Antoni Todde

Antòni Todde (22 de jannàrju^[1] de su 1889 - 3 de jannàrju de su 2002), pèri connòttu comènte tzìu Antòni, fit s'òmine in su mundu a campàre de prus dae sa morte de s'americànu John Painter fìntzas a cando est iscumpàrtu issu puru, a s'edàde de 112 annos e 346 dies^[1]. Pro unu tzertu tempus, si cussideràbat su veteranu de tres chi aìat viviu de prus pèri tottu s'arcu de s'istòria.

Antoni Todde fit nàschiu in su 22 de jannàrju de su 1889 in Tìana, bidda de sa provìntzia de Nùgoro in ube, paris chin ateros trètos pèri su mundu, bi aìat unu numeru mannu de sos chi colabant sos chent'annos; in Sardinna s'istìma est belle su de duos cufforma sos ateros locos e istados, sènde de unos 135 pro milione de abitadores. Custu podet inditàre una causa genetica, e pro custa resòne si ant fatu chìrcas pro mèdiu de su prelevamèntu de sàmbene a sos sardos chi aìant brincàu 95 annos. Atera particularidàde sarda est s'echilìbriu proportzionàle tra òmines e fèminas chi còlant chentu annos: in sa provintzia nugorèsa est belle su matèssi, ma in aterùbe puru no est de mancu de un'omine cada duas feminas. Custa carateristica de sa Sardinna si pòdet pònner a paragone a sa de un'atera ìsula, Okinawa in Giappone.

Sa famìlia de Todde etòtu at viviu a longu: a sa morte sua, s'omine (de s'ateru, fit ja biudu dae 11 annos) aìat lassàu una sorrastra chentenàrja e una sorre chi ja lu fit belle. Fìntzas sos parentes suos ant campàu meda: sa mama fit resessia a lòmpere a 99 annos, morìnde atoscàda dae casu chi fit a puntu malu. Todde non pipàbat e buffàbat una tassa de binu ruju cando gustàbat. At fattu su pastore fìntzas a 85 annos. Traballànde non fachìat mai imprèu de macchina, andànde pètzi a caddu o pedes cando li cumbenìat. Fit acostumàu a mandicàre pasta e supas e, a bìas, porcheddu e anzone.

Sordàu in sa prima gherra mundiale, lu aìant ricoveràu una borta ebbìa in bida sua cando fit fèrtu in battàlla^[2]. In su 1920 si aìat cojubàu; dae sa muzère Maria at tèntu chìmbe fìzos, bàtor feminas e unu màscru. Maria fit ispiràda in su 1990.

Est istàu pro càrchi tempus s'omine prus annòsigu de tottus sas gherras, superàu a pùstis dae Emiliano Mercado (chi, peròe, no aìat gherràu) e dae Moses Hardy (ma pro s'edade sua b'at carchi dùda).

1. ↑ ^{1.0 1.1} (IT) È un nonnino sardo l'uomo più vecchio del mondo, in repubblica.it. URL consultadu su 29 argiolas 2020.
2. ↑ (IT) È morto tziu Antonio Todde (PDF), in regione.sardegna.it. URL consultadu su 29 argiolas 2020 (archiviadu dae s'url originale su 18 cabudanni 2018).