książę

wymowa:

IPA: [ˈcɕɔ̃w̃ʒɛ], AS: [ḱśõũ̯že], zjawiska fonetyczne: zmięk.• nazal.• denazal.• asynch. ą  ​^?/i

​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) władca księstwa, monarcha niekoronowany na króla; zob. też książę w Wikipedii

(1.2) wysoki tytuł szlachecki

(1.3) syn monarchy

odmiana:

(1.1-3) ^[1][2]

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	książę	książęta
dopełniacz	księcia / daw. księżęcia	książąt
celownik	księciu / daw. księżęciu	książętom
biernik	księcia / daw. księżęcia / daw. książę	książąt / daw. książęta
narzędnik	księciem / daw. książęciem	książętami
miejscownik	księciu / daw. książęciu	książętach
wołacz	książę	książęta

przykłady:

(1.1) Mieszko I (= pierwszy) nie był królem, a jedynie księciem.

(1.2) Brytyjski następca tronu tradycyjnie nosi tytuł Księcia Walii.

składnia:

(1.1) książę + D.

kolokacje:

(1.1) książę Polski / Monako / Liechtensteinu /… • książę mazowiecki / pomorski /… • Wielki Książę Luksemburga • być księciem

(1.2) książę Lancaster • książę małżonek

synonimy:

(1.1) kniaź, skr. ks.

(1.2) diuk, skr. ks.

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) władca

(1.2) arystokrata

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. księstwo n, ksiąstewko n, księżniczka ż, arcyksiążę m

zdrobn. książątko n

forma żeńska księżna ż

przym. książęcy, księżowski, księży

związki frazeologiczne:

książę ciemności • książę, co psy wiąże • książę z bajki • książę krwi • udzielny książę • książę Kościoła

etymologia:

prasł. *kъnęžę → młodociany syn władcy^[3][4]

uwagi:

dawna pisownia: xiążę^[5]

(1.1-3) wołacz księciu jest niepoprawny

(1.1-3) daw. rodzaj nijaki^[1], z czego wynikają dawne formy odmiany; zmiana rodzaju związana ze zmianą znaczenia: „syn księcia” > „książę”^[3]

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) prince; (1.2) duke; (1.3) prince
• arabski: (1.1) أمير m
• baskijski: (1.1) printze
• białoruski: (1.1) князь m; (1.2) князь m
• bułgarski: (1.1) херцог m
• chorwacki: (1.1) knez m
• czeski: (1.1) kníže m
• dolnołużycki: (1.1) wjerch m
• duński: (1.1) prins w
• esperanto: (1.1) princo; (1.2) duko; (1.3) princo
• farerski: (1.1) prinsur m
• fiński: (1.1) prinssi
• francuski: (1.1) prince m; (1.2) duc m
• hiszpański: (1.1) príncipe m; (1.2) duque m; (1.3) príncipe m
• interlingua: (1.1) prince
• japoński: (1.1) 王子 (おうじ, ōji)
• jidysz: (1.1) פּרינץ m (princ); (1.2) פּרינץ m (princ)
• kataloński: (1.1) príncep m; (1.2) duc m; (1.3) príncep m
• litewski: (1.1) princas m
• liwski: (1.1) first
• łaciński: (1.1) princeps m; (1.2) dux m
• minnan: (1.1) thâu-lâng
• niderlandzki: (1.1) vorst m, prins m; (1.2) hertog m; (1.3) prins m
• niemiecki: (1.1) Fürst m, Prinz m; (1.2) Fürst m, Prinz m
• norweski (bokmål): (1.1) prins m
• norweski (nynorsk): (1.1) prins m
• nowogrecki: (1.1) πρίγκιπας m
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1-2)  
• rosyjski: (1.1) князь m; (1.2) герцог m; (1.3) принц m, княжич m
• rumuński: (1.1) prinț m
• staroangielski: (1.1) æþeling m
• szwedzki: (1.1) prins w
• ukraiński: (1.1) князь m; (1.2) герцог m; (1.3) принц m
• wilamowski: (1.1) fiyśt m, fjyśt m, prync m, princ m; (1.2) fiyśt m, fjyśt m, prync m, princ m
• włoski: (1.1) duca

źródła: