Tłokno
Tłokno, tłukno[1] (prasłow. tălkъna[2]) – jedna z najbardziej pierwotnych potraw słowiańskich przygotowywana z gotowanego owsa (ewentualnie, rzadko z jęczmienia[3] albo żyta[4]), suszonego na piecu, a następnie mielonego lub kruszonego[5][6]. Rodzaj owsianki[7][8].
| danie główne | |
 Łyżka tłokna | |
| Inne nazwy |
tołokno (толокно), talken, talk, dalken, talkkuna |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Miejsce powstania | |
| Obróbka żywności |
suszenie, kruszenie, moczenie |
| Składniki | |
Ziarna owsa były najpierw moczone w wodzie, następnie suszone w piecu do zżółknięcia i ostatecznie tłuczone w stępie. W wyniku tych działań powstawała masa z niewielką ilością wody, którą solono lub słodzono miodem. Nadawała się do spożycia na surowo lub po dalszym przetworzeniu[9].
Potrawa została zapożyczona od Słowian przez niektórych najbliższych sąsiadów. Znana była np. pod nazwą talken (także: talk lub dalken[5]) na terenach obecnej Austrii[9] (Alpy Wschodnie) albo talkkuna w Finlandii[4]. Nazwa tłokno używana była w Polsce[2][10]. U Słowian wschodnich nazywano ją tolokno[5] (scs. толокно)[3]. Gerard Labuda pisał o potrawie: „tłokno, rozpowszechnione u zgermanizowanych Słowian alpejskich, przyrządzano z krup owsianych”[11].
Współcześnie w Rosji mianem tołokna określa się kruszone płatki owsiane[12].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ tłukno. sjp.pwn.pl. [dostęp 2024-02-16].
- ↑ a b Heinz-Dieter Pohl, Slowenisch-deutscher Sprachkontakt gezeigt an der Sprachinsel Zarz/Sorica im Vergleich mit Kärnten, „Linguistica”, 60 (2), 2020, s. 187, DOI: 10.4312/linguistica.60.2.179-191, ISSN 2350-420X [dostęp 2024-02-16].
- ↑ a b Lilia Citko. Słownictwo regionalne polskojęzycznej części „Leksykonu supraskiego” (1722) na tle słowiańskim. „Slavia Orientalis”. LXIX (3/2020). s. 602. [dostęp 2024-02-16]. (pol.).
- ↑ a b Jan Ivar Bjørnflaten, Chronologies of the Slavicization of Northern Russia Mirrored by Slavic Loanwords in Finnic and Baltic, Helsinki 2006, s. 72, ISSN 0780-3281.
- ↑ a b c Hauke Kenzler, Hans Losert, Die Rekonstruktion mittelalterlicher Lebenswelten. The Reconstruction of Medieval Lifeworlds. Ein Kolloquium zum 60. Geburtstag von Ingolf Ericsson, Pressath: Verlag der Buchhandlung Eckhard Bodner, 2015, s. 126.
- ↑ Hanna Lis, Paweł Lis, Sergiusz Hieronimczak, „Kuchnia Wielkopolan dziś i wczoraj”, Wielkopolska Organizacja Turystyczna, Poznań, 2019, s. 4, ISBN 978-83-63729-05-9.
- ↑ Lilia Citko, O najstarszych podlaskich drukach cyrylickich, „Studia Wschodniosłowiańskie”, 13, 2013, s. 27 (pol.).
- ↑ Lilia Citko, Słownik cerkiewnosłowiańsko-polski (1722) jako źródło do historii leksyki, [w:] І.Э. Багдановіч i inni red., Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі, s. 31.
- ↑ a b Rastislava Stolična, Tradycje kulinarnej kultury Słowacji, „Przegląd Historyczny” (4), 2011, s. 568–569.
- ↑ Pohl, Heinz Dieter. Slowenisches Erbe in Kärnten und Österreich: ein Überblick, Universität Klagenfurt, 2005, s. 17.
- ↑ Sylwia Przęczek-Kisielak, O tajemniczej staropolskiej potrawie–giejślic (siódma woda po kisielu?), wyd. 4 (2021), Język Polski, s. 67.
- ↑ Х. Шустер-Шевц, Славянская метатеза плавных и процесс дезинтеграции праславянского, [w:] Историческая грамматика русского языка, Филологический факультет Санкт-Петербургского государственного университета, 2013, s. 216.