[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Cer: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Pierwiastek infobox}} + WP:SK
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
 
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 29 użytkowników)
Linia 1:
{{Pierwiastek infobox
|nazwa = Cer
|właściwości metaliczne = lantanowiec
|poprzedni w okresie = [[lantan|La]]
|następny w okresie = [[prazeodym|Pr]]
|poprzedni w grupie =
|symbol = Ce
|następny w grupie = [[tor|Th]]
|układ krystalograficzny =
|liczba atomowa = 58
|radioaktywność =
|poprzedni w okresie = [[lantan]]
|następny w okresie = [[prazeodym]]
|poprzedni w grupie = –
|następny w grupie = [[Tor (pierwiastek)|Th]]
|wygląd = stalowoszary
|1. grafika = Cer 1.jpg
|opis 1. grafiki =
|2. grafika =
|opis 1. grafiki =
|opis 2. grafiki =
|3. grafika = Cerium spectrum visible.png
|opis 3. grafiki = [[Widmo emisyjne]] ceru
|nazwa łacińska = cerium
|grupa = [[Lantanowce|-]]–
|okres = [[Pierwiastki szóstego okresu|6]]
|blok = [[blok f|f]]
|stopień utlenienia = '''3III''',4 IV
|właściwości metaliczne = lantanowiec
|właściwości tlenków = średnio [[Skala pH|zasadowe]]
|masa atomowa = 140,11612 [[jednostka± masy0,01<ref atomowejgroup="uwaga">{{IUPAC-SAW2021|u]]uwaga=pg|wartość = 140,116 ± 0,001}}</ref><ref name="CIAAW">{{IUPAC-SAW2021}}</ref>
|stan skupienia = stały
|gęstość = 6689 [[kilogram na metr sześcienny|kg/m<sup>3</sup>³]]
|temperatura topnienia = 1071799
|tt źródło = <ref name="CRC" />
|tt warunki niestandardowe =
|temperatura wrzenia = 36993443
|tw źródło = <ref name="CRC" />
|tw warunki niestandardowe =
|numer CAS = 7440-45-1
|PubChem = 23974
|promień atomowy = 185 pm
|promień walencyjny =
|promień van der Waalsa =
|konfiguracja elektronowa = <nowiki>[</nowiki>[[ksenon{{Konfiguracja elektronowa|Xe]]<nowiki>]</nowiki>|4f<sup>|1|5d|1|6s|2}}<ref name="NIST" /sup>6s²
|zapełnienie powłok = 2, 8, 18, 19, 9, 2
|elektrony walencyjne =
Linia 48 ⟶ 47:
|temperatura krytyczna =
|ciśnienie krytyczne =
|ciepłotk parowaniai ck źródło = 414 [[kilodżule na mol|kJ/mol]]=
|ciepło parowania = 414 [[Kilodżul na mol|kJ/mol]]
|ciepło topnienia = 5,46 kJ/mol
|ciśnienie pary nasyconej =
|prędkość dźwięku = 2100 m/s (293,15K)
|rezystywność =
|konduktywność = 1,15×10<sup>15{{E|6</sup>}} [[Simens|S]]/m
|ciepło właściwe = 190 [[dżul na kilogram-kelwin|J/(kg*·K)]]
|przewodność cieplna = 11,4 [[wat na metr-kelwin|W/(m*·K)]]
|układ krystalograficzny = regularny ściennie centrowany
|twardość w skali Mohsa = 2,5
|twardość w skali Brinella =
Linia 62 ⟶ 63:
|współczynnik sprężystości objętościowej =
|właściwości magnetyczne =
|objętość molowa = 20,69×10<sup>-6</sup>69{{E|−6}} m³/[[mol]]
