1791
godina
(Preusmjereno sa stranice 1791.)
- Ovo je članak o godini 1791.
Godina 1791 (MDCCXCI) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1760-e 1770-e 1780-e – 1790-e – 1800-e 1810-e 1820-e |
| Godine: | 1788 1789 1790 – 1791 – 1792 1793 1794 |
| Gregorijanski | 1791. (MDCCXCI) |
| Ab urbe condita | 2544. |
| Islamski | 1205–1206. |
| Iranski | 1169–1170. |
| Hebrejski | 5551–5552. |
| Bizantski | 7299–7300. |
| Koptski | 1507–1508. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1846–1847. |
| • Shaka Samvat | 1713–1714. |
| • Kali Yuga | 4892–4893. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4427–4428. |
| • 60 godina | Yin Metal Svinja (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11791. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj
uredi- 1. 1. - Joseph Haydn stiže prvi put u Englesku.
- 12. 1. - Austrijske trupe ulaze u Liège, obaraju republikanski režim i na vlast vraćaju kneza-biskupa čime je ugušena Lješka revolucija.
- 30. 1. - De Mirabeau izabran za predsednika francuske Ustavotvorne skupštine.
Februar/Veljača
uredi- 4. 2. - Francuska revolucija: deo sveštenstva položio zakletvu Građanskom ustavu.
- 13. 2. - Sukob kod Vannesa, razbijeni seljaci koji su podržavali refraktorno sveštenstvo (koje ne prihvata Građanski ustav sveštenstva).
- 16. 2. - Francuske policijske snage Maréchaussée Royale preimenovane u gendarmerie nationale s više vojnom ulogom; glavnu policijsku ulogu ima Nacionalna garda.
- 20. 2. - Osnovana Ilirska dvorska kancelarija (Cancellaria Illyrica aulica) za habsburške Srbe, ukinuta već sledeće godine. Na čelu je grof Franjo Balassa, raniji hrvatski ban. Banat priključen Ugarskoj.
- 28. 2. - Dan bodeža, de Lafayette uhapsio 400 naoružanih aristokrata u Tiljerijama.
Mart/Ožujak
uredi- 2. 3. - Francuska uvodi optički telegraf.
- 2. i 17. 3. - D'Allardov dekret - u Francuskoj ukinuti cehovi tj. korporacije, proklamovana sloboda rada, trgovine i industrije.
- 4. 3. - Vermont, koji je od 1777. bio nezavisna država, priključuje se SAD kao njegova 14. država.
- 10. 3. - Papa Pio VI. osudio Deklaraciju prava i Građanski ustav sveštenstva, doći će do prekida diplomatskih odnosa Francuske i Svete stolice.
- 12. 3. - Predsednici austrijskih dvorskih veća i komora zaključili da se emigranti iz Turske (Srbije i Bosne) naseljavaju u Vojnu granicu a samo višak u županije, ali odziv nije očekivan[1].
- 13. 3. - Leopold II. sankcionirao zaključke Ugarskog sabora, među kojima i da će šest hrvatskih i slavonskih županija primati naredbe od Ugarskog namjesničkog vijeća[2]. Zakon X naglašava status Ugarske kao nezavisne kraljevine kojom vlada kralj krunisan prema ugarskim zakonima.
- mart - Francusk skupština prihvaća preporuku o uvođenju metričkog sistema mjera.
- mart - Supplex Libellus Valachorum: prva peticija transilvanskih Rumuna austrijskom caru za jednaka prava.
- 25. 3. (14. 3. po j.k.) - U Beču izašao prvi broj "Serbskih novina" ("Serbskija povsednevnija novini", danas je 27. mart Dan novinara Srbije).
April/Travanj
uredi- 1. 4. - George Vancouver krenuo na ekspediciju istraživanja severnih pacifičkih obala Severne Amerike (do 1795).
- 2. 4. - Umro Mirabeau; Skupština odlučuje dva dana kasnije da se u novoj crkvi sv. Ženevjeve, sada Panteonu, sahranjuje "pepeo velikih ljudi" - Mirabeau je prvi ali je uklonjen 1794.
- 3. 4. - Treći anglo-mysorski rat na jugu Indije: britansko-maratske zauzele grad mysorski grad Dharwad nakon 29 nedelja opsade.
- 15. 4. - Postavljen prvi granični kamen originalnog Distrikta Kolumbije gde će biti postavljen glavni grad SAD (projektuje Pierre Charles L'Enfant).
- 18. 4. - Luj i Marija Antoaneta sprečeni da otputuju u Saint-Cloud za Uskrs.
- 18. 4. - Poljsko-litvanski Zakon o slobodnim kraljevskim gradovima daje izvesna prava građanima.
- 19. 4. - Britanski parlament odbio Wilberforceov predlog za ukidanje ropstva (konzervativizam usled Francuske revolucije).
- 23. 4. - Car odgovorio rešenjem na Elaborat i druge zaključke srpskog Temišvarskog sabora od prošle godine[3].
Maj/Svibanj
uredi- 3. 5. - Sejm Poljsko-litvanske državne zajednice usvaja Ustav 3. maja 1791., prvi moderni ustav u Evropi - traje samo 19 meseci, dogodine dolazi do Rusko-poljskog rata.
- 26. 7. - Ustavotvorna skupština određuje da će Tiljerije i Luvr služiti kao kraljev stan i mesto okupljanja "spomenika nauke i umetnosti" (muzej Luvr otvoren 1793).
Jun/Juni/Lipanj
uredi- 2. 6. (22. 5. po j.k.) - Glavari Crne Gore, na čelu s vladikom i guvernadurom, obraćaju se Beču s molbom da uputi u Crnu Goru jedno lice, koje bi je dovelo u red "po prilici ostali prosvešteni naroda, regulati respublika i vladenija" - zemlja je ugrožena od skadarskog paše Bušatlije.[4].
- 7. 6. - Zasjeda Hrvatski sabor, donesena odluka o uvođenju mađarskog jezika u hrvatske osnovne i srednje škole kao neobvezatnog predmeta (→ mađarizacija).
- 14. 6. - Le Chapelierov zakon zabranjuje sindikate i štrajkove u Francuskoj.
- 15. 6. - U Francuskoj se na lokalu otvaraju registri za upis Nacionalnih dobrovoljaca (Volontaires nationaux) za odbranu zemlje.
- 20 - 25. 6. - Neuspješno Bjekstvo u Varennes kraljevske obitelji. Grof od Provanse, budući Luj XVIII, uspio je pobjeći u Austrijsku Nizozemsku, gdje se proglasio regentom.
- 21. 6. - U Velikoj Britaniji osnovana kartografska agencija Ordnance Survey
Jul/Juli/Srpanj
uredi- 2. 7. - U današnjem Tenesiju potpisan Holstonski ugovor: protekcija SAD nad Cherokee plemenima
- 6. 7. - Padovski cirkular cara Leopolda II poziva krunisane glave Evrope da pomognu francuskom monarhu.
- 11. 7. - Voltaire prenesen u pariski Panteon (najstariji "stanovnik", s obzirom na Miraboovo uklanjanje), procesiji prisustvuje ogroman broj ljudi.
- 14 - 17. 7. - Priestleyjevi neredi u Birminghamu, Engleska, protiv verskih Disidenata.
- 16. 7. - Umereni jakobinci se izdvojili u Feuillants ili "Prijatelje Ustava" (Barnave, Duport, de Lameth).
- 17. 7. - Masakr na Marsovom polju - Lafajetova Nacionalna garda ubila nekoliko desetina republikanskih demonstranata.
Avgust/August/Kolovoz
uredi- 4. 8. - Svištovski mir između Austrije i Otomanskog carstva - praktično potvrđen Beogradski mir iz 1739. Predviđena amnestija za Srbijance i Crnogorce. Srbi koji su prešli u Austriju dobijaju njeno podanstvo. Korigovana granica kod Bihaća, Austriji ostaju Cetingrad, Lapac, Srb (definirana granica Vojne Krajine, tj. uže Hrvatske, i Bosne); Austrijancima ostaje i Orșova na Dunavu. Okončan je poslednji Osmansko–habsburški rat.
- 6. 8. - U Berlinu predstavljena nedovršena Brandenburška kapija (četvoropreg dodat 1793) - originalni naziv Kapija mira, podignuta je povodom pruskog gušenja Batavijske revolucije 1787.
- 14. 8. - Osnovana Karlovačka gimnazija (Sremski Karlovci), proradila 1. 11. 1792.
- 14. 8. - Haićanska revolucija: tajna vudu ceremonija u šumi Bois Caïman.
- 21. 8. - Pobunom robova u francuskoj koloniji Saint-Domingue započinje Haićanska revolucija (do 1804).
- 27. 8. - Pilnička deklaracija - car Leopold II i pruski kralj Friedrich Wilhelm II. podržavaju Luja XVI protiv Revolucije (→ Rat Prve koalicije 1792-97).
- 29. 8. - 5. 9. - Izbori za Zakonodavnu skupštinu u Francuskoj, prvi parlamentarni izbori ikad u toj zemlji.
Septembar/Rujan
uredi- 2. 9. - Sastanak srpskih prvaka u Beogradu, grofu Valisu podneti zahtevi u vezi preseljenja u Austriju - u većim grupama, tamo gde već žive Srbi (Srem, Banat, Bačka) - odbijeno; na kraju se u Austriju iselilo 45-50.000 Srba, manje od očekivanog[5].
- 3. 9. -
Francuska skupština usvaja Ustav; kralj ga nerado prihvata deset dana kasnije nakon čega je vraćen na presto kao Kralj Francuza; ustavna Kraljevina Francuska traje jedva godinu dana.
- 6. 9. - Premijera Mozartove opere La clemenza di Tito u Pragu, povodom Lepoldove krunidbe za kralja Češke - kompozitor se razboleo u ovo vreme.
- 14. 9. - Avignon i Comtat Venaissin priključeni Francuskoj nakon duge papine vlasti.
- septembar - Poslednja vest od Daniela Houghtona, jednog od prvih evropskih istraživača unutrašnjosti Zapadne Afrike.
- 28. 9. - Francuska revolucija: Donesen zakon o jevrejskoj emancipaciji, prvi takve vrste u modernoj Evropi.
- 30. 9. - Praizvedba Mozartove "Čarobne frule", diriguje on sam, mada je već oboleo.
- 30. 9. - Raspuštena francuska Ustavotvorna skupština.
- septembar, krajem - Abu Bećir-paša, raniji silistrijski paša i novi beogradski vezir, stigao u Niš: pogubio je janičarskog vođu Deli-Ahmeda, primio je srpske knezove; pročitao je sultanov ferman o zabrani povratka janičara u pašaluk, što izaziva pobunu pod Kara-Ismailom koja je krvavo ugušena[6].
Oktobar/Listopad
uredi- 1. 10. - U Francuskoj uspostavljena Zakonodavna skupština - sledećih pola godine vodi se debata o objavi rata zemljama protivnicama revolucije.
- 16/17. 10. - Glacièrski masakr u Avignonu - sukob između patriota i pristalica pape.
- 20 - 30. 10. - Bećir paša preuzima od Austrijanaca gradove na Dunavu: Smederevo (20.), Beograd (23.), Šabac (30.) - Srbija ponovo pod turskom vlašću, Austrijanci se neće vraćati do 1914.
- 28. 10. - Olympe de Gouges objavila Deklaraciju prava žene i građanke.
Novembar/Studeni
uredi- 4. 11. - Bitka na Wabashu ili St. Clairov poraz: američke trupe potučene od Indijanaca u današnjem Ohaju, kojima je to najveća pobeda ikad.
- 9. 11. - Francuska Skupština naređuje povratak emigrantima pod pretnjom smrti ali kralj stavlja veto na odluku dva dana kasnije.
- 18. 11. - Treći anglo-mysorski rat na jugu Indije, pomorska Bitka kod Tellicherryja: Britanci zaustavili francuski konvoj nakon čega je došlo do okršaja.
- 23. 11. - Britanci otkrili otoke Snares južno od Novog Zelanda.
- 25. 11. - U Francuskoj osnovan Komitet opšte bezbednosti.
- 29. 11. - Dekret protiv refraktornih sveštenika - preti im se gubitkom penzije i deportacijom, ali kralj stavlja veto.
Decembar/Prosinac
uredi- 2. 12. - Pošto ih je prodao Pruskoj, knez Ansbacha i Bayreutha Karl Alexander abdicira u tim kneževinama (preuzete sledećeg meseca).
- 3. 12. - Prekid diplomatskih odnosa Francuske i Austrije (sporan je položaj nemačkih vladara koji imaju feude na francuskoj teritoriji).
- 4. 12. - U Londonu izašao prvi broj Observera, prvih nedjeljnih novina na svijetu.
- 5. 12. - Umro je Wolfgang Amadeus Mozart, nije dovršio "Rekvijem".
- 14. 12. - U Francuskoj osnovane Sjeverna, Središnja i Rajnska armija; od trirskog izbornog kneza se zahteva da protera francuske emigrante, koji tamo formiraju armiju.
- 15. 12. - Dovršena ratifikacija prvih deset amandmana na američki Ustav poznatih kao Bill of Rights.
- 26. 12. - Stupa na snagu Ustavni akt kojim je britanska Provincija Kvebek podeljena na Gornju i Donju Kanadu (na zapadu odn. istoku), u Gornjoj Kanadi uvedeni engleski zakon i institucije (za lojaliste izbegle iz SAD), u Donjoj ostaju francuski zakoni (dve Kanade ujedinjene 1841).
Kroz godinu
uredi- Od ove godine u zagrebačkom kaptolskom sjemeništu se održavaju hrvatske diletantske kazališne predstave za pozvanu publiku[7], kajkavski prijevodi i adaptacije komedija i igrokaza.
- U Hrvatskoj, Slavoniji i Sremu ima oko 342.000 Srba a u Bačkoj, Baranji i užoj Ugarskoj oko 105.000, tj. približno 650-680.000 na području Karlovačke mitropolije[8].
- Potiski komorski distrikt postaje Potiski krunski distrikt[9] (→ Potiski distrikt).
- Zbog neprijateljskog ili sumnjivog držanja kaluđera u prošlom ratu, Turci su zapalili ili opljačkali desetak srpskih manastira - Bukovica, Voljavča, Drača, Rača, Kalenić, Ravanica, Ćelija, Studenica itd., kao i mnoge crkve[10]. "Skadarski paša sa Arnautima pljačkašima popalio je jedanaest crkava i manastira samo u jednom delu Zapadne Srbije"[11].
- Miljacka srušila sve kamene i drvene mostove u Sarajevu, osim Šeherije[12].
- Rajićev spev "Boj zmaja sa orlovi".
- Grof Juraj Feštetić stariji kupio Međimurje (zamkovi Čakovec, Feštetić) od obitelji Althann.
- John Barber patentirao gasnu turbinu, ali tehnologija je nedovoljna da bi bila napravljena.
- 1791-95 - Kuje se dubrovački srebrni novac libertina.
- Kinesko-nepalski rat: Nepalci upali na Tibet, kineski car Qianlong šalje pomoć.
Rođenja
uredi- 16. 1. - Henryk Dembiński, poljski i mađarski general († 1864)
- 21. 4. - Carolina Bellinich, poznatija kao Karolina Riječka
- 23. 4. - James Buchanan, američki političar i predsjednik († 1868)
- 27. 4. - Samuel Morse, američki slikar i izumitelj († 1872)
- 26. 7. - Franz Xaver Wolfgang Mozart, kompozitor († 1844)
- 5. 9. - Giacomo Meyerbeer, njemački kompozitor († 1864)
- 13. 9. - Avram Petronijević, srpski preduzetnik i državnik († 1852)
- 14. 9. - Franz Bopp, lingvista († 1867)
- 21. 9. - István Széchenyi, mađarski političar i pisac († 1860)
- 22. 9. - Michael Faraday, znanstvenik († 1867)
- 23. 9. - Johann Franz Encke, astronom († 1865)
- 26. 9. - Théodore Géricault, slikar († 1824)
- 3. 10. - Sima Milutinović Sarajlija, srpski književnik († 1847)
- 12. 12. - Marie-Louise, carica Napoleona I († 1847)
- 26. 12. - Charles Babbage, engleski matematičar, izumitelj i ekonom († 1871)
Smrti
uredi- 24. 1. - Étienne Maurice Falconet, skulptor (* 1716)
- 7. 2. - Ivan Marija Matijašević, povjesničar (* 1714)
- 2. 3. - John Wesley, propovednik, suosnivač metodizma (* 1703)
- 2. 4. - Honoré-Gabriel Riqueti de Mirabeau, francuski pisac, političar (* 1749)
- 10. 6. - Toussaint-Guillaume Picquet de La Motte, francuski admiral (* 1720)
- 23. 9. - Emanuilo Janković, srpski pisac, prevodilac, prirodnjak, knjižar i štampar (* 1758)
- 16. 10. - Grigorij Potemkin, ruski vojnik i državnik (* 1739)
- 5. 12. - Wolfgang Amadeus Mozart, austrijski skladatelj (* 1756.)
- 10. 12. - Jacob Frank, tvorac religije frankizma (* 1726)
- 12. 12. - Etteilla, francuski okultist, pionir tarota (* 1738)
- Maria Petraccini, lekarka, profesorka anatomije (* 1759)
Reference
uredi- ↑ Istorija s. n. IV-1, 396-8
- ↑ Historija n. J. II, 1103-4
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 279
- ↑ Ćorović, Vladimir. Razmah Crnogoraca. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 398-400
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 402
- ↑ Historija n. J. II, 1106
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 215-6
- ↑ Historija n. J. II, 1158
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 400
- ↑ Tomić, Jovan N. (1913). O ARNAUTIMA u staroj Srbiji i Sandžaku. rastko.rs
- ↑ Historija n. J. II, 1336
- Literatura
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959