5. vijek

5. vijek je razdoblje koje je trajalo od 401. do 500. godine. U Evropi se tradicionalno smatra dijelom perioda poznatog kao kasna antika, odnosno prijelazom iz Starog u srednji vijek.

Na istočnoj hemisferi je najvažniji događaj predstavljao nastavak slabljenja Rimskog Carstva, koje se odlikovalo nizom dramatičnih događaja koji će posebno teško pogoditi njegovu zapadnu polovicu. Na samom početku vijeka se ranije započeta Velika seoba naroda rezultirala slomom dotadašnjeg limesa na Rajni, odnosno masovnom provalom germanskih plemena u dotadašnje rimske provincije u Zapadnoj Evropi. Iako su novodoseljeni Germani ispočetka uglavnom formalno priznavali vlast rimskih careva, ta je institucija brzo izgubila autoritet, a na širokim područjima su Germani stvorili de facto, a do kraja vijeka i potpuno nezavisne države među kojima će svojom snagom isticati Vizigotsko Kraljevstvo na Iberijskom poluotoku, Vandalsko Kraljevstvo u Sjevernoj Africi, Ostrogotsko Kraljevstvo u Italiji i Franačko Kraljevstvo u današnjoj sjevernoj Francuskoj. Do godine 486. su u Zapadnoj Evropi također nestali posljednji tragovi neposredne carske vlasti, a na tim područjima se nekadašnja antička kultura pod uticajem novih doseljenika počela postepeno transformirati u srednjovjekovnu. Istočna polovica Rimskog Carstva se, pak, pokazala daleko otpornijom prema germanskim plemenima, ali su nju u drugoj polovici vijeka oslabile teološke nesuglasice koje će dovesti do prvih velikih raskola u historiji kršćanstva, odnosno stvaranja prema tadašnjoj carskoj vlasti neprijateljskih drevnoistočnih crkava. Pred kraj vijeka je međukršćanske sporove pokušalo iskoristiti i Sasanidsko Carstvo na istoku, iako su dug period mira na zapadnim granicama okončali upadi Heftalita sa istoka.

Na istoku eurazijskog kontinenta je Kina i dalje ostala podijeljena na južni dio pod kineskim i sjeverni dio pod ne-kineskim (Wu Hu) vladarima, ali je endemsko nasilje i nestabilnost, pogotovo izraženo na sjeveru, okončano kada je 439. država Sjeverni Wei ujedinila sjever zemlje te tako započela mnogo mirniji period Južnih i Sjevernih dinastija. Ponovno otvaranje Puta svile je omogućilo naglo širenje budizma koji je u državi Sjeverni Wei postao državna religija, ali sve više uticao i na Južne dinastije. Pred sam kraj vijeka u sjevernoj Kini počinje intenzivna sinizacija dotadašnjih nekineskih vlastodržaca, a slični procesi se bilježe i u susjednoj Koreji i Japanu čije kulture počinju postajati dijelom sinosfere.

• 406 - Vandali, Alani i Svevi masovno prelaze Rajnu kod Mogoncijakuma i ulaze u Galiju; tradicionalni datum završetka postojanja rimskog Limesa, odnosno pokušaja Zapadnog Rimskog Carstva da barbare zadrži izvan svojih granica.
• 24.8. 410 - Vizigoti pod Alarikom zauzimaju, pljačkaju i razaraju Rim, pri čemu nestaju brojni artefakti dotadašnje rimske civilizacije, a Zapadno Rimsko Carstvo gubi autoritet u Evropi.
• 410 - Zapadnorimski car Honorije donosi odluku o tome da rimske trupe trajno napuste Britaniju.
• 420 - U južnoj Kini car Gong, posljednji vladar dinastije Jin svrgnut od strane regenta Liu Yua koji započinje dinastiju Liu Song, odnosno period tzv. Južnih dinastija.
• jun 431 - Prvi efeški sabor na kome je odbačeno nestorijanstvo.
• 430-te - 450-te - Velike suše na prostoru današnje Mađarske su mogle pokrenuti Hune na upade u rimsku teritoriju.^[1]
• 15.8. 438 - Objavljen Codex Theodosianus, prva velika kodifikacija rimskog prava.
• 439 - Trupe države Sjeverni Wei osvajaju državu Sjeverni Liang čime je ujedinjena sjeverna Kina i okončan period Šesnaest Kraljevstava koje zamjenjuju Sjeverne dinastije.
• cca. 450 - Angli, Saksonci i Juti se naseljavaju na obalama Britanije i stvaraju prve anglosaksonske države. (tradicionalni datum).
• 8.10. 451 - Halkedonski sabor nakon koga dolazi do velikog raskola među kršćanima Istočnog Rimskog Carstva i stvaranja zasebnih drevnoistočnih crkava.
• 2.6. 455 - Vandali pod Gajzerihom zauzimaju Rim te ga nakon toga tri tjedna podvrgavaju pljački i pustošenju koja je dosegla takve razmjere da će dati podlogu za današnju riječ vandalizam.
• 4.9. 476 - Romul Augustul, posljednji opće prihvaćeni vladar Zapadnog Rimskog Carstva, je svrgnut od strane herulskog vojskovođe Odoakra koji se proglašava kraljem Italije. Taj datum se tradicionalno navodi kao pad Rimskog Carstva, odnosno završetak Starog vijeka i početak srednjeg vijeka.
• 484 - Papa Feliks III, reagirajući na pokušaje bizantskog cara Zenona da pomiri pravovjerne kršćane sa mijafizitima, ekskokomunicira aleksandrijskog patrijarha Petra Mongusa i carigradskog patrijarha Akakija, čime počinje prvi veliki raskol zapadnog i istočnog kršćanstva poznat kao Akakijeva šizma.
• 486 - Franci pod kraljem Klodvigom pokoravaju galorimsku državu Domena Soissons i šire svoju vlast nad cijelu sjevernu Francusku.
• 490-e - Xiaowen, kineski car iz dinastije Sjeverni Wei provodi program intenzivne sinizacije svojih podanika, uključujući i članove vlastite Xianbei porodice Tuoba, koji su prisiljeni promijeniti ime u kinesko Yuan.
• 496 - Bitka kod Tolbiaca u kojoj franački kralj Klodvig I nanosi odsudan poraz Alemanima te nakon čega prelazi na katoličanstvo.

• Armenski alfabet (cca. 405)
• Potkovice postaju uobičajene u Galiji.

1. ↑ Drought encouraged Attila's Huns to attack the Roman empire, tree rings suggest. sciencedaily.com December 15, 2022