Gwara krakowska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja oczekująca na przejrzenie] |
Usunięta treść Dodana treść
m zamiana szablonu "źródła" na "dopracować" |
skąd to "sz"?, lit. |
||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 13 użytkowników) | |||
Linia 1:
'''Gwara krakowska''' –
▲'''Gwara krakowska''' – słownictwo charakterystyczne dla mieszkańców [[Kraków|Krakowa]] i okolic. Wiele z podanych słów i wyrażeń spotyka się na [[Podhale|Podhalu]] oraz na [[Województwo podkarpackie|Podkarpaciu]].
== Charakterystyka ==
Cechy gwary krakowskiej to m.in.:
[[Plik:Cracovia regional dialect expresion.jpg|thumb|Plakat z charakterystycznym dla gwary krakowskiej zakończeniem „że”]]
* charakterystyczna, nosowa wymowa „ą” i „ę”, wymowa końcówki „-ynka”, jak w „ręka” (np. [paɲεŋka]),
* w dialektach małopolskim, wielkopolskim i śląskim oprócz [[obstruent]]ów udźwięczniają też [[Spółgłoska zwarto-otwarta|sonoranty]] (samogłoski oraz j, ł, l, r, m, n, ń) – np. „sok malinowy” w standardzie (i dialekcie mazowieckim) → „sokmalinowy” w dialekcie małopolskim (i nie tylko) → „sogmalinowy”, „PSL” → „peezel” (każda nazwa litery jest traktowana jak osobny [[morfem]], więc zachodzi udźwięcznianie, którego nie ma w słowie „pesel”). Częściej niż w standardzie zachodzi udźwięcznianie nie tylko na granicy wyrazów – „jeźli”, „-źmy” itd., choć nie jest tak częste. W gwarach dialektu małopolskiego udźwięcznianie zachodzi nawet na granicy mniej zauważalnych morfemów – „jest-em” → „jezdem”, a nawet w kontekstach nietypowych, np. „ślisko” → „ślizgo”,
* [[akcent wyrazowy]] inicjalny, przesunięcie akcentu w wołaczu na ostatnią sylabę,
* częste używanie partykuły „że” w trybie rozkazującym („weźże”, „idźże”, „zróbże”, „podajże”, cicho-że, cicho-żeż bądź),
* zlewanie zbitek „t-sz” i „d-ż” w [[Spółgłoska zwarto-szczelinowa|afrykaty]] „cz” i „dż”. Różnice są tu analogiczne, jak przy udźwięcznianiu – w standardowym języku polskim następuje to tylko przed [[obstruent]]ami. Np. „drzwi” → „dżwi” (w starannej, nienaturalnej, wymowie „dżżwi”, w hiperpoprawnej „d-żwi”), ale „trzmiel” → „cz-szmjel” i „trzy” → „cz-szy” (w starannej, nienaturalnej, wymowie „t-szmjel”, „t-szy”), natomiast w dialekcie małopolskim także przed [[Spółgłoska zwarto-otwarta|sonorantami]] (łącznie z [[samogłoska]]mi) – „czmjel”, „czy”,
* zmiana barwy nazalizowanych samogłosek, czasem połączona z całkowitą denazalizacją (np. pięknie → piaŋknie, święty → świnty, klękać → klynkoć, gorąc → gorunc),
* prelabializacja nagłosowego „o” (np. osiem → łosiem).
== Zobacz też ==
Linia 6 ⟶ 16:
* [[dialekt małopolski]]
== Bibliografia ==
* [https://web.archive.org/web/20170709153041/http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl:80/ Gwary polskie - przewodnik multimedialny]
{{Gwary polskie}}
[[Kategoria:
[[Kategoria:Małopolska]]
[[Kategoria:Dialekty małopolskie|Krakowska]]
| |||