|tkizotopy i ck źródło =
|izotopy = {{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|134|syn|3,16 dni|[[wychwyt elektronu|w.e.]]|0,5|<sup>134</sup>[[lantan|La]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|136|0,19%|stabilny>0,7{{e|7814}} lat|[[Podwójny wychwyt elektronu|2×w.e.]]||}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|138|0,25%|stabilny>0,9{{e|8014}} lat|[[Podwójny wychwyt elektronu|2×w.e.]]||}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|139|syn|137,6 dnidnia|[[wychwyt elektronu|w.e.]]|0,278|<sup>139</sup>[[lantan|La]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|140|'''88,4845%'''|stabilny|82||}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|141|syn.|3032,5 dnia|[[rozpad beta minus|β<sup>-−</sup>]]|0,581|<sup>141</sup>[[prazeodym|Pr]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|142|11,11%|>1,6{{e|17}} lat|[[Podwójny rozpad beta|2×β<sup>−</sup>]]||}}
|zewnętrzne dane MSDS =
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|144|syn.|284,6 dnia|[[rozpad beta minus|β<sup>−</sup>]]|0,319|<sup>144</sup>[[prazeodym|Pr]]}}
|zagrożenia GHS źródło =
|piktogram GHS zewnętrzne dane MSDS = {{Sigma-Aldrich|263001|ALDRICH|link=tak|data dostępu= 2011-10-02}}
|zagrożenia UEGHS źródło = MSDS
|piktogram UE GHS = {{Piktogram GHS|02|07}}
|NFPA 704hasło GHS = Niebezpieczeństwo
|zwroty H = {{Zwroty H|228|261|302|312|315|319|332|335}}
|zwroty EUH = {{Zwroty EUH|brak}}
|zwroty P = {{Zwroty P|210|231+232|261|280|305+351+338|422}}
|NFPA 704 = {{NFPA 704|zdrowie=2|palność=1|reaktywność=3|inne=W}}
|NFPA 704 źródło = <ref name="Aldrich-US" />
|temperatura zapł>
|temperatura samozapł>
|zwroty R =
|zwroty S =
|numer RTECS =
|dawka śmiertelna =
|hasło GHS =
|zwroty H =
|zwroty EUH =
|zwroty P =
|HMIS =
|NFPA 704 źródło =
|HMIS źródło =
|tz źródło =
|tz warunki niestandardowe =
|temperatura samozapł>
|ts źródło =
|ts warunki niestandardowe =
|commons numer RTECS = Cerium
|wikisłownik dawka śmiertelna =
|commons =
|nierozpoznany:struktura krystaliczna = regularna ściennie<br />centrowana
|wikisłownik = cer
}}
<!-- Wprowadzenie tych izotopów psuje tabelkę?
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|142|11,08%|5×10<sup>16</sup> lat|[[Podwójny rozpad beta|β<sup>-−</sup>]]|1,417|<sup>142</sup>[[Neodym|Nd]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Ce|144|syn|284,893 dni|[[rozpad beta minus|β<sup>-−</sup>]]|0,319|<sup>144</sup>[[Prazeodym|Pr]]}}
-->
'''Cer''' ('''Ce''', [[łacina|{{łac.]] ''|cerium''}}) – [[pierwiastek chemiczny]], [[Lantanowce|lantanowiec]]. Nazwa pochodzi od [[planetoidaplaneta karłowata|planetoidy planety karłowatej]] [[(1) Ceres|Ceres]].
 
