Rifski rat
| Rifski rat | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Španjolski legionari na položaju | |||||
| |||||
| Sukobljene strane | |||||
 Španjolska
|
 Rifska republika
| ||||
| Komandanti i vođe | |||||
|
| ||||
| Snage | |||||
60,000 do 140,000 vojnika 160,000 ukupno 465,00 vojnika
|
80,000 boraca (ali samo 20,000 naoružanih)
| ||||
| Žrtve i gubici | |||||
| 43.500 ubijenih, nestalih ili ranjenih 18.000 ubijenih, nestalih ili ranjenih[1]
|
30.000 žrtava (oko10.000 ubijenih)[1]
| ||||
Rifski rat znan i pod imenom Rat za Melillu vodio se od 1921. do 1926. po brdima sjevernog Maroka između španjolske kolonijalne vojske, kojoj su pomagali Francuzi i Berbera sa Rifa.
Formiranje Francuskog protektorata u Maroku u martu 1912. rezultat je miješanja evropskih sila u marokanske prilike. Zbog britanskog inzistiranja da se između francuskih sjeveroafričkih kolonije i njihove baze u Gibraltaru stvori tampon zona Francuzi su u novembru 1912, Španjolskoj dali Protektorat u Maroku velik 20.000 km² duž marokanske mediteranske obale. Taj je prostor unutar granica njihovih drevnih enklava obale i obale bio je i svojevrsna kompenzacija za njihove ponižavajuće gubitke nakon Španjolsko-američkog rata (1898.).[1]
Na španjolsku žalost većina protektorata bio je teško prohodan brdoviti ruralni kraj - Rif, naseljen brojnim berberskim plemenima, koja su nominalno poštovali autoritet marokanskog sultana, ali su čuvali svoju lokalnu autonomiju i bili žestoko protiv vladavine španjolskih kršćana. Španjolska vlada prepustila je pacifikaciju Rifa španjolskoj vojsci, koja baš nije imala resurse za to, tako da je nakon šest godina vojnih napora oko 3 / 4 bilo u rukama nepopustljivih Berbera.[1]
Njihov lider Abd el-Krim, bio je član jedna od najuglednijih porodica najmoćnijeg berberskog plemena Beni Urriaguel, unatoč tome što su dugi niz godina surađivali sa kolonijalnim vlastima u Melilli. Abd el-Krim se okrenuo protiv Španjolaca nakon smrti svog oca - 1920., kad je svatio da oni manipuliraju njima u želji da zavladaju.[1]
Zbog tog je španjolska vlada, frustrirana situacijom - 1919. u prijestolnicu protektorata Tétouan poslala visokog komesara generala Dámaso Berenguera, da sredi stanje. Berenguer je sa zapada oprezno krenuo na Rif u namjeri da zauzme sveti grad Chefchaouen, istovremeno je njegov pomoćnik general Fernández Silveste sa istoka krenuo prema strateškom zaljevu kod Al Hoceima u centralnom [[Rifu da smiri najveće i najratobornije berbersko pleme Beni Urriaguel.
Rezultat te napetosti bio je niz gerilskih napada Abd el-Krimovih snaga na isturene španjolske utvrde u junu i julu 1921. Kulminacija je bila loše izvedena evakuacija garnizona iz Annuala 22. jula 1921. koja se pretvorila u panično bježanje i bezglavo napuštanje svih položaja. Snage Abd el-Krima stjerale su španjolsku vojsku natrag u Melillu, tako je za svega nekoliko sedmica Španjolska izgubila sav teritorij koji je okupirala 1909., pretrpivši pritom gubitke od oko 8.000 do 10.000 poginulih, među njima i generala Fernandeza Silvestra. To je bila jedna od najgorih katastrofa kolonijalnih snaga usporediva sa talijanskim porazom kod Adve 1896.[1]
Španjolsku je taj potraz toliko potresao da je dekadama bio predmet istraživanja i političkih prepucavanja, ali u to vrijeme i pored silnih napora da mobiliziraju narod u sveti boj - rekonkvistu, malo su tog postigli na rifskom frontu. S druge strane upravo je tad - 1923. je Abd el-Krim i službeno proglasio Rifsku republiku.[1]
