Xincheng

sincen (新城鄉)
na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak	kalingu king
sicuayanga a ngadan	daluwan(大魯宛), yenhay(研海), takidis
sepaljavak	alu a mula, drusa taiday sa drusa puluq sa sepatje a talingan
sihu -guciu -remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan -qinati a hulic a sihu	-何禮臺(pacun ta guciu na sincen) -nasesincen a gukusiu -daihiyukay na sincen
pulingetjan nua kadjunangan	29.4095 km²
kinamamamawan tua vavavan nua gadu	puluq sa pitju a maru vavavan tadjekuacan (17m)
caucau -pipenuljatan na caucau-papu ngadan tjai sangasangas -paljingan	-ita kudrav sa siva kuzulj sa siva taiday sa siva puluq sa siva a caucau(19,999)(2021 a cavilj tjelu a qiljas) -masansimatjelj -pitju kuzulj sa alu taiday sa unem puluq sa pitju a paljingan (7,867)
sasupuan na yubinkiuku/yuzeng	971
pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu	10015040
tjuljivar ta guan	hualien hici, siulin

sincen（新城鄉）

sincen guan (tinurukuan: alang paru；’inamizukuan: sudadatan；pinairangan: sin-siânn-hiong；nginaingayngan: sinˋ shang hiongˋ）, sicuayan izua drusa ngadan timadju tauta duluman kata daluwan. i maza i pasaviri tua taiwan a kalingu king, a i viri kata keledep nakidjekec tua siulin, a i tjaikacedas na kicevung tua taipingyan, a i navalj kicaing ta milun pana dideq kata hualien hici. a sikici 29.4095 km², na ljaqedi  ta hulien hici avan ta tjaljakedrian a qinaljan i kalinguking.

aicu guan sangasangasan a siljitaladje ta kalingu, aza kinaizuanan a kadjunangan a kicain ta gadu sa i ljaving ta ljavek, saka izua ngadan “sincen kasintan” aya qivu. aza ljaviljaving a paka ljavek a djalan kemasi navalj i cisintan(七星潭) sema viri mata yueyawan(月牙灣) a pacunan ta ljavek. izua liaw talem a racev kata kakudanan, mirazek ta sengsengan a qacilay kata inalang a qaciljay. saka taqinaljan kidjalu tu salenguwaq, izua masa ljivavaw mirazek a kivangavangan.  

ljadut ta hualien hici, mamaw kata djian guan mirazerazek a hici, aicu penuljat ta hici a caucau kimaya djemaljum drusa puluq kudraw. au a i kalinguking tjaljaqacavan a vavelian a siubay “carrefour”, “hola”, imaza a king.

a kadjunangan i sincen guan sedjlj lizulizu, avan angata 97% pakata penuljat a kadjunangan a guan. a kinalangan nua kadjunangan ladruq saka lusepitj, maka ljaviljaving kemasi viri patje navalj tu 16 km, a kemasi kacedas patje keledep tjalja melavan kimaya 5 km. izua milun(美崙) pana, sanzan(三棧) pana kata shumici(須美基) pana cemalivat semamaza. au pakata sengsengan, ngiu, kiciqaw, izuanan semaqaciljay miraezk tauta. pakata kinapangaljan a paljavak i sincen guan, izua alu qinaljan, sinecen, senan, kangle, dahan, beipu, djalin, djali kata djasin. a penuljat a guan izua sincen kata beipu, aicu drusa qinaljan piniliq pasaviri a sincen kata pasanavalj a sincen. aicu drusa a qinaljan avan za sanzan pana a dideq. aza kinacadjan tu 12 km. aicu pasaviri a sincen matjadrusa mula izua sincen kata senan, na kicaing ta tairuku nua kuka kakivangvangan kata suhua kunglu. izua gaku na kutjung a siulin, gaku na kukumin a sincen, disiaba i sincen, biu i sincen, sincen a kakivangvangan, sincen a sicuayan a hici. sinipapungadan a nanemanga i maza i pasaviri a sincen, ljakua aicu imaza a caucau amin tu drusa kuzulj sa lima taiday. kimaya 1/8 pakata penuljat a guan. au izua unem a qinaljan, beipu, djali, dahan, kangle, djasin kata djalin, kimaya aza penuljat a caucau pakata sincen guan imaza. a kinaljcadjan izua tu 3 km kata hualien hici, izua disiba i beipu, sincen a gukusiu kata venecikan na takakudan a umaq, na nugiu cacukingan, iubingkiyuku, kakipucemelan a kalingu nua sivitai a kuga, cisintan, kalingu hikugiu, tjasan hikugiu na sivitai, dahan daigaku, kuzing haysin kaucung a gaku, gaku na kutjung a sincen, na sihu a papudingkingki kata vavelian a siubay “carrefour”, a tjalja papazangal a kikang imaza linindjelj.

a kalevelevan semezan tu kemaledeledev, a ta caviljan a sezaman 22.5°C, au a sikudjaljan avan 2264 mm, nasuzusi a igininkan a kalevelevan.

aicu sincen guan ka sicuayan pakata turukuzuku a qivu “daluwan”, saka pairang a qivu “duluman” kata “dawkeman”. ka cinting a djiday, ti wuchuan(吳全) kacuing a nugiw semamaza a qemuma, lja turukuzuku puliaw a kiqeci malap tua quluqulu, au cukulu ta ripa sikiqecen ta turukuzuku, avan nu sikipu ngadan ta “sincen”(imi atalasi a hici)” . ulja aza izua kacalisian mangetjez a kilivu avanzua kitjukuda vaik a pasanavalj. ka 1875 a cavilj, ti kamakama a ludacun(羅大春) kacuing a sivitai semandjalan kemasi suaw(蘇澳) mata kalingu, au sinivarung imaza masan ta sangasangasan a guan siljitaladje ta kalingu, saka izua ngadan “sincen ” aya qivu. ka 1896 a cavilj, lja yiwe(乙未) makilu ta ripun a maqaqeci avan zua qavan nua ripun semamaza. ka 1914 a cavilj, aza ripun kamakama zudjudjian zumatay (佐久間左馬太) kacuing a sivitai vaik a kiqeci djemadjas tu turukuzuku, ka maka semanguaq lemingdjelj ta kalingukangting(花蓮港廳) a sincen citing(支廳), aza ripun sihu ulja mapuala ta sinikakudan ti kamakama zudjudjian, saka ka 1920 a cavilj, cemekaulj aza ngadan ta “yenhay” timadju, sincen citing pavalitan ta “yenhay citing” , a sini varung lemindjelj pinyei(平野) ci. ka 1937 a cavilj, aicu pakata kalingukangting a pavalitan a sirasudjan, cucansu pavalitan tua citing. sualapen yenhay citing, saka pinyei ci pavalitan ta “yenhay zuang”, kanri pakata kalingukangting a kalingudjin. au kapuamin a maqaqeci  avan nanan za kinipungadan, kanri ta kacalisian a kadjunangan nasekalingudjin, linindjelj ta yenhay guan imaza, saka ka 1946 a cavilj, pavalian ta “sincen” aicu a ngadan, “sincen guan” aya, au ulja ceviqen a kacalisian a kadjunangan, linindjelj ta siulin guan patje tucu.    

matja 8 qinaljan i sincen. matja 12 qinaljan imaza, pacidal（華陽部落）, paudadan（大德﹙巴烏拉藍﹚部落）, lalumaang（東方羅馬部落）, palamitan（康樂部落）, kaliyawan（嘉里部落）, cilapuk（嘉新部落）, sudadatan（新城部落）, pibutingan（順安部落）, hupu（北埔部落）, katanka（佳林部落）, pabuisan（北星部落）, palinkaan（復興部落）.

a sincen guan masansimatjelj a caucau i kainlinguking, au masansitjelulj a mavalidan pakata kinapangaljan a paljavak. saka aicu a mavalidan tjaljavavaw ta na kuka a papamaw. tucu 15 a caviljan, aza caucau itua 20000-21000, ka 2019 a cavilj lima qiljas mamaw kata 2011 a cavilj a cuaucau. ika na miralua a tjuruvuan ta caucau. avan nu masan maljian na hici a mirazek i taiwan. ljakua tucu a kinsihu i beipu mula semanumaq tu 651 paljingan a ljavavavavan izua tu pitju a sinan na maqacuvucuvung a kakaizuanan, a sinan tjaljatekuan avan za siubay, au kinsihu a kisang djemaulj ta uli sa siubuy a sengesengan. lja aicu a kadjunangan ljadut ta hualien hici, izua qacaqaca a  siuby linindjelj imaza, nu tjaivilianga qatjaw masan tua i kalingu a tjaljat djaljavan a mirazek a kadjunangan.

kisiya a djalan

taiwan kisiya kanriki

a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i pasa viri

disiaba i sincen

disiaba i beipu(北埔)

basu

basu a kalingu

basu a tairuku

basu a ku kang

basu a dunglian

basu a sudu

basu a taipaq

basu a hici nua kalingu king

kunglu

masansivalulj a djalanan i taiwan (zunghen kunglu)

masansivalj a djalanan i taiwan (suhua kunglu)

vinaciqan ta djalan

itaiday siva puluq sa tjelu a vinaciqan

hikugiu

kalingu hikugiu

i kalingu sincen a hasisiw

gimeng a beipu(北埔)

gimeng a djali(嘉里)

gimeng a djamin(佳民)

gimeng a djawan(加灣)

kakipucemelan a kalingu nua sivitai a kuga

sincen isisiu  

izua talem a racev, katawa, puday, ljaceng, paday kata vurasi. izua mapulju na temalem ta suyka, rigayan a qudis, veljevelj kata kamurav. pakata ziriu a kinisan nua kingsihu, aza i sincen guan a dikilu qumaing a kadjunangan 943.87 marutarauljan. tucuan cavilj lja tja sanpazangalem a nugiu sengsengan kata kaizuangata kakivanvanngan tu mirazek, aza nugiu patagilj a papirazek ta i qinaljan a maljian a racev sipaveli pasa gaikuk, paruza katawa, vasa, vurasi, zinaung qaljeceqec a ljaceng kata lukuc. a pakata kiciqaw, izua paka pana puciqavan kata pakaljaving ta ljavek. makapana a ciqaw izua liaw a maljetimalj a kanaciqavan, saka izua kisan cukuluing tua malji a na ciqaw a racev a kuba. pakata pana puciqavan, liaw a ukui amareka ciqaw, hama kata quzang.

sincen guan a sengsengan avan za malanglang ta qaciljay, izua mareka maljimalji a kana qaciljaciljaing, izua zaqtja. au penuljat drusa pulua sa tjelu a kuba, nu ita cavilj a inalangan izua tu lima puluq sa sepatj a laulavan.  

aicu ziriu pakata caucau semamaza i cisintan(七星潭)

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料