Aziz Keljmendi

Aziz Keljmendi je rođen 15. 1. 1967 u Lipljanu. Osnovnu i srednju školu je pohađao i završio u Prizrenu. U srednjoj školi je počeo pokazivati prve znake nezadovoljstva i netrpeljivost prema jugoslovenskom socijalizmu, te je kao 16-godišnjak pokušao bijeg u Albaniju. Pri tom pokušaju bijega Aziz je bio uhapšen i osuđen na 15 dana zatvora, no zbog dobrog vladanja i odličnog uspjeha u školi kaznu nije odslužio.^[1] 1984 godine postao je član Saveza komunista Kosova (SKK). Posle toga je upisao Pravni fakultet Univerziteta u Prištini. Odslušao je jedan semestar i položio šest ispita pre nego što se u septembru 1986 odazvao na poziv za odsluženje vojnog roka. Službu u JNA je započeo u Leskovcu gdje je prošao osnovnu obuku, a nakon toga je premešten u Paraćin. Roditelji Aziza Keljmendija su dugi niz godina radili u Njemačkoj i nije zabilježeno da su se politički isticali.^[1]

Ubistva su se dogodila u kasarni "Branko Krsmanović" u Paraćinu nekoliko sedmica prije nego što je Keljmendiju trebalo prestati služenje vojnog roka. Keljmendi je, naoružan automatskom puškom, ušao u zajedničku spavaonicu i otvorio vatru na druge vojnike. Ubio je na spavanju četiri vojnika i to: Srđana Simića iz Beograda, Hazima Džananovića iz Kočića kod Viteza, Safeta Dudakovića iz sela Orahovo u Bosanskoj Gradišci i Gorana Begića iz Zagreba. Ranio je i pet vojnika i to: Antu Jazića, Petra Đekića, Andreja Prešerna, Husu Kovačevića i Nedžida Mehmedovića. U nastaloj situaciji povređen je i vojnik Nazif Adžović. Nakon masakra, Keljmendi je iz kasarne pobegao na obližnje Karađorđevo brdo. Za njim je u poteru krenula vojna policija te ga opkolila. Tada je, po zvaničnoj verziji događaja, izvršio samoubistvo.

Vojna policija je posle tog događaja sprovela istragu. Ona nije dala odgovore na pitanje o motivima, iako neki izvori spominju nalaze lekara, prema kojima je Keljmendi mentalno rastrojena osoba.^[2] Prema nalazima istrage, Keljmendi nije imao disciplinskih problema, iako je, prema nekim izvorima, optužen za krađu. Drugi izvori koji se pozivaju na istragu vojne policije navode da je bio u ozbiljnom sukobu sa ostalim vojnicima.

Ubistvo regruta u paraćinskoj kasarni je predstavljalo težak udarac za JNA,^[3] s obzirom da je ona dotada, za razliku od ostalih institucija države i sistema, uglavnom bila održala određeni ugled kod javnosti. Tragedija bez presedana u bliskoj prošlosti je mnoge roditelje širom tadašnje države potakla da razmišljaju o određenim alternativama dotada rutinskom i ritualnom slanju svoje muške dece na jednogodišnje služenje vojnog roka. Ona je dala i snažan argument stavovima, koji su se tada sve glasnije čuli iz SR Slovenije, prema kojima se u Jugoslaviju mora uvesti civilno služenje vojnog roka, odnosno JNA u potpunosti profesionalizirati.

Mnogo ozbiljnije i dalekosežnije posledice su bile po opštu političku situaciju u tadašnjoj SFRJ. Iako službena istraga nije ni započela, odnosno nije dala nikakvog rezultata o motivima Keljmendijevog čina, sama činjenica da je bio kosovski Albanac je potakla spekulacije o tome da su oni bili politički, odnosno potaknuti mržnjom prema JNA i tadašnjoj Jugoslaviji uopšte. U tome je prednjačile novine u tadašnjoj Srbiji, a pogotovo Politika i druga izdanja na čijim su se naslovnicama nalazile reči "PUCANJ U JUGOSLAVIJU".^[4] Neka od tadašnjih izdanja su čak išla toliko daleko da su objavljivani članci u kojima se tvrdilo da je Keljmendi javno izražavao podršku albanskim separatistima i iredentistima, odnosno zalagao za etničko čišćenje svih Srba sa Kosova i pripojenje te pokrajine Albaniji.

Takvi članci su također na ulici podgrevali i niz glasina koje su u sumnju dovodile zvaničnu verziju događaja, a prema kojima je Keljmendi imao pomagače, odnosno da je istraga JNA razotkrila duboko organizovanu mrežu albanskih ekstremista i terorista u njihovim redovima. Te su tvrdnje u glasinama proširile i na Albance - vlasnike slastičarskih i drugih radnji, odnosno tvrdilo da oni truju ili misle trovati srpsku decu. Zahvaljujući tome su nedugo nakon u Beogradu, Paraćinu, Valjevu i Subotici neidentifikovane osobe su kamenovale radnje Albanaca.

Nekoliko sedmica kasnije, dok još nije jenjavalo antialbansko raspoloženje u Srbiji, je pred televizijskim kamerama održana Osma sednica CK SK Srbije na kojoj je prevagu u SK Srbije odnela nacionalistička frakcija na čelu sa Slobodanom Miloševićem. Ta koincidencija je kasnije poslužila kao građa za brojne teorije zavere vezane uz celi slučaj.

• Raspad SFRJ