1604

Ovo je članak o godini 1604.

Godina 1604 (MDCIV) bila je prijestupna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u nedjelju po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

1604 na Wikimedijinoj ostavi

• 1. 1. - Johannes Kepler predstavio caru Rudolfu rukopis dela Astronomiae Pars Optica ("Optički deo astronomije"), uveo naziv fokus.
• 7. 1. - Po nalogu kralja Rudolfa, protestantima oduzeta župna crkva u Košicama i zabranjena im služba u gradu^[1].
• siječanj? - Deli Hasan Karajazidži porazio Sefer-bega, lidera pobunjenih Bošnjaka, stupiće u kontakt sa Austrijancima^[2].
• januar - Konferencija u Hampton Courtu: kralj James I Stuart razgovara sa predstavnicima crkve, zamišljena Biblija kralja Jamesa.
• januar - Nekada moćna Safiye Sultan lišena vlasti.
• januar - Ferman sultana Ahmeda I oslobađa Mlečane odgovornosti za uskočka nasilja^[3].
• januar - Narodni prvaci Popova i Zažablja (i "krstjani i hristjani") okupili se u Ravnom i priznali habsburškog cara za vladara (ali ništa od pomoći)^[4].
• 3. 2. - Počeo ugarski sabor u Požunu. Članak 14 će odrediti da doseljeni "Vlasi" imaju plaćati crkvi desetinu i plemićima devetinu^[5] ali ne u vreme rata^[6].
• mart - Uskoci oplenili selo Karin (u napadima ove godine se ističe vojvoda Ivo Vlatković)^[3].
• mart - Vlasnici feudalnih imanja u Rovišću i Pogancu se žalili ugarskom saboru jer su ih Srbi zauzeli pre devet godina, traže feudalna prava nazad^[7].
• 22. 3. - Karl IX i zvanično kralj Švedske (faktički od 1599-1600).
• april - Uskoci poharali četiri sela kod Šibenika a zatim i još dva kod Biograda^[8].
• april - Grof Nikola Zrinski ponavlja očevu molbu da mu se potčine Srbi u Gomirju, nadvojvoda Ferdinand mu u decembru odgovara da zauzvrat traži 80.000 forinti za prošle troškove i da ubuduće održava tamošnje vojnike^[9].
• proleće - Deli Hasan Karajazidži se povlači iz Banje Luke u Sarajevo^[6] nakon što ga je porazio Sefer-beg; odlazi u Temišvar gde će biti ubijen, a u Bosnu dolazi Ahmed-paša Dugalić.
• 1. 5. - Kralj Rudolf potvrđuje 21 članak ugarskog sabora i dodaje 22-ugi: odbačene sve protestantske molbe, zabranjeno iznošenje vjerskih pitanja na saboru - slavlje u Hrvatskoj jer su mnogi krajiški kapetani Nijemci protestanti (koji naseljavaju Vlahe i krnje hrvatske banske teritorije)^[10].
• maj - Uskoci u okolini Novigrada, zatim spalili novu tursku kulu na Obrovačkoj rijeci; Ivan Vlatković je zatim u okolini Šibenika i Splita, bez štete za Mlečane^[8].
• ca. 6. 6. (Duhovi) - Turci iz Like napadali Senj ali razbijeni^[8].
• 5. 7. - Sabor u Gradcu kod Zagreba: pozdravljen Dvadeset drugi članak, naređeno protjerivanje "krivovjeraca" (protestanata), reafirmiran 14. članak o obavezama "Vlaha"^[11].
• 5. 8. - Sokolluzade Lala Mehmed-paša, Mehmed-pašin rođak, novi je veliki vezir (do 1606).
• 28. 8. - Londonski ugovor okončava englesko-španski rat: Španija odustaje od obnove katolicizma u Engleskoj a Englezi se više neće mešati u holandsku pobunu.
• ljeto - Nakon neuspješnih pregovora o miru, veliki vezir Lala Mehmed-paša upao u Ugarsku. Zapovjednici napustili i spalili Peštu, Vác i Hatvan^[12].
• 8. 9. - Plemstvo sjeveroistočne Ugarske ne priznaje 22. članak., neće slati novake ni porez.
• 19. 9. - 11. 10. - Bezuspješna Lala Mehmed-pašina opsada Ostrogona.
• 20. 9. - Osamdesetogodišnji rat: trogodišnja krvava opsada Ostendea okončana španskim zauzećem grada.
• listopad, početkom - Ustanak Stefana Bočkaja protiv tiranske vladavine Giorgia Baste u Erdelju i progona protestanata.
  • Srbi se protive Bočkaju, sledeće godine predali Lipovu Turcima^[6].
  • (?) Deli Marko ima važnu ulogu u bitki za Košice^[13].
• 9. 10. - Prvi put opažena Keplerova supernova (u Mlečnom putu, sazvežđe Zmijonoša).
• oktobar - Lažni Dimitrije ulazi s vojskom u Rusiju i osvaja nekoliko gradova.
• oktobar - Uskoci deset dana u Sućuraju na Hvaru, ne čine štetu^[8].
• 18. 10. - Lala Mehmed-paša izdao zapovijed Erdeljcima da se okupe oko Bočkaja, koji je pod sultanovom zaštitom^[14].
• 1. 11. - Prvi put izveden Šekspirov Othello.
• 29. 11. - Ubijen Hercule, vladar Monaka, nasleđuje ga maloletni Honoré II (do 1662), prvi koji je uzeo titulu kneza.
• novembar? - Osmansko-safavidski rat: Džigalazade Jusuf Sinan-paša se mora povući u Jermeniji zbog pobune janičara, dolaska zime i opustošene zemlje^[15].
• 12. 12. - U Francuskoj uveden Paulette, godišnji porez držaocima državnih i sudskih položaja.

• Skadarski sandžak-beg Ali-beg Memibegović razbijen u Lješkopolju kada je s vojskom dolazio po danak.
• Ahmed I je tokom vladavine (1603-17) izdao ferman kojim je dozvolio porodično nasleđivanje timara bosanskih spahija (odžakluk timar), ali to se krši^[16].
• Požeški sandžak dao 400 dukata umesto 200 mladića (danak u krvi u našim zemljama ipak traje do 1640-tih)^[17].
• Još "vlaha" dolazi u Gomirje^[18] ali Nikola Frankopan upozorava nadvojvodu da je to privremeno - Frankopani žele ili posjede u Kranjskoj ili da maknu Vlahe^[19].
• Objavljen Kašićev Institutionum linguae Illyricae - gramatika "ilirskog" jezika.
• Otvorena isusovačka misija u Dubrovniku^[20].
• Osnovana francuska kolonija Acadia u severnoj Americi.
• Osnovan Tomsk u Sibiru.
• Jakob je ponovo etiopski car nakon što je u građanskom ratu poginuo Za Dengel.
• Objavljen komad "Tragična povest o životu i smrti doktora Fausta" Christophera Marlowa.
• Guru Arjan dovršio rukopis Guru Granth Sahiba, svetog pisma sikizma.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1604.

• 19. 3. - João IV Obnovitelj, portugalski kralj († 1656)
• 12. 8. - Tokugawa Iemitsu, japanski šogun († 1651)
• rujan - Ivan Lučić, povjesničar († 1679)
• 3. 11. - Osman II, sultan († 1622)
• pribl. - Jusuf Mašković, vezir i admiral († 1646)
• pribl. - Melek Ahmed-paša, veliki vezir († 1662)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1604.

• 4. 1. - Ferenc Nádasdy, ugarski plemić (* 1555)

Literatura

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959