Wincenty Dunin Marcinkiewicz
Wincenty Jakub Dunin Marcinkiewicz herbu Łabędź (ur. 23 stycznia?/4 lutego 1808 w Paniuszkiewiczach[1], zm. 29 grudnia 1884 w Małej Lucynce) – białoruski i polski[2] poeta, dramaturg, klasyk literatury polsko-białoruskiej[3] XIX w. Autor romantycznych wierszy, powieści i opowiadań. Popularyzator białoruskiego języka literackiego i kreator nowych gatunków oraz form literackich. Przodek polskiej poetki Barbary Czarnowieskiej.
 Wincenty Dunin Marcinkiewicz, 1863 | |
| