Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina

Na dan 28. 4. 1945. godine na zasjedanju ZAVNOBiH-a je imenovana narodna vlada Bosne i Hercegovine. Po AVNOJ-skim dogovorima i jugoslavenskim ustavima definisana kao srpska, hrvatska i muslimanska (bošnjačka) zajednička teritorija, nedjeljiva po principima historijskih činjenica postojanja bosanske teritorije definisana je S.R. Bosna i Hercegovina kao jedna od 6 sastavnih federalnih jedinica socijalističke Jugoslavije pod nazivom Narodna Republika Bosna i Hercegovina, a kasnije Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina. Priznata je kao najrazličitija republika u okviru bivše Jugoslavije. Imala je svoj specifikum jer je u svom sastavu imala tri glavna slavenska naroda i ostale svoje građane. Josip Broz Tito je često naglašavao da je "Bosna nedjeljiva te da je ona isto i srpska i hrvatska i muslimanska".

Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je jedinstven dio bosanskohercegovačke historije. Jugoslavenski komunistički slogan "bratstvo i jedinstvo" uistinu je ujedinio multietničku Bosnu i Hercegovinu i u njoj stvorio jedinstven sustav kulturne, socijalne, etničke i vjerske tolerancije. Zbog svoje centralne geografske pozicije u sklopu Jugoslavenske federacije, poslijeratna Bosna i Hercegovina je označena kao baza za razvijanje vojne obrane. To je značilo veliku koncentraciju Jugoslovenske narodne armije i razvoj namjenske industrije. Nekoliko godina nakon završetka Drugog svjetskog rata kreće se sa obnovom i izgradnjom razorene zemlje, grade se nove željezničke pruge, ceste, tvornice i hidroelektrane. Dolazi do ubrzanog razvoja industrije, posebice , metalurške , namjenske ,mašinske ,prehrambene ,tekstilne,proizvodnje lijekova ,izgradnje elektro energetskog sistema,hidrocentrala,novih gradova i tvornica ,škola i visokoškolskih ustanova,bolnica,domova zdravlja,uspostava sistema zdravstvene i socijalne zaštite za cjelokupno stanovništvo .Čitav taj ubrzani privredni i prometni razvoj znači širenje postojećih gradova te nastanak novih, kao i porast broja stanovnika.u urbanim sredinama ,te velike migracije iz ruralnih sredina . Važnost SR Bosne i Hercegovine u SFRJ i svijetu potvrđena je i izborom Sarajeva za domaćina Zimske Olimpijade 1984 .

Potkraj 1988. godine, počinje se urušavati ustavni poredak u Jugoslaviji. U novembru 1990. na prvim višestranačkim izborima pobijedile su tri najveće nacionalne stranke: Stranka demokratske akcije, Srpska demokratska stranka i Hrvatska demokratska zajednica. U oktobru 1991. godine Bosna i Hercegovina izglasava suverenost, da bi potom uslijedio i referendum za nezavisnost u februaru 1992. godine. Nakon proglašenja nezavisnosti i međunarodnog priznanja BiH u aprilu 1992. godine je izbio rat.

Bosna i Hercegovina je u peridou od 1945. do 1992. godine po svojm ustrojstvu bila socijalistička republika te je bila federalna jedinica Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Utemeljena je 25.11. 1943. godine na drugom zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu.

Predsjedništvo Bosne i Hercegovine u tadašnjem socijalističkom sistemu je brojalo 9 članova, da bi, nakon prvih višestranačkih izbora u novembru 1990. godine, imalo sedam članova; po dva člana iz bošnjačkog, srpskog i hrvatskog naroda, te jednog člana iz reda ostalih. Jedan član Predsjedništva je bio Predsjednik Predsjedništva.

Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine je bilo zakonodavno tijelo Bosne i Hercegovine koje je donosilo odluke i zakone o unutrašnjoj i vanjskoj politici SRBiH, koja se morala slagati sa politikom i zakonima SFRJ.

Vlada SR Bosne i Hercegovine je bila organ izvršne vlasti Bosne i Hercegovine koji vrši svoja prava i dužnosti u skladu sa Ustavom SFRJ i Ustavom SRBiH, zakonima i drugim propisima SFRJ i SRBiH.

• Predsjednici ZAVNOBiH-a
  • Vojislav Kecmanović (25.11. 1943 - 26.4. 1945)
• Predsjednik Prezidijuma Narodne Skupštine
  • Vojislav Kecmanović (26.4. 1945 - novembar 1946.)
  • Đuro Pucar (novembar 1946 - septembar 1948-)
  • Vlado Segrt (septembar 1948 - mart 1953.)
• Predsjednici Narodne skupštine
  • Đuro Pucar (decembar 1953 - jun 1963.)
  • Ratomir Dugonjić (jun 1963 - 1967)
  • Džemal Bijedić (1967 - 1971)
  • Hamdija Pozderac (1971 - maj 1974)
• Predsjednici Predsjedništva
  • Ratomir Dugonjić (maj 1974 - april 1978.)
  • Raif Dizdarević (april 1978 - april 1982.)
  • Branko Mikulić (april 1982 - 26.4. 1984.)
  • Milanko Renovica (26.4. 1984 - 26.4. 1985)
  • Munir Mesihović (26.4. 1985 - april 1987)
  • Mato Andrić (april 1987 - april 1988)
  • Nikola Filipović (april 1988 - april 1989)
  • Obrad Piljak (april 1989 - 20.12. 1990.)

• Premijer Bosne i Hercegovine (dio jugoslavenskog kabineta)
  • Rodoljub Čolaković (7.3. 1945 - 27.4. 1945)
• Premijeri
  • Rodoljub Čolaković (27.4. 1945 - septembar 1948)
  • Đuro Pucar (septembar 1948 - mart 1953)
• Predsjednici Izvršnog vijeća
  • Đuro Pucar (mart 1953 - decembar 1953)
  • Avdo Humo (decembar 1953 - 1956)
  • Osman Karabegović (1956 - 1963)
  • Hasan Brkić (1963 - 1965)
  • Rudi Kolak (1965 - 1967)
  • Branko Mikulić (1967 - 1969)
  • Dragutin Kosovac (1969 - april 1974)
  • Milanko Renovica (april 1974 - 28.4. 1982)
  • Seid Maglajlija (28.4. 1982 - 28.4. 1984)
  • Gojko Ubiparip (28.4. 1984 - april 1986)
  • Josip Lovrenović (april 1986 - april 1988)
  • Marko Ceranić (april 1988 - 20.12. 1990)

Glavni grad je bio Sarajevo, a republika se sastojala od 109 opština.

• Grad Sarajevo (10 opština): Vogošća, Ilijaš, Ilidža, Novi Grad, Novo Sarajevo, Pale, Stari Grad, Trnovo, Hadžići i Centar.
• ostale opštine u SR Bosni i Hercegovini, bile su: Banovići, Banja Luka, Bijeljina, Bileća, Bihać, Bosanska Gradiška (danas Gradiška), Bosanska Dubica (danas Kozarska Dubica), Bosanska Krupa, Bosanski Brod, Bosanski Novi (danas Novi Grad), Bosanski Petrovac, Bosanski Šamac (danas Šamac), Bosansko Grahovo, Bratunac, Breza, Brčko, Bugojno, Busovača, Vareš, Velika Kladuša, Visoko, Vitez, Višegrad, Vlasenica, Gacko, Glamoč, Goražde, Gornji Vakuf (danas Gornji Vakuf-Uskoplje), Gradačac, Gračanica, Grude, Derventa, Doboj, Donji Vakuf, Drvar (samo na popisu iz 1981. godine zvao se Titov Drvar), Žepče, Živinice, Zavidovići, Zvornik, Zenica, Jablanica, Jajce, Kakanj, Kalesija, Kalinovik, Kiseljak, Kladanj, Ključ, Konjic, Kotor Varoš, Kreševo, Kupres, Laktaši, Livno, Lopare, Lukavac, Ljubinje, Ljubuški, Maglaj, Modriča, Mostar, Mrkonjić Grad, Nevesinje, Neum, Novi Travnik (samo na popisu iz 1981. godine zvao se Pucarevo), Olovo, Orašje, Odžak, Posušje, Prijedor, Prnjavor, Prozor, Rogatica, Rudo, Sanski Most, Skender Vakuf (danas Kneževo), Sokolac, Srbac, Srebrenik, Srebrenica, Stolac, Teslić, Tešanj, Tomislavgrad (od popisa 1991. godine, prije toga zvao se Duvno), Travnik, Trebinje, Tuzla, Ugljevik, Fojnica, Foča, Han Pijesak, Cazin, Čajniče, Čapljina, Čelinac, Čitluk, Šekovići, Šipovo i Široki Brijeg (od popisa 1991. godine, prije toga zvao se Lištica).

Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je bila smještena na jugoistoku Evrope, u zapadnom dijelu Balkana, u okviru Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Ukupna površina republike je bila 51.129 km².

SR Bosna i Hercegovina se sastojala od dvije geografske i historijske cjeline: većeg bosanskog dijela na sjeveru (oko 42.000 km²) i manjeg hecegovačkog na jugu. Bosna je mahom planinska pokrajina, a isto se odnosi i na Hercegovinu, s tom razlikom da je riječ o različitim karakterima tla.

Na sjeveru se planinsko područje spušta u lagano-brežuljkasto područje Posavine, odnosne dalje pretvara u Panonsku nizinu. Dinarski dijelovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim pojasom između Neuma i poluotoka Klek izbija i na Jadransko more. Značajna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih bosanskih rijeka (Una, Vrbas, Bosna, Drina), od juga ka sjeveru, odnosno u slučaju Neretve od sjevera ka jugu.

13.60% površine SR Bosne i Hercegovine je bila plodna zemlja, a 2.96% zemlje se upotrebljavalo za poljoprivredu, dok 83.44% zemlje za ostalo. Neki prirodni resursi SR Bosne i Hercegovine su ugalj, željezo, boksit, mangan, drvo, bakar, hrom, cink, i hidropotencijal. Najviši vrh SR Bosne i Hercegovine je bio "Maglić" (2.386 m), dok najniži dio republike je bio pored mora. Rijetki zemljotresi su bili jedina ozbiljna prirodna opasnost u SR Bosni i Hercegovini.

Klima SR Bosne i Hercegovine je bila umjereno kontinentalna sa toplim ljetima i hladnim zimama. Područja sa velikom nadmorskom visinom imaju kratka hladna ljeta i duge žestoke zime. Primorje zemlje ima blage kišovite zime.

Uz Makedoniju, Bosna i Hercegovina je bila srednje razvijena republika u SFRJ. Poljoprivreda je uglavnom bila u privatnim rukama, posjedi su bili dopunski izvor prihoda vlasnicima, u smislu proizvodnje hrane za tržište S.R.Bosne i Hercegovine ,te jedan dio i za međurepubličko tržište. Najveći broj radnika radio je u industriji,koja je bila jaka,profitabilna,i izvozno orijentirana,što je republici i jugoslaviji u cjelini ,donosilo ogroman prihod u Milijardama USD$.Firme iz S.R.Bosne i Hercegovine,u tom periodu,60,ih,70ih i 80ih,ih, imala su direktnu ili posrednu suradnju ,sa svjetskim brend kompanijama,kao što su Coca -Cola od 1975,SKF Sweden od 1967, Wolswagen od 1972 TAS - Srajevo, FAMOS Sarajevo suradnja sa Daimler Benc, FDS Sarajevo sa Philip Morisom, Holliday inn Sarajevo. itd. U to doba bio je jak i građevinski sektor, firme kao što su Vranica, Hidrogradnja, Unioninvest i druge, koje su izvodile radove u stranim zemljama. U tom smislu vrijedno je i spomenuti i Energoinvest, jedna od priznatih kompanija u svijetu, iz oblasti projektovanja i izgradnje elektroenergetskih objekata u zemlji i inostranstvu, sa godišnjim prihodom od blizu 2 Milijarde USD$, zatim UNIS PRETIS, is oblasti namjensko komercijalne i civilne proizvodnje, za strana tržišta, sa višestrukom paletom proizvoda, koji su rađeni po međunarodnim standardima i sa godišnjim prihodom od 1,5 milijardi USD$. RMK Zenica iz oblasti metalurške proizvodnje i sa godišnjim prihodom od 1,2 Milijarde USD$. BNT Novi Travnik Namjenska industrija, sa godišnjim prihodom od 1 Milijardu USD$, Soko Mostar Namjenska industrija i.t.d. Nezaposlenost u to doba se kretala oko 6 % na prosječnom godišnjem nivou.

Industrijska razvijenost S.R. Bosne i Hercegovine veoma jaka u odnosu na Jugoslovenski nivo. Istovremeno, razvijenost Sarajeva iznosila je oko 300% što je preko 9 puta više od državne razine. Grad Banja Luka bila je 98,7% što je 3 puta iznad prosjeka BiH. Metalurška industrija, namjenska industrija,građevinski sektor, tekstilna industrija, prehrambena industrija, proizvodnja mašina, vozila, letjelica, proizvodnja električne energije, farmaceutska industrija donosila je najviše prihoda. Neki dijelovi zemlje su imali izuzetno visok prosjek industrijske razvijenosti, a Sarajevo je pak važilo za jedan od najrazvijenijih gradova u SFRJ.

Na prvom popisu stanovništva u socijalističkoj Jugoslaviji 1948. godine, SR Bosna i Hercegovina je imala 2.565.283 stanovnika. Od toga broja, Srba je bilo 1.067.728 ili 41,60 % od sveukupnog stanovništva, Nacionalno neopredjeljenih , Muslimana (Bošnjaka) bilo je 890.094 ili 34,70 %, Hrvata je bilo 580.790 ili 22,60 %.,Jugoslavena , zatim nacionalnih manjina bilo 26.671 ili 1,00 %.

Na popisu stanovništva iz 1953. godine, SR Bosna i Hercegovina je imala 2.847.790 stanovnika. Od toga broja, Srba je bilo 1.264.371 ili 44,40 % od svukupnog stanovništva, Nacionalno neopredjeljenih Muslimana (Bošnjaka) bilo je 891.800 ili 31,30 %, Hrvata je bilo 654.229 ili 23,00 %.Jugoslavena , nacionalnih manjina bilo je 30.027 ili 1,30 %.

Prema popisu stanovništva iz 1991 u BiH je živjelo 1.902.956 Bošnjaka (43,47%) 1.366.104 Srba (31,21%).