To stanje potrajelo je do septembra 1924., kad je španjolska vlada tek instaliranog diktatora Primo de Rivere, odlučila evakuirati na hiljade vojnika iz stotine izoliranih mjesta sa zapada protektorata iza utvrđene linije 10 km južno od Tétouana. Ta loše provedena operacija koštala je španjolsku vojsku najmanje 2000 poginulih ili nestalih, izazvala je pravu lavinu nezadovoljstva među višim oficirima španjolske kolonijalne vojske (zvanih Afrikanci), a jedan od najglasnijih među njima bio je Francisco Franco, u to vrijeme komandant španjolske legije stranaca. Abd el-Krimova snage brzo su zauzele prostor stvoren povlačenjem, tako da je početkom 1925. Rifska republika bila u svom zenitu, kontrolirajući najmanje 3 / 4 protektorata. U tom peridu pored jačanja vojske formirana je centralizirana državna birokracija, uvedeno šerijatsko pravo i sklopljeno nekoliko međunarodnih trgovačkih sporazuma.[1]
Sljedeći korak Abd el-Krima bio je prenjeti borbu preko granice Francuskog protektorata u Maroku, jer je duž sjevera bilo puno njegovih simpatizera koji su mu osiguravali logistiku. Opći napad na Francuski protektorat počeo je 12. aprila 1925. i ulovio francuske vojnike nespremne, tako da su snage Rifske republike uspjele u prvom naletu izbaciti iz stroja oko 6.000 francuskih vojnika i ugroziti važne urbane centre Fes i Tazu.[1]
I pored te zabrinjavajuće situacije komandant francuskih snaga u Maroku general Lyautey protivio se suradnji sa Španjolcima iz političkih razloga, a protiv tog je bio od samog početka rata. U strahu od generalnog ustanka francuska vrhovna komanda je u augustu smjenila Lyauteya. je smjenila generala na terenu. Umjesto njega u septembru 1925. je postavljen Philippe Pétain, "Heroj Verduna" i kasniji šef Višijevske Francuske za Drugog svjetskog rata. Pod Pétainovom komandom Francuzi su odbacili dotadašnju Lyauteyovu opreznost i pragmatično odlučili surađivati sa Španjolcima. Radi tog su se od 17. do 25. jun 1925. u Madridu sastale delegacije francuske i španjolske vojske kako bi dogovorile detalje vojnog pakta protiv Rifske republike.[1]
Krajem ljeta 1925. pokrenuta je zajednička ofenziva francusko-španjolskih snaga. Počela je 8. septembra 1925 desantontom preko 18.000 španjolskih vojnika nešto zapadnije od zaljeva kod Al Hoceima, istovremeno je čak 20.000 francuskih vojnika navalilo iz Francuskog protektorata na Rif.[1] Vojska Abd el-Krim koja je u tom trenutku brojala nekih 9.000 do 13.000 ljudi, nije bila dorasla snazi dviju evropskih sila Španjolci su već 2. oktobra 1925. uspjeli zauzeti Abd el-Krimovu utvrdu - Ajdir. Nakon tog su od oktobra 1925. do marta 1926. stekli kontrolu nad većim dijelom svog protektorata. Zbog tog je u martu 1926. Abd el-Krim je zatražio pregovore sa oba saveznika i sa Španjolcima i sa Francuzima. Oni započeli su u [[aprilu 1926., ali su ubrzo prekinuti, jer su i Francuzi a i Španjolci 8. maja 1926. pokrenuli ofenzivne operacije, ubrzo nakon tog 27. maj 1926. Abd el-Krim se predao Francuzima koji su mu obećali zaštitu, kako njega tako i njegove uže porodice u zamjenu za oslobađanje svih španjolskih i francuskih zatvorenika i bezuvjetnu predaju svih rifskih boraca.[1]
Abd el-Krim i članovi njegove porodice kasnije su protjerani na francuski otok Reunion u Indijskom oceanu, gdje su proboravili narednih 21 godina.
Španjolskoj je trebalo još godina dana da iskorijenili male džepove otpora u svom protektoratu, tako da je tek u julu 1927. on službeno proglašen mirnim.[1]
Bilanca Rifskog rata bila je impresivna, službene brojke španjolskih gubitaka objavljene krajem 1990-ih govore o nekih 43.500 ubijenih, nestalih ili ranjenih. Procjene vezane uz troškove rata iznose 3,2 milijardi peseta (više od 540 milijuna dolara), astronomska brojka obzirom na veličinu tadašnje španjolske ekonomije.[1]
Francuski gubitci bili su manji, ali ipak poprilični, oko 18.000 ubijenih, nestalih ili ranjenih. Gubitke Rifske republike mnogo je teže utvrditi; jedna procjena govori o 30.000 žrtava i nekih 10.000 ubijenih, među kojima je bilo mnogo civila, zbog nestašice i bombardiranja sa zemlje ili zraka konvencionalnim i otrovnim plinskim bombama. Još uvijek traju polemike o značaju Rifskog rata i pokreta koji je poveo Abd el-Krim protiv kolonijalne dominacije i kao džihad za obranu islama.[1]
- Rif War (es)