== Charakterystyka ==
Jest miękkim, szarym [[metale]]m, który wypiera [[wodór]] z mocnych [[Kwasy|kwasów]] nieorganicznych, tworząc bezbarwne [[jon]]y Ce<sup>3+</sup>. [[Sole]] ceru na III [[stopień utlenienia|stopniu utlenienia]] są podobne do soli innych [[Lantanowce|lantanowców]]. Cer występuje również na IV stopniu utlenienia, w którym przypomina [[Tor (pierwiastek)|tor]], [[Cyrkon (pierwiastek)|cyrkon]] i [[Uran (pierwiastek)|uran]] będące również na IV stopniu utlenienia. W środowisku alkalicznym Ce<sup>III</sup> [[Utlenianie|utlenia]] się do Ce<sup>IV</sup> pod wpływem [[tlen]]u z powietrza. Żółte jony Ce<sup>4+</sup> są silnym [[utleniacz]]em.
 
W środowisku alkalicznym Cer (III) [[Utlenienie|utlenia]] się do Ce (IV) pod wpływem [[tlen]]u z powietrza. Żółte jony Ce<sup>4+</sup> są silnym [[utleniacz]]em.
Kowalny i ciągliwy. Stosowany jako dodatek uszlachetniający do [[Stop metali|stopów]]. Dzięki właściwościom [[piroforyczność|piroforycznym]] stosowany w [[kamień do zapalniczki|kamieniach do zapalniczki]].
 
Kowalny i ciągliwy. Stosowany jako dodatek uszlachetniający do [[Stop|stopów]].
== Występowanie ==
Cer występuje w skorupie ziemskiej w ilości 68 [[Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości|ppm]] (wagowo, 0,0045%). Odkryty w [[1803]] roku przez niemieckiego chemika [[Martin Heinrich Klaproth|Martina Heinricha Klaprotha]], a także przez [[Jöns Jacob Berzelius|Berzeliusa]] i [[Wilhelm Hisinger|Hisingera]]<ref name="1000slow">{{Cytuj książkę |autor = Ryszard Szepke |tytuł = 1000 słów o atomie i technice jądrowej |wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej |rok = 1982 |język = pl |isbn = 8311067236}}</ref>. Najważniejszymi [[minerał]]ami ceru są:
* [[monacyt]] (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr)PO<sub>4</sub>
* [[Bastnazyt|bastnezyt]] (Ce,La,Nd,Y,Pr)CO<sub>3</sub>F
* [[ceryt fluorowy]] (La,Ce)F<sub>3</sub>
Linia 110 ⟶ 112:
 
== Izotopy ==
Cer posiada 22 [[izotopizotopy]]y, ale w przyrodzie występuje w postaci 4 izotopów o [[Liczba masowa|liczbach masowych]]: 136, 138, 140, 142.
 
Cer-<sup>144</sup>Ce jest produktem [[Rozszczepienie jądra atomowego|rozszczepienia]] i stanowi część [[Opad promieniotwórczy|opadu promieniotwórczego]]. Emituje [[promieniowanie beta]] o energii 316 k[[Elektronowolt|eV]] (76,3%) i 182 keV (19,1%) oraz [[promieniowanie gamma]]. Występuje w [[Równowaga promieniotwórcza|równowadze promieniotwórczej]] zez swoim następcą,izotopem [[Prazeodym|prazeodymem-<sup>144</sup>Pr – jest produktem jego rozpadu]]<ref name="1000slow" />[[Prazeodym|.]] Cer-<sup>144</sup>Ce jest wysoce [[Radiotoksyczność|radiotoksyczny]]. [[Narząd krytyczny|Narządami krytycznymi]] jestsą [[Układ pokarmowy|przewód pokarmowy]], [[Kość|kości]] i [[wątroba]]<ref name="1000slow" />.
 
