialin më të lartë të ujit në vendin me potencialin me të ulët përmes një membrane gjysmë përshkruese" Osmoza është dukur fizike e lidhur ngushtë pas procesit te difuzionit. Kur dy tretësira me përqendrim jo të njëjtë ose jo të barabartë,janë të ndara me një membranë gjysëmkaluese, për shembull, me membranën qelizore, e cila është e kalueshme nga molekulat e ujit, por e kalueshme e dobët ose e pakalueshme nga molekulat e disa substancave të tretura (për shembull të sheqerit), do të ndodhë difuzioni i molekulave të ujit nëpër membranën kaluese, nga tretësira me përqendrim më të vogël, në tretësirën me përqendrim më të madh.
Në të vërtet difuzioni i ujit kryhet nga hapësira me përqendrim më të madh të molekulave të ujit në drejtim të hapësirës së përqendrimit më të vogël, të tij, domethënë nga hapësira me sasi më të madhe të molekulave të ndonjë substance tjetër (për shembull sheqeri). Forca që e kushtëzon lëvizjen e ujit në drejtim të tretësirës më të përqendruar emërtohet si shtypje osmotike e tretësire së dhënë.
Roli në gjallesa
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Efekti i tretësirave të ndryshme në qelizat e gjakut Mikrografia e presionit osmotik në qelizat e kuqe të gjakut (RBC)
Shtypja osmotik është agjenti kryesor i mbështetjes në shumë bimë. Hyrja osmotike e ujit rrit presionin e turgorit të ushtruar mbi murin qelizor, derisa të barazohet me shtypjen osmotike, duke krijuar një gjendje të qëndrueshme .
Kur një qelizë bimore vendoset në një tretësirë që është hipertonike (pak e përqëndruar) në lidhje me citoplazmën, uji del jashtë qelizës dhe ajo tkurret. Kështu, qeliza bëhet flacide. Në raste të skajshme, qeliza bëhet e plazmolizuar, membrana shkëputet nga muri qelizor për shkak të mungesës së shtypjes së ujit mbi të.
Kur një qelizë bimore vendoset në një tretësirë që është hipotonike (me pak përqëndrim) në lidhje me citoplazmën, uji lëviz në qelizë dhe qeliza bymehet për t'u bërë e turbullt .
Osmoza është përgjegjëse për aftësinë e rrënjëve të bimëve për të thithur ujë nga toka. Bimët përqendrojnë substanca të tretura në qelizat e tyre rrënjësore me anë të transportit aktiv dhe uji hyn në rrënjë me anë të osmozës. Osmoza është gjithashtu përgjegjëse për kontrollin e lëvizjes së qelizave mbrojtëse.
Në mjedise të pazakonta, osmoza mund të jetë shumë e dëmshme për organizmat. Për shembull, peshqit e akuariumeve të ujërave të ëmbla dhe të kripura të vendosur në ujë me kripësi të ndryshme nga ajo me të cilën janë përshtatur do të vdesin shpejt, dhe në rastin e peshqve të ujërave të kripura, në mënyrë dramatike. Një shembull tjetër i një efekti të dëmshëm osmotik është përdorimi i kripës së tryezës për të vrarë shushunjat.
|
Ky artikull nga Fizika është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar. |
Osmoza dhe difuzioni jane pjese e transportit pasiv qe do te thote se nuk shoqerohen me shpenzim energjie