Esperanto

Questa pagina è scritta en puter.

L'Esperanto ais üna lingua auxiliera internaziunela, creeda dal Duttur L.L. Zamenhof a Varsovia, publicheda l'an 1887. Sieu scopo nun ais quel da substituir las linguas naziunelas, simpersè dad esser la seguonda lingua per iminchün. Il traffic internaziunel modern, las invenziuns tecnicdas, principelmaing internet, la televisiun, la telecommunicaziun moderna ed ils bgers congress internaziunels dumandan que absolutamaing.

L'Esperanto ais cumpost sülla basa da las linguas culturelas modernas. Una declaraunza da 27 commembers da l'Academia francesa da las scienzas nomna l'Esperanto ün cho d'ouvra da logica e da simplicited.

L'Esperanto ais üna lingua neutrela, chi nun offenda ils sentimaints naziunels, ed our da quaits motiv üna punt ideela traunter ils differents pövels.

L'Esperanto nun ais üna teoria, dimpersè üna lingua vivaint. A nun ais üngün prievel, ch'ella as disfatscha in dialects. La cumischiun linguistica e sia ccademia', amenduos domiciliedas a Paris, pissereschan per la conservaziun dals principis fundamentels da la lingua e controlleschan sia evoluzion. Un' ulteriura garanzia and daun ils Congress Universels annuels, scu eir il mantegnimaint d'üna pronunzcha exemplera e l'instrucziun da tela per mez da internet.

a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z

Tuots il custabs vegnan pronunzchos scu in rumauntsch cun excepziun dals seguaints: c adüna scu in cited (mê scu k); ĉ schu ch in chesa; g schu in god; ĝ scu g in gö; ĥ scu ch i'l pled tudais-ch Wachs: ĵ scu schu in chami cha; s asper scu in buorsa; ŝscu sch in chascha; ŭ court scu in vuota; v scu in val; z lam scu in giazetta.

Agiundschand ün da quaist custabs ad ün tschep, vain furmo ün substantiv, ün adjectiv u ün adverb. A nun ais üngün artichel indetermino e be ün artichel determino la per tuots il geners, numers e cas.

Ils substantivs vegnan furmos cun o, ils adjectivs cun a ed ils adverbs cun e.

la patro, il bap. patra, patern. jaro, an. jara, anuel.

la feliĉo, la furtüna (felicited). feliĉa furtüno. feliĉe, furünedamaing.

Pleds cumposts as fuorma simplamiang, unind tscheps, chi vegnan alura scrits insembel. A preceda adüna il pled definitiv. Cur cha l'eufonia retschercha, paun las desinenzas grammaticalas (o, a u e), dal pled definitiv gnir omisas.

la vaporŝipo, la barcha a vapur; la fervojo, la via d'fier; akvofalo, csacata; meznokto, mezzanot; ĝustatempe, a dret temp. senpage, gratuitamaing.

Il verb nu müda mê sia furoma in reguard al numer ed a la persuna. Cun lâgüd dals 12 desinenzas grammaticals u silabas caratersticas (as, is, os, us, u, i, ant, int, ont, at, it ed ot) pudains furmer tuots ils möds e temmps da la cunjugaziun.

Las trais prümas desinenzas as, is ed os servan per inicher ils trais temps fundamentels:

Preschaint: mi skribas, eau scriv

Passo: mi skribis, eau svrivet (scrivaiva), eau d'he scrit.

Futur: mi skribos, eau scrivaro.

La prosmas trais us, u ed i servan per furmer il condiziunel, l'imperativ e l'infinitiv.

Condiziunel: mi skribus, eau scivess

Imperativ: skribu, scriva!

Infinitiv: skribi, scriver

Culs suffiss ant, int ed ont as furoma ils particips activs:

Presaint: skribanta, chi scriva

Passo: skribinta, chi ho scrit

Futur: skribonta, chi scrivaro

Ils particips passivs vegnan furmos cun at, it ed ot:

Presaint: amata', amo (ameda) (preschaintamaing)

Passo: amita, chi gnaro amo (ameda)

Futur: amota, chi gnaro amo (ameda)

• Pagina uffiziala da la societad svizra d'esperanto (en rumantsch)
• Pagina d'informaziun areguard l'Esperanto (pluriling)

Commons: Esperanto – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio