Gustaw Herling-Grudziński

Gustaw Herling-Grudziński (1919–2000) – polski pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, polityk, żołnierz i więzień łagrów.

Biała noc miłości

Istnieje wzrok, którego nie potrafi ciemnością zasnuć żadna ślepota. Wzrok miłości.

Teraz rozumiem, że w naszej pracy – wszystko jedno, czy grasz na scenie, czy piszemy – najważniejsze to nie słowa, nie blask, nie to, o czym marzyłam, tylko po prostu wytrzymałość w cierpieniu. Trzeba dźwigać swój krzyż i wierzyć. Ja wierzę o swoim powołaniu, nie boję się życia.

Życie to przejść wolnym, rozważnym krokiem na palcach przez lata, jakie nam dał los.

Bywają w życiu chwile, gdy rani nas do krwi, szydzi z nas okrutnie bogata, rozrzutna Uroda Świata.

Jestem zdania, że istnieje pewna nieprzekraczalna granica tego, co wolno ludziom powiedzieć o ludziach.

Nie ma śmierci, niedostępnej w bezpośrednim doświadczeniu, poza granicami życia. Nie ma Zła, skradającego się podstępnie z oddali, poza granicami Dobra. Panuje tu prawo osmozy.

Bywa tak, że niespodzianie, ale i nieodparcie, zamyka się pewien rozdział naszego życia. Nie wiadomo na ogół dokładnie, z jakiej przyczyny, wiadomo tylko, że dalej ciągnąć nie można. I trzeba wtedy skapitulować, nie stawiając zbyt długo oporu.

Przechodzimy przez życie z jednym okiem nadmiernie aż wyostrzonym, z drugim ślepym, zaciągniętym bielmem. Wystarczy, by widzieć? Nie, nie wystarczy.

Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Inny świat.

Byłem chory na tęsknotę za czymś nieokreślonym. Odetchnąłem innym powietrzem, jak człowiek, który nie wiedząc o tym, dusił się przez całe życie.
- Źródło: Inny świat, Gustaw Herling-Grudziński, Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie, 2003

Dni naszego życia nie są podobne do dni naszej śmierci i prawa naszego życia nie są również prawami naszej śmierci.

Nie ma na świecie cierpienia większego, niż doznawać szczęścia na oczach nieszczęśliwych, jeść w obecności głodnych.

O ile nadzieja może być często jedyną treścią życia, o tyle jej spełnienie staje się czasem trudną do zniesienia męką.

Są tajemnice, które łączą, są jednak i takie, które w przypadku klęski na zawsze – dzielą.

W strumieniu omijającego nas życia płynęliśmy jak martwy skrzep ku bijącemu coraz słabiej sercu wolnego świata.
- Źródło: Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000, s. 37.

Człowiek zabija siebie z zemsty, z gniewu, z nienawiści, ze wszystkiego, co pakujemy do worku rozpaczy, nie z miłości.

Była to bez wątpienia bitwa wielka. Chcieliśmy jej, żyliśmy myślą o niej w Palestynie, w Iraku, w Egipcie, szkoląc się na pustyni, nasłuchując wiadomości z Polski. Łatwo dziś twierdzić, że w pięć miesięcy po Teheranie była już politycznie zbyteczna. Równie łatwo wydać dziś podobny, jeśli nie bardziej nawet stanowczy, sąd o Powstaniu Warszawskim. Istnieją procesy, które raz wprawione w ruch i ciągle podsycane nie dają się powstrzymać o krok od spełnienia bez ryzyka duchowej kapitulacji na długie lata. Historia Armii Krajowej zmierzała od początku ku Powstaniu, jak w historię Drugiego Korpusu wpisana była od początku Bitwa.
- Opis: o bitwie o Monte Cassino
- Źródło: Prof. Zdzisław Kudelski, Biografia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, bn.org.pl
- Zobacz też: 2 Korpus Polski (PSZ)

Dziś myśli się tylko o zniszczonej substancji narodowej w obliczu niewoli, która nastąpiła, a nie o tej substancji, którą niewola zniszczyła.
- Opis: o powstaniu warszawskim i niewoli sowieckiej.
- Źródło: Powstanie Warszawskie, niedziela.pl

Istnieje poza tym w najniższym kręgu nieszczęścia przyjemność, której większość ludzi nie potrafi zrozumieć: przyjemność życia i oddychania.
- Źródło: Wieża

Mól książkowy bez marzeń jest półmartwy, ledwie porusza skrzydełkami.
- Źródło: Madrygał żałobny

Najtrudniej ominąć pułapkę banalnej repetycji, usiłując dać wyraz zachwytowi. Podobnie jest w wyznaniach i zaklęciach miłosnych. Następuje coś w rodzaju samorozgrzeszenia banału, przestaje się zwracać nań uwagę, bo wytarte i oklepane, zdawałoby się, słowa zaczynają świecić nowym światłem, zaczynają same z siebie wykraczać poza własne, potoczne znaczenia.
- Źródło: Portret wenecki

Nie można przez pięć lat przygotowywać żołnierzy do rozprawy z wrogiem, aby na pięć minut przed dwunastą powiedzieć im, że wszystko odwołane. Nie można przez pięć lat bić się na wszystkich frontach świata, aby przed decydującą bitwą zatrzymać w powietrzu podniesioną do ostatniego uderzenia pięść. Nie można przez pięć lat zachęcać i nawoływać do oporu, aby na metr od mety – choćby nawet problematycznej – dać sygnał rozejścia się. Nie można wreszcie przez pięć lat żyć w jednej niewoli, aby w obliczu nadciągającego cienia drugiej niewoli nie zapragnąć oczyszczenia w „wichrze wolności”. W tym sensie jesteśmy wszyscy uczestnikami powstania warszawskiego.
- Opis: o powstaniu warszawskim 1944, sierpień 1955.
- Źródło: Powstanie warszawskie, akademiapolskiegofilmu.pl

Nieszczęśliwi lubią mówić o swoim nieszczęściu.
- Źródło: Wieża
- Zobacz też: nieszczęście

Ostatecznie czym jest nadzieja? Bezsilnym buntem przeciw rozpaczy. Kto twierdzi, że nie można żyć bez nadziei, twierdzi po prostu, że nie można żyć bez nieustannego buntu.
- Źródło: Gorący oddech pustyni

Teraz rozumiem lepiej, dlaczego komuniści zaczęli wkrótce po wojnie swoje dzieło systematycznego zniesławiania Armii Krajowej i powstania warszawskiego od ataku na conradowską filozofię męstwa i godności ludzkiej.
- Opis: sierpień 1955.
- Źródło: Powstanie warszawskie, akademiapolskiegofilmu.pl
- Zobacz też: Armia Krajowa, Joseph Conrad

Wiem i ja, że „przeklęta świętość, co ściga przez dalsze wieki potomnych”. Ale pomiędzy robieniem świętości z ran narodowych, a grzebaniem w nich z wyrazem fałszywej mądrości po klęsce w oczach, jest jeszcze – na szczęście – coś pośredniego. Jest odwaga powiedzenia, że powstanie warszawskie było nieuniknione, jeśli po wrześniu zapadła powszechna decyzja dalszej walki.
- Opis: o powstaniu warszawskim 1944, sierpień 1955.
- Źródło: Powstanie warszawskie, akademiapolskiegofilmu.pl

Większość zdarzeń w ludzkim życiu posiada tę właśnie cechę otwartości, niedomknięcia, wisi nad ludźmi bez żadnego rozwiązania.
- Źródło: Cmentarz Południa

Uciekać znaczy też zawsze uciekać od samego siebie, wiedząc, że to niemożliwe, gdyż (jak zauważył słusznie Seneka) w ucieczce czy tylko w podróży „wiezie się ze sobą właśnie samego siebie”.
- Źródło: Wariacje na temat Wielkiej Ucieczki

Zadaję sobie pytanie, czy pragnienie sprawiedliwości nie jest w człowieku silniejsze od pragnienia wolności, równości i braterstwa.
- Źródło: Łuk sprawiedliwości

Zobacz zbiór multimediów na Wikimedia Commons:
Gustaw Herling-Grudziński