Art déco
| Art déco | |
|---|---|
 | |
Art déco, kog neki nazivaju i moderni stil, naziv je pokreta u dekorativnoj umjetnosti i arhitekturi koji je nastao 1920., da bi tokom 1930-ih postao dominantan po Zapadnoj Evropi i Sjedinjenim Američkim Državma.[1] Ime je dobio po velikoj izložbi Exposition Internationale des Arts et Décoratifs Industriels Modernes, koja je održana u Parizu 1925. godine. Na njoj su po prvi put izloženi predmeti tog stila, koji je ubrzo prerastao u modu.[1]
Karakteristike tog stila bile su gotovo similarne Art nouveau, to su jednostavne, čiste forme, s naglašenijim modernističkim izgledom, bogato dekorirane geometrijskim ili stiliziranim figuralnim likovima. Djela art décoa uvijek su davala dojam luksuza i bogatstva, jer su i izrađivana od vrlo različitih i najčešće skupih materijala (žad, srebro, slonovača, opsidijan, krom, kristal) i to ručno.[1] Art déco je također bio zanešen modernim industrijskim dobom, strojevima, automobilima i brzinom, stoga su njegovi umjetnici preferirali relativno jednostavne ravne forme, simetriju i površine sa istim uzorkom.
Na formalnoj razini na art déco su utjecali Art nouveau, Bauhaus, kubizam i ruski balet Sergej Djagiljeva. Po mnogim poznavaocima umjetnosti, art déco je zapravo bio samo drugo ime za Art nouveau, dakle dio tog stila. Umjetnici art décoa svoje ideje crpli su iz inventara Američkih Indijanaca, drevnog Egipta i klasike, ali i iz prirode. Njihovi karakteristični motivi bile su gole ženske figure, životinje, lišće i sunčeve zrake, vrlo konvencionalno prikazani.[1]
Većina etabliranih kreatora art décoa kreirali su pojedinačne predmete, ili su ih umnažali u vrlo malim strogo ograničenim količinama. Najpoznatiji akteri tog pokreta u Francuskoj su bili dizajneri namještaja Jacques Ruhlmann i Maurice Dufrène, zlatari Raymond Templier i Jean Puiforcat, dizajner nakita i stakla René Lalique, te modni dizajneri Erte i Paul Poiret.[1] U Švedskoj je bila en vouge dizajnerica nakita Wiwen Nilsson. U Britaniji su slavu stekli zlatar Henry George Murphy i američki grafičar Edward McKnight Kauffer.[1]
Nosioc tog stila u Sjedinjenim Američkim Državama bio je finski arhitekt Eliel Saarinen i dizajner Donald Deskey, koji je dao veliki doprinos uređenju njujorškog Rockefeller Centra, naročito njegova enterijera dok se gradio između 1929. i 1940. godine.[1] Dva njujorška nebodera su amblematski primjeri tog pravca, konkretno Chrysler Building Williama Van Alena i Empire State Building biroa Shreve, Lamb & Harmon.[1] Tokom 1930-ih art déco seli na jug u Floridu odnosno Miami koji se upravo tad pretvara u ladanjski grad. Tamo je većina hotela na South Beachu podignuta u tom stilu, pa ga i zovu historijski distrikt Art Deco.[1] Za Drugog svjetskog rata art déco je u većini zemalja izašao iz mode, ali se krajem 1960-ih pojavila nostalgija za njegovim ostvarenjima, koja tinja do danas, pa se neki autori dekorativne umjetnosti, mode i nakita inspiriraju formama tog stila.[1] Art déco nije baš previše zahvatio slikarstvo. Najpoznatiji reprezent bila je poljska slikarica Tamara de Lempicka, čija su djela bila neki blagi derivat kubizma.
Kako je art déco bio logičan nastavak bečke secesije, izgrađeno je dosta objekata u tom stilu. U Zagrebu Hotel Esplanade 1925. godine,[2] a 1929. i Hotel Milinov (današnji Hotel Dubrovnik). U tom stilu uređena je i fasada robne kuće Kastner i Öhler 1928. U Beogradu je u tom stilu 1933. izgrađena Francuska ambasada po projektu Jacquesa Ruhlmanna, te Igumanova palača na Terazijama koju su 1938. podigla braća Krstić.
