Ruisui

lisuy guan i kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk, izua vecekadan gadugaduan i kaledep, izua ljavek a gadugaduan i pasacemedas, a i navalj izua wuhe na lja vavaw a kadjunangan, i vecekadan avan nu siukuluan a pana kata kakedrian a pana seqaljutj a qipu kata vudas masan lizulizu, aicu kadjunangan avan ca kazatjan, avan nu pazangal a kilamian a kadjunangan. au wuhe na lja vavaw a kadjunangan kata cymei maruqalu tja nanguwaq a calisian. izua ucia, kudamunu aza kinsic a racev.    

a kalevelevan semezan tu kemaledeledev. pakata cungyancisiyangcy a ziriu patekuteku. aza sezaman mamaw ta cenkung cen, ljakua lisuy imaza i kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk, tjaljaqacavan ta cenkung pakata a namaretimalji a sezaman i qadaw kata salilim:

kaljasangasangasan izua caucau imaza a sikac, au sicuayan a kakaizuanan, saka inadjuqan ta sawba (’inamizukuan：Satokoay) a qaciljay a sicuayan a kakaizuanan. pakata kinkiuin a kinkiu, aicu a sicuayan a kakaizuanan avan nu atalasi a qaciljay nemanga a djiday, izua tu tjelu kuzulj a cavilj, au pazangal a kakudan avan ta binan bunka kata cilin bunka.

kacalisian a kakaizuanan, sedjelj amizuku. pakata kemaucikel ta sicuayan a likishi a sirabiru, kasicuayan a qinaljan izua cymei(奇美), muluzang(莫魯漲), lanasan(蘭阿散), adulan(阿多蘭), wuyali(烏鴉立), cysan(青山), wulaw(梧繞) kata tjanana(加納納).   

ka 1812 a cavilj, izuanga ta pairang patje i djian guan a qemuma a vecik. ka 1825 a cavilj kata 1851 a cavilj sezuljuzulju ta pairang patje i zuvung guan zesie(志學) mula, hualien hici vungcuan(豐川) aza kuyu(國裕), kuciang(國強) kata kucing(國慶) li aza tineveljan a kadjunangan) a qemuma, ka 1853 a cavilj, izua zuma mapulju a pairang patje i puseke(tucu yuli cen kerencen) a qemuma. lja mata 1874 a cavilj, izua makaqeci kata ljukiu(琉球) a sikataqalljan a rikishi, neka a vecik pakata pairang semamaza i yuli a kadjunangan.  

pitjaivililjanga ka puaming a mutan a maqaqeci, aza citing sihu sa pazangal kanri ta pasakacedasan, avan za kamakama ti沈葆楨 a mangetjez sema taiwan djemadjas sa kanri. djemulung tua “qemulic ta kadjunangan semasa ta kacalisian” aicu sivitay kata sikataqaljan a qemuma a kinsic, seman djalan izua viri, vecekadan kata navalj aicu tjelu pasakacedas a djalan. ka 1875 a cavilj ita qiljas, ti kamakama wukuangljang(吳光亮) nua vecekadan a djalan a taiwan cen patagilj seman djalan. kemasi lincipu(林杞埔) a qinaljan pasa dasuyku(大水窟) kata kentu(坑頭) patje i puseke. au mumalj pasaviri a seman djalan patje i suywi. aicu avan nu tjaisangas a likisi pakata pairang patagilj qemuma imaza. au ka vililjan aza na qemuma a sivitay taqaljaqaljan masasa imaza, masan na pairang a qinaljan.   

ka citing a djiday, i tua drusa puluq a cavilj, lja aza sipuvarung a “qemulic ta kadjunangan semasa ta kacalisian” puliaw kilivu a kacalisian imaza. ka 1877 a cavilj izua cymi qinaljan(奇密社) a livulivu, ka 1878 a cavilj izua tjaliwan(加禮宛) a livulivu kata ka 1888 a cavilj izua dazuang(大庄) livulivu, sedjelja seman djalang kata qemuma ta kadjunangan, kikiyam a munday.

ka ripun a djiday, lja izua tjaliavan ta paday aza racav imaza, sa ripun sihu qivu ta “suywi” kemasi ripun biu nua vecik “vungweiyan a lisuyku(豐葦原之瑞穗國)”, au aza suywi pavalitan ta suywi.

ka 1930 a cavilj, ti kutiencenadjyang(國田正二將) kemacu ta kafi a pasa i lisuy wuhe na lja vavaw a kadjunangan, sa mapusaladj tjai mayuye(馬有岳).

ka 1937 a cavilj, pavalitan lemintje ta lisuy zuang(庄), au aza zuangyican(庄役場) i lisuy qinaljan, sipavecik pakalingukangting vunglindjin sa kanrivi. izua dahe(djaliwan, kancensiang, danuncang, alulang a qinaljan), baycuan, lisuy(suywi, djusuywi, damayansandjaw a qinaljan), hekang(wulu, wulali, cinsan a qinaljan), cymey(sicuayan a qivu huzesan), wuhe(hansawbadin, djanana, maliyun) aicu a kadjunangan.

