Simo Miljuš
| Sima Miljuš | |
 Sima Miljuš | |
| Biografija | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1894. |
| Datum smrti | 19. april 1939. |
| Mesto smrti | Moskva, ( Sovjetski Savez)
|
| Supružnik | Zora Miljuš |
uredi  |
|
Sima Miljuš (1894 — 1939) je bio bosanskohercegovački revolucionar i komunista, jedan od osnivača KPJ.[1]
Bio je pripadnik Mlade Bosne, učesnik Prvog balkanskog, Drugog balkanskog i Prvog svetskog rata. Bio je član Socijaldemokratske partije do 1919. godine, a od 1919. član KPJ.[2]
Nakon rata je izabran je za poslanika Ustavotvorne skupštine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, organizacionog sekretara KPJ i lidera Nezavisne radničke partije Jugoslavije za Srbiju. Jedno vreme bio je i vođa komunista Hrvatske i Slavonije.[3]
Streljan je zajedno sa mnogim drugim istaknutim jugoslovenskim komunistima tokom staljinističkih čistki.
Rehabilitovan je u SSSR-u 10. juna 1958. godine.[2]
Sima Miljuš rođen je 1894. godine u Lušci Palanki, Bosna. Veoma rano se uključio u revolucionarni pokret.[4] Politički je bio aktivan još u sarajevskoj gimnaziji.[5] Bio je član tajne omladinske revolucionarne organizacije „Mlada Bosna“.
Kao sedmoškolac odlazi u Srbiju gdje prilazi komitama.[5] Zajedno sa drugim mladobosancima, u Prvom balkanskom ratu borio se u četi Voje Tankosića. Kao osamnaestogodišnjak 1912. pridružio se srpskoj vojsci i sa majorom Vojislavom Tankosićem učestvovao u oslobađanju južne Srbije i Makedonije od Turaka.[3] U Drugom balkanskom ratu 1913. godine dezertirao je iz Makedonije.
Bolestan i rezigniran bregalničkim iskustvom ubrzo se vraća u Sarajevo. Kao član Mlade Bosne, nakon Principova atentata 1914. je uhapšen i interniran u Aradu. 1916. godine je mobiliziran ali je ubrzo pritvoren zbog antiratne kampanje.[5]
Uhapšen je kod carske i kraljevske Regimente broj 79 u Otočcu. Slom Austrougarske dočekao je u garnizonskom zatvoru u Zagrebu, očekujući osudu. Odmah po izlasku iz zatvora se pridružuje socijaldemokratima te se angažira u revolucionarnom krilu što se profiliralo u hrvatski komunistički pokret.[5]
Najveći je zločin prema budućnosti čovečanstva, koga je sudbina vezana sa sudbinom proletarijata, da proletarijat nema svoje organizacione forme, onaj aparat koji će strahovite patnje koje prete proletarijatu i ostalom čovečanstvu olakšati...[6]
– Simo Miljuš
Posle rata, kao student pravnog fakulteta, bio je predsednik Udruženja akademske socijalističke omladine na Zagrebačkom univerzitetu.[3] Bio je član Pokrajinskog izvršnog veća Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista) u Zagrebu.
1919. godine Simo Miljuš je, kao prvi u vodećoj »trojci« zagrebačkih komunista, pokušao u dodiru s mađarskom komunom pokrenuti srodno gibanje u Jugoslaviji.[5] Iste godine je uhapšen u okviru Dijamantštajnove afere, zajedno sa Vladimirom Čopićem, L. Kordićem i drugovima, zbog pripreme prevrata. Miroslav Krleža, koji je tada vodio kampanju za njihovo oslobađanje, u memoarima piše da su navodi optužbe u biti bili istiniti, da je prevrat doista pripreman te da je Simo Miljuš u njegovu sobu bio sakrio nekoliko pušaka i mnogo municije.[7] Miljuš je oslobođen početkom 1920. godine zbog nedostatka dokaza,[5] nakon protesta i demonstracija na Zagrebačkom sveučilištu.[8]
Na prvim izborima u Kraljevini SHS 1920. godine izabran je za narodnog poslanika Ustavotvorne skupštine za grad Zagreb, ali je ubrzo nakon proslave izborne pobjede komunistička partija zabranjena Obznanom.[3] Ponovo je hapšen 1921. godine pod sumnjom saučesništva u atentatu na Milorada Draškovića. Hapšen je i posle atentata na regenta Aleksandra 1921. godine i interniran u rodno mesto zajedno sa svojom ženom Zorom.
1923. godine prognani su iz Zagreba urednici Borbe Simo Miljuš i Kamilo Horvatin.[9]
1924. godine Miljuš je bio oblasni sekretar Nezavisne radničke partije Jugoslavije (NRPJ) za Srbiju i referent na sednicama Zemaljskog veća NRPJ.
1933. godine emigrirao je u Sovjetski Savez, gde je dobio ime Ilija Georgievič Kuburić. Bio je predavač Međunarodne lenjinske škole i urednik izdavačkog preduzeća "Strani radnik".[3]
Miljuš je uhapšen 19. jula 1938. godine u Moskvi.[3] Ubrzo po svom dolasku u Moskvu, članovi Centralnog komiteta KPJ Josip Broz Tito i Vladimir Ćopić se 23. septembra 1938 u pismenoj izjavi Kadrovskom odseku Kominterne potpuno ograđuju od uhapšenog Miljuša. Tito ovom prilikom tvrdi da ga nije lično poznavao.[10]
Miljuš je izbačen iz KPJ odlukom Centralnog komiteta 15. marta 1939. godine, zajedno sa grupom jugoslovenskih komunista uhapšenih u SSSR-u. Streljan je u Moskvi 19. aprila 1939. godine, na temelju zajedničke odluke Politbiroa SKP(b)-a, NKVD-a i državnog tužitelja o streljanju 198 pripadnika „kontrarevolucionarne desno-trockističke konspirativne organizacije“ od 9. aprila 1939. godine. Ranija literatura je ovu odluku smatrala posledicom isključenja uhapšenih jugoslovenskih komunista iz marta 1939. godine, međutim novija istraživanja o odnosima Kominterne i CK KPJ dovode u pitanje ovu vezu, kao i Titov kapacitet da utiče na odluke NKVD-a u tom trenutku.[10]
Sarađivao je u partijskoj štampi („Istina“, „Nova istina“, „Novi svijet“, „Radnik“, „Radnička reč“, „Radnička borba“, „Borba“, itd.).
- ↑ https://www.znaci.org/00003/648.pdf
- ↑ 2,0 2,1 http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/clanci.119.html:278119-Krvavo-prolece-1939
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Tito sudi - Staljin strelja
- ↑ https://www.google.rs/search?q=Simo+Milju%C5%A1&num=30&safe=off&es_sm=93&source=lnms&tbm=bks&sa=X&ei=J-7UU4e4CMqN4gTR_YDQDg&ved=0CAwQ_AUoAA&biw=1024&bih=499
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Simo Miljuš (Krležijana)
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 128), Beograd, 1989.
- ↑ AFERA DIAMANTSTEIN
- ↑ http://books.google.rs/books?id=TqElAAAAMAAJ&q=Simo+Milju%C5%A1&dq=Simo+Milju%C5%A1&hl=en&sa=X&ei=P-7UU5fgFaGGywPo24KACA&ved=0CF8Q6AEwCw
- ↑ Milan Vesović, Revolucionarna štampa u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (str. 278), Beograd, 1979.
- ↑ 10,0 10,1 Gužvica, Stefan (2020). Prije Tita: Frakcijske borbe u Komunističkoj partiji Jugoslavije 1936-1940.. Zagreb: Srednja Europa. str. 122-129. ISBN 978-953-8281-24-2. Pristupljeno 18 July 2023.
- Enciklopedija Jugoslavije (knjiga šesta). „Jugoslavenski leksikografski zavod“, Zagreb 1965.
- Ivan Očak, Krleža-Partija, Zagreb 1982.
- E. Čengić, S Krležom iz dana u dan, I-IV, Zagreb 1985.
- Simo Miljuš (Krležijana)
- »VELEIZDAJNIČKI PROCES PROTIV SIME MILJUŠA I DRUGOVA« (Krležijana)