Neofaszyzm: Różnice pomiędzy wersjami

* wysoki poziom nacjonalizmu{{fakt|data=2010-12}}, choć niektórzy faszyści zastępują naród np. [[Rasa człowieka|rasą]]

Najbardziej rozpowszechnionym nurtem neofaszyzmu jest '''[[Neonazizm|neohitleryzm]]''', który cechuje: kult [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]], akceptacja bez zastrzeżeń ideologii [[Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników|NSDAP]] i stosowanie nazistowskiej symboliki. Neohitleryzm został wskrzeszony w 1959 r. przez George’a Lincolna Rockwella w USA pod postacią ''American Nazi Party'', w 1962 r. przyjął formę nazistowskiej międzynarodówki ''World Union of National Socialists'' z sekcjami m.in. w Wielkiej Brytanii (''National Socialist Movement''), Szwecji (''Nordiska Rikspartiet'') i Australii (''Nationalist Workers’ Party''). W 1965 r. w Hiszpanii powstał pronazistowski ''Circulo Español de Amigos de Europa''; na początku lat 70. podobne grupy pojawiły się we Francji (''Fédération d’Action Nationale et Européenne'') i w Niemczech (''Nationalsozialistische Kampfgruppe Grossdeutschland''). Impulsem dynamizującym rozwój neohitleryzmu była tzw. Hitlerwelle (fala zainteresowania III Rzeszą) w RFN lat 70. (wtedy powstały takie grupy jak ''Aktionsfront Nationaler-Sozialisten''), zaś w następnej dekadzie fascynacja nazizmem w subkulturze [[skinhead]] (ruchy takie jak ''[[Krew i Honor|Blood and Honour]]'' i ''[[Combat 18]]'' przeniosły kult Hitlera nawet do Brazylii czy Polski). Szczególnie silnie neohitleryzm rozwinął się w USA, gdzie największe znaczenie mają ''National Socialist Movement'' i ''National Alliance''. Karykaturalnymi przykładami amerykańskiego neohitleryzmu były z jednej strony jest ''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei – Aufbauorganisation'' (założona w 1972 r.), niewolniczo kopiująca pierwowzór, z drugiej – ''Libertarian National Socialist Green Party'', która doszła do wniosków stanowiących zaprzeczenie nazizmu.

Wariantem nazizmu, alternatywnym wobec hitlerowskiego, jest '''[[strasseryzm]]''', wariant nazizmu sformułowany przez [[Otto Strasser]]a (1897-1974). Strasserowcy opowiadają się za socjalną rewolucją narodową, w wyniku której powstałoby bezpartyjne państwo stanowe; Hitlera uważają za zdrajcę niemieckiego socjalizmu. Ruch strasserowski odrodził się po II wojnie światowej w Niemczech jako ''Bund für Deutschlands Erneuerung'', potem ''Deutsche Soziale Union'' (1956-64) i ''Unabhängige Arbeiter Partei'' (od 1961), wreszcie ''Freiheitlische Arbeiterpartei'' (1978-94) Friedhelma Bussego. Idee Strassera inspirowały też neofaszystów w innych krajach, np. w Wielkiej Brytanii (jedna z frakcji ''National Front'') i USA (''White Aryan Resistance'').

W Hiszpanii ortodoksyjni '''[[Falanga (partia)|falangiści]]''' w latach 1963-661963–1966 skupiali się w kołach doktrynalnych im. José Antonio. Po upadku [[frankizm]]u odbudowali kilka swoich organizacji: ''Falange Española de las Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista'', ''Partido Nacional Sindicalista'' i ''Falange Española Independiente''. Jedna z frakcji – ''FE-JONS (Autentica)'', utworzona 1975 przez antyfrankistowską frakcję Falangi (Miguel Hedilla) – jest przykładem faszyzmu próbującego wrócić do swoich społecznie radykalnych i lewicowych korzeni; partia ta określiła się jako “lewicowa, rewolucyjna i samorządowa”.

'''Paneuropeizm''' neofaszystów wynikał z poczucia schyłku dominacji Europy nad światem i jej podziału między zdominowany przez ZSRR blok komunistyczny a zdominowany przez USA blok państw liberalnych; jest to próba stworzenia narodu europ., który będzie zdolny zrzucić z kontynentu jarzmo panowania sowieckiego despotyzmu i amerykańskiego indywidualizmu. Od 1949 r. w Niemczech ukazywało się pismo “Nation-Europe”; w 1951 r. z inicjatywy Maurice’a Bardeche’a, [[Oswald Mosley|Oswalda Mosleya]] i Pera Engdahla powstał w Malmö ''Europäische Soziale Bewegung'' – ESB (z udziałem m.in. MSI); w 1962 r. na kongresie w Wenecji próbowano powołać ''Nationale Partei Europas – Parti Nationale Européen – National Party of Europe''. Najpełniej sformułował ideologię paneuropejską Jean Thiriart, który w czasie okupacji był on związany z ''Amis du Grand Reich Allemand'', w 1960 r. przystąpił do belgijskiego ''Mouvement d’Action Civique'' (MAC), a w 1963 r. zorganizował ''Jeune Europe'' (JE) z sekcjami w 9 krajach. Thiriart swą ideę Imperium Europejskiego “od Dublina do Bukaresztu” wyłożył w książce „Un Empire de 400 millions d’hommes: l’Europe” (1964); negował w niej podział na lewicę i prawicę, a w walce przeciw satelityzacji Europy i porządkowi jałtańskiemu szukał sojuszników w świecie arabskim i [[Chińska Republika Ludowa|maoistowskich Chinach]]; jego koncepcje ustrojowe zbliżały się do [[Narodowy komunizm|narodowego komunizmu]] inspirowanego przez [[Josip Broz Tito|Josipa Broza-Tito]] i [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceauşescu]]. Choć JE została rozwiązana w 1969 r., jej resztki działały przez kilka lat jako ''Organisation Lutte du Peuple''. Obecnie idee Thiriarta (już jako “Europę od Dublina do Władywostoku”) propaguje ''Parti Communautaire National-Européen'' (Luc Michel).

Pewien wpływ na ideologię NOE wywarły „duchowy rasizm” [[Julius Evola|Juliusa Evoli]]. Jego doktryna '''“integralnego tradycjonalizmu”''' zawarta w takich pracach jak „Rivolta contro il mondo moderno” (1934) czy „Orientamenti” (1950) dokonywała rewizji faszyzmu „z prawa”. Evola krytykował faszyzm za modernizm, materializm i populizm, z ruchów historycznych ceniąc tylko Żelazną Gwardię. Głosił teorię o istnieniu ezoterycznej (gnostycznej) przedchrześcijańskiej Tradycji [[Indoeuropejczycy|indoeuropejskiej]], której zarzucanie pogrążało świat w dekadencji. Jedyną drogą odbudowy kastowego “państwa organicznego” miało być przyspieszenie rozkładu współczesnych społeczeństw. Zwolennicy Evoli utworzyli w 1954 r. ''Ordine Nuovo'' (Giuseppe Rauti), a w 1960 r. ''Avanguardia Nazionale''. Evolańska koncepcja “ujeżdżania tygrysa” powiodła część z nich do terroryzmu (''Ordine Nero'' 1973-75, ''Nuclei Armati Rivoluzionari'' 1979-82). Obecnie evolaniści zajmują się już tylko metapolityką.

Inna frakcja nacjonalistów inspirowała się [[Autonomizm|autonomistyczną]] odmianą ultralewicy, przejmując zarówno metody działania (sieć nieformalnych grup zamiast scentralizowanej organizacji) jak część haseł (antykapitalizm, ekologia, współpraca międzynarodowa) – w ten sposób narodził się ruch '''[[Autonomiczni nacjonaliści|autonomicznych nacjonalistów]]'''. Ideologiczne poszukiwania doprowadziły niektórych aż do [[Narodowy anarchizm|narodowego anarchizmu]]. Prekursorem tego nurtu były w latach 1983-901983–1990 inspirowane filozofią [[Friedrich Nietzsche|Fryderyka Nietzschego]] ''Bases Autonomas'' w Hiszpanii (i ich sukcesor ''Frente Autonomo''). W 1998 r. Troy Southgate stworzył na bazie ''English Nationalist Movement'' (odłam ITP) nacjonalanarchistyczną ''National Revolutionary Faction''. W USA reprezentantem narodowego anarchizmu jest ''National Anarchist Tribal Alliance''.

* J. George, L. Wilcox: ''Nazis, Communists, Klansmen, and Others on the Fringe. Political Extremism in America''. Prometheus Books, Buffalo-New York, 1992; .

* R. Griffin (ed).: ''Fascism'', Oxford University Press, Oxford-New York, 1995; .

* C. O’Maolain: ''The Radical Right. A World Directory'', Longman – Harlow, 1987; .

* R. Kilar: ''Francuski Front Narodowy'', Kraków, 2001;.

* W. Krzyżaniak: ''Zorganizowana skrajna prawica w RFN 1949-1980'', Poznań, 1985; .

* P. Rees: ''Biographical Dictionary of the Extreme Right Since 1890'', Simon & Schuster, New York – London, 1990; .

* R. Thurlow: ''Fascism in Britain. A History, 1918-1985''. Oxford – New York 1987;.