ka 1945 a cavilj, kapuamin a maqaqeci, aza kumin sihu djemadjas ta i taiwan, ka 1946 a cavilj icigac puluq sa ita qadaw lemindjel tua kalingu kingsihu, pakata sincency izua djin(郡), si(市), dje(街) kata zuang(庄) pavalitan ta cy(區), si(市), cen(鎮), guan(鄉). sa aza lisuy zuang masan ta lisuy guan, sipatevel kalinguking vunglincy, au mumaljem a cineviqe ca kadjunangan, aza dahe pavalitan ta dahe, davung kata danung aicu tjelu a mula, aza baycuan pavalitan ta mayuan, vuyan, vumin kata vusin aicu sepatj a mula, aza lisuy pavalitan ta lisuy, rimei, riljang, risi(risiang), ribei kata hungye aicu unem a mula. izuanan sicuayan a hekang, cymey kata wuhe penuljat a puluq sa unem a mula. mamaw a cavilj sa lima qiljas puluq sa lima a qadaw, aza hungye kata mayuan sipatevelj ta i wanli au lemindjelj ta wanli guan (tucu wanrung guan). ka 1947 a cavilj sangac ita qadaw, aza dahe, davung kata danung sipatevelj sa lemindjelj ta atalashi a kuangvu guan patjeljatucu. mamaw a cavilj ziunigac tjelu puluq sa ita qadaw sualapen ta vunglin cysu(區署), aza lisuy guan pavalitan ta sipavecik pakalingu kingsihu sa kanrivi.      

tucu izua puluq sa ita a mula i lisuy kata puluq sa unem a qinaljan imaza.

Langas（拉加善部落）, Lacihakan（拉基禾幹部落）, Morocan（牧魯棧部落）, Atolan（阿多瀾部落）, Koyo（溫泉部落）, Ukang（烏槓部落）, Narowan（娜魯灣部落）, Kalala（迦納納部落）, Sapat（掃叭頂部落）, Maifor（馬立雲部落）, Olalip（屋拉力部落）, Fanaw（法淖部落）, Olaw（梧繞部落）, Marorok（馬聚集部落）, Cirocan（鶺櫓棧部落）, Kiwit（奇美部落）.

lisuy guan imaza izua mekedri ta ciuku, zuma a sikataqaljan avan nu setaiwan, sedjelj ta pairang, haka kata kacalisian. pakata ziriu kemasi venecikan na takakudan a umaq, ka 2010 a cavilj puluq sa ita a qiljas, izua 5, 062 a kacalisian, kimaya 35.62％ pakata penuljat a caucau i guan. au za kacalisian i lizulizu izua 4,578, saka zuma a kacalisian i gadu amin ta 484 a caucau.  

pakata zuku, izua tayal zuku,bunun zuku, tairuku zuku, sacilaya zuku kata amizuku aicu sepatj a zuku, au tjaljatjuruvuan ta amizuku, kimaya 94.26％ pakata penuljat a kacalisian i guan. aza bunun zuku masansimusalj, tayal zuku tjaljakedrian, amin tu 1.78％.    

nugiu sinan pazangal a sengesengan i lisuy guan, izua tu tjelu a kuzulj a kisanqemuma a caucau pakata penuljat a caucau nua guan. au aza kavuavuan imaza izua gisui can, metad can kata calisilisi, avan nu tjaljqacavan a temalem a kadjunangan. lemindjelj ta kaiku, vuday, suika kata kakiqetiman tua tutu a gung a quma. pakata racev izua buntan, tjaves, pangudrai, utja kata katawa.

izuanga linidjelj ta tjamaku a quma ka ripun a djiday imaza. sedjelj paqaqarut i risiang a mula. ka 1970 a caviljan avan ca tjaljamirazek a djaday a temalem ta tjamaku, tazua  a talem i can avan za tjamaku, au linidjelj ta liaw a umaq sipaveli ta tjamaku. kemasi 1980 a caviljan, lja ljateku a ngidan na tjamaku, sa tjaljiazua mekedrimekedri aza temaletalem ta tjamaku, au pavalit ta zuma talem a racev, sa lemindjelj ta pagugungan au paquzip ta gung.

pakata wuhe na lja vavaw a kadjunangan imaza izua hungye pana i viri, izua siukuluan a pana i navalj, kasicuayan aza kisanqemuma a caucau temalem ta kafi, paday, kusui, vurasi kata pangudrai. ka 1979 a cavilj aza kamakama a nugiuwuyhuy(農委會) ti licungdaw(李崇道) hakasi paljilji imaza i ucia a kadjunangan. paqayam a temekel kata kemazala ca ucia sa sipungadan “tienhe ucia” sinipapukinim ta cyentienhe(錢天鶴) hakasi aza timadju qinati aicu ucia.  

aicu kuba kata siubay a ziriu kemasi sincengyen kisansemupu(主計處) ka 2007 a cavilj.

•  
  peihuikuisiyen sitjumalj
•  
  wuhe na lja vavaw a kadjunangan
•  
  siukuluan a pana
•  
  lisuy pagugungan

• 內政部戶政司全球資訊網
• 原住民族委員會全球資訊網統計資料