== Uwagi ==
{{Uwagi}}
 
== Przypisy ==
<references responsive>
<ref name="Aldrich-US">{{Sigma-Aldrich|263001|ALDRICH|MSDS=tak|język=en|data dostępu=2011-10-02|nazwa=Cerium}}</ref>
* <ref name="NIST">{{cytuj |tytuł = Ionization Energies Data |url = http://physics.nist.gov/cgi-bin/ASD/ie.pl?spectra=H-DS+i&units=1&at_num_out=on&el_name_out=on&shells_out=on&level_out=on&e_out=0&unc_out=on&biblio=on |opublikowany = NIST Atomic Spectra Database |język = en |data dostępu = 2017-02-21}}</ref>
<ref name="CRC">{{CRC90|s='''4'''-9}}</ref>
</references>
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |autor = Jerzy Minczewski |tytuł = Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa |inni = Zygmunt Marczenko |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN |rok = 2001 |miejsce = Warszawa |język = pl |isbn = 8301134992}}
{{Bibliografia start}}
#* {{Cytuj książkę | tytułautor = ChemiaRyszard analityczna - 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowaSzepke | autortytuł = Jerzy1000 Minczewskisłów |o inniatomie =i Zygmunttechnice Marczenkojądrowej | wydawca = Wydawnictwo NaukoweMinisterstwa PWNObrony |Narodowej |rok = 20011982 | miejsce = Warszawa | język = pl | isbn = 83-01-13499-28311067236}}
#* Izotopy ceru: {{Cytujcytuj książkę | tytuł = 1000CRC słówHandbook oof atomieChemistry iand technice jądrowejPhysics | autorwydawca = RyszardCRC SzepkePress | wydawcamiejsce = Wydawnictwo Ministerstwa ObronyBoca NarodowejRaton | rokwydanie = 198288 | językdata = pl2008 | isbnstrony = 8311067236'''11'''-123}}
{{Bibliografia stop}}
 
{{wikisłownik|cer}}
{{Pierwiastki chemiczne}}
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Pierwiastki chemiczne]]
 
[[ar:سيريوم]]
[[az:Serium]]
[[bn:সিরিয়াম]]
[[be:Цэрый]]
[[bs:Cerijum]]
[[bg:Церий]]
[[ca:Ceri]]
[[cv:Цери]]
[[cs:Cer]]
[[co:Ceriu]]
[[cy:Ceriwm]]
[[da:Cerium]]
[[de:Cer]]
[[et:Tseerium]]
[[el:Δημήτριο]]
[[en:Cerium]]
[[es:Cerio]]
[[eo:Cerio]]
[[eu:Zerio (elementua)]]
[[fa:سریم]]
[[hif:Cerium]]
[[fr:Cérium]]
[[fur:Ceri]]
[[ga:Ceiriam]]
[[gv:Kerrium]]
[[gl:Cerio]]
[[hak:Sṳ (鈰)]]
[[xal:Цериүм]]
[[ko:세륨]]
[[hy:Ցերիում]]
[[hi:सेरियम]]
[[hr:Cerij]]
[[io:Cerio]]
[[id:Serium]]
[[it:Cerio]]
[[he:צריום]]
[[sw:Seri]]
[[kv:Церий]]
[[ht:Seryòm]]
[[mrj:Церий]]
[[la:Cerium]]
[[lv:Cērijs]]
[[lb:Cer]]
[[lt:Ceris]]
[[lij:Çerio]]
[[jbo:jinmrseri]]
[[hu:Cérium]]
[[ml:സീറിയം]]
[[mr:सेरियम]]
[[ms:Serium]]
[[my:ဆယ်ရီယမ်]]
[[nl:Cerium]]
[[ja:セリウム]]
[[no:Cerium]]
[[nn:Cerium]]
[[oc:Cèri]]
[[pnb:سیریم]]
[[pt:Cério]]
[[ro:Ceriu]]
[[qu:Seryu]]
[[ru:Церий]]
[[sah:Сериум]]
[[sa:सेरियम्]]
[[stq:Cerium]]
[[sq:Keriumi]]
[[scn:Ceriu]]
[[simple:Cerium]]
[[sk:Cér]]
[[sl:Cerij]]
[[sr:Церијум]]
[[sh:Cerijum]]
[[fi:Cerium]]
[[sv:Cerium]]
[[ta:சீரியம்]]
[[th:ซีเรียม]]
[[tr:Seryum]]
[[uk:Церій]]
[[ur:Cerium]]
[[ug:سېرىي]]
[[vi:Xeri]]
[[war:Ceryo]]
[[yo:Cerium]]
[[zh-yue:鈰]]
[[zh:铈]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Cer”