Eoraptor: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Opis |
wstawienie {{Kontrola autorytatywna}} |
||
| (Nie pokazano 121 wersji utworzonych przez 62 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Zwierzę infobox
|nazwa łacińska = ''Eoraptor''
|TSN =
|zoolog = [[Paul Sereno|Sereno]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Raymond Rogers|Rogers]] & Monetta, 1993
|okres istnienia = {{okres istnienia grupy organizmów 2|232|229}}
|grafika = EoraptorBrussels.jpg
|opis grafiki =
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|gromada = [[zauropsydy]]
|podgromada = [[diapsydy]]
|nadrząd = [[dinozaury]]
|rząd = [[dinozaury gadziomiedniczne]]
|rodzaj = '''''Eoraptor'''''
|synonimy =
|ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]]
|podtaksony =
* ''E. lunensis'' <small>Sereno ''et al.'', 1993</small>
|wikispecies = Eoraptorch
|commons = Category:Eoraptor
}}
[[Plik:Eoraptor Japan.jpg|mały|left|]]
[[Plik:Human-eoraptor size comparison.svg|mały|left|]]
'''''Eoraptor''''' – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] wczesnego [[dinozaury|dinozaura]] żyjącego w późnym [[trias]]ie na terenie współczesnej [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. Jego [[skamieniałości]] odkryto w formacji [[Ischigualasto]] w północno-zachodniej [[Argentyna|Argentynie]], w osadach datowanych na [[karnik]], około 232–229 mln lat{{r|Eodromaeus}}. Zostały one odkryte w 1991 roku przez [[Ricardo N. Martínez|Ricarda Martíneza]] i opisane w 1993 przez [[Paul Sereno|Paula Sereno]] i współpracowników. ''Eoraptor'' był niewielkim dinozaurem, osiągającym długość około 1 m, ogólną budową i rozmiarami przypominającym prawdopodobnie [[Ostatni wspólny przodek|ostatniego wspólnego przodka]] wszystkich dinozaurów. ''Eoraptor'' miał nietypowe dla większości dinozaurów uzębienie [[heterodontyzm|heterodontyczne]]{{r|PCS93}}, jest też jedynym, obok współczesnych mu niewielkich [[dinozaury gadziomiedniczne|dinozaurów gadziomiednicznych]] ''[[Eodromaeus]]'' i ''[[Pampadromaeus]]'', znanym dinozaurem mającym zęby na [[kość podniebienna|kości podniebiennej]]{{r|Eodromaeus}}{{r|Pampadromaeus}}. Kończyny przednie, zakończone chwytnymi trójpalczastymi dłońmi, stanowiły mniej niż połowę długości kończyn tylnych, co sugeruje [[dwunożność]] eoraptora{{r|PCS93}}. Kształt koron zębów wskazuje, że ''Eoraptor'' był [[wszystkożerność|wszystkożerny]] lub całkowicie [[fitofag|roślinożerny]]{{r|Eodromaeus}}.
Etymologia nazwa rodzajowej: {{gr.|εως}} ''eōs'' „świt”; {{łac.|raptor}}, ''raptoris'' „złodziej, grabieżca”, od ''rapere'' „wykorzystać, złapać”{{r|PCS93}}. Etymologia epitetu gatunkowego: łac. ''luna'' „księżyc”; przyrostek ''–ensis'' „miejsce”; w aluzji do [[miejsce typowe|miejsca typowego]]{{r|PCS93}}.
==
[[Paul Sereno]] i współpracownicy (1993) ze względu na budowę kończyn przednich zaklasyfikowali eoraptora do [[teropody|teropodów]]<ref name=PCS93/>. Pogląd ten był podzielany przez wielu autorów, m.in. przez [[Fernando Emilio Novas|Novasa]] (1996)<ref name=Novas>{{Cytuj pismo |nazwisko=Novas |imię=Fernando E. |tytuł=Dinosaur monophyly |czasopismo=Journal of Vertebrate Paleontology |wolumin=16 |wydanie=4 |strony=723–741 |rok=1996 |url=https://www.jstor.org/stable/4523770 |język=en}}</ref>, Sereno (1999)<ref name=PCS99>{{Cytuj pismo |nazwisko=Sereno |imię=Paul C. |tytuł=The evolution of dinosaurs |czasopismo=Science |wolumin=284 |wydanie=5423 |strony=2137–2147 |rok=1999 |doi=10.1126/science.284.5423.2137 |język=en}}</ref> i [[Oliver Rauhut|Rauhuta]] (2003){{r|Rauhut}}, jednak liczne nowsze analizy sugerują, że nie był on teropodem i uznają go za [[klad bazalny|bazalnego]] dinozaura gadziomiednicznego<ref name=Langer>{{Cytuj książkę |nazwisko r=Langer |imię r=Max C. |rozdział=Basal Saurischia |nazwisko=Weishampel |imię=David B. |nazwisko2=Dodson |imię2=Peter |nazwisko3=Osmólska (red.) |imię3=Halszka |tytuł=The Dinosauria |url=https://archive.org/details/dinosauriandedit00weis |wydanie=drugie |wydawca=University of California Press |miejsce=Berkeley |rok=2004 |strony=[https://archive.org/details/dinosauriandedit00weis/page/25 25]–46 |isbn=0-520-24209-2}}</ref><ref name=Yates>{{Cytuj pismo |imię=Adam M. |nazwisko=Yates |rok=2005 |tytuł=A new theropod dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and its implications for the early evolution of theropods |czasopismo=Palaeontologia Africana |wolumin=41 |strony=105–122}} [http://dml.cmnh.org/2006Sep/msg00410.html Abstrakt na Dinosaur Mailing List] {{lang|en}}.</ref>. [[Nicholas Fraser]] i współpracownicy (2002) w ogóle nie uznali go za dinozaura i zaklasyfikowali do szerszego kladu [[Dinosauriformes]]<ref name=NCF02>{{Cytuj pismo |imię=N. C. |nazwisko=Fraser |imię2=K. |nazwisko2=Padian |imię3=G. M. |nazwisko3=Walkden |imię4=A. L. M. |nazwisko4=Davis |rok=2002 |tytuł=Basal dinosauriform remains from Britain and the diagnosis of the Dinosauria |czasopismo=Palaeontology |wolumin=45 |wydanie=1 |strony=79–95 |doi=10.1111/1475-4983.00228 |język=en}}</ref>. Według analizy [[kladystyka|kladystycznej]] przeprowadzonej przez [[Max Langer|Langera]] i [[Michael J. Benton|Bentona]] (2006) ''Eoraptor'' jest [[grupa siostrzana|taksonem siostrzanym]] dla [[Eusaurischia]] – grupy obejmującej teropody i zauropodomorfy – jednak autorzy nie wykluczyli możliwości, iż w rzeczywistości jest on bazalnym teropodem. Stwierdzili również, że jest on bardziej zaawansowany niż [[herrerazaur]] i [[staurikozaur]] – inne wczesne dinozaury uznawane przez niektórych za teropody – jednak którakolwiek z hipotez dotyczących pozycji systematycznej eoraptora nie może być z całą pewnością potwierdzona<ref name=MLMJB06>{{Cytuj pismo |nazwisko=Langer |imię=Max C. |nazwisko2=Benton |imię2=Michael J. |tytuł=Early dinosaurs: a phylogenetic study |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=4 |wydanie=4 |strony=309–358 |rok=2006 |doi=10.1017/S1477201906001970 |język=en}}</ref>. Analiza wykonana przez [[Sterling Nesbitt|Nesbitta]] i współpracowników po odkryciu kilku niemal kompletnych szkieletów niewielkiego teropoda ''[[Tawa|Tawa hallae]]'' – mogącego, ze względu na występującą u niego kombinację cech prymitywnych i zaawansowanych, mieć kluczowe znaczenie dla rozumienia wczesnej [[Ewolucja dinozaurów|ewolucji dinozaurów]] – wsparła hipotezę o jego przynależności do teropodów{{r|Tawa}}. W 2011 roku Martínez i współpracownicy stwierdzili, że ''Eoraptor'' nie wykazuje wielu [[apomorfia|apomorfii]] teropodów, a w jego czaszce odnaleźli specjalizacje typowe dla [[zauropodomorfy|zauropodomorfów]], takie jak powiększony otwór nozdrza zewnętrznego, smukły wyrostek na brzusznej stronie [[kość łuskowa|kości łuskowej]] oraz nieco cofnięty pierwszy ząb [[kość zębowa|kości zębowej]]. Analiza przeprowadzona przez autorów potwierdziła ich hipotezę o przynależności eoraptora do zauropodomorfów, wśród których znajdował się w [[politomia|trychotomii]] z rodzajami ''[[Panphagia]]'' i ''[[Saturnalia (dinozaur)|Saturnalia]]''. Umieszczenie go wśród teropodów wymagałoby wydłużenia [[drzewo filogenetyczne|drzewa]] o dziewięć stopni w stosunku do najbardziej [[parsymonia|parsymonicznego]]{{r|Eodromaeus}}.
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=PCS93>{{Cytuj pismo |autor=Paul C. Sereno, Catherine A. Forster, Raymond R. Rogers, Alfredo M. Monetta |tytuł=Primitive dinosaur skeleton from Argentina and the early evolution of Dinosauria |czasopismo=Nature |wolumin=361 |strony=64–66 |rok=1993 |doi=10.1038/361064a0 |język=en}}</ref>
<ref name=Rauhut>{{Cytuj pismo |autor=Oliver W.M. Rauhut |rok=2003 |tytuł=The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs |czasopismo=Special Papers in Palaeontology |wolumin=69 |strony=1–213 |id={{ISBN|090170279X}} |język=en}}</ref>
<ref name=Eodromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Ricardo N. Martínez, Paul C. Sereno, Oscar A. Alcober, Carina E. Colombi, Paul R. Renne, Isabel P. Montañez, Brian S. Currie |tytuł=A basal dinosaur from the dawn of the dinosaur era in southwestern Pangaea |czasopismo=Science |wolumin=331 |wydanie=6014 |strony=206–210 |rok=2011 |doi=10.1126/science.1198467 |język=en}}</ref>
<ref name=Tawa>{{Cytuj pismo |autor=Sterling J. Nesbitt, Nathan D. Smith, Randall B. Irmis, Alan H. Turner, Alex Downs, Mark A. Norell |tytuł=A complete skeleton of a Late Triassic saurischian and the early evolution of dinosaurs |czasopismo=Science |wolumin=326 |wydanie=5959 |strony=1530–1533 |rok=2009 |doi=10.1126/science.1180350 |język=en}}</ref>
<ref name=Pampadromaeus>{{Cytuj pismo |autor=Sergio F. Cabreira, Cesar L. Schultz, Jonathas S. Bittencourt, Marina B. Soares, Daniel C. Fortier, Lúcio R. Silva i Max C. Langer |tytuł=New stem-sauropodomorph (Dinosauria, Saurischia) from the Triassic of Brazil |czasopismo=Naturwissenschaften |wolumin=98 |wydanie=12 |strony=1035–1040 |rok=2011 |doi=10.1007/s00114-011-0858-0 |język=en}}</ref>
}}
== Linki zewnętrzne ==
*[http://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?f=6&t=584&p=37939#p37939 Eoraptor na dinozaury.com]
{{Dinozaury}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Dinozaury gadziomiedniczne]]
[[Kategoria:Dinozaury Ameryki Południowej]]
[[Kategoria:Dinozaury triasu]]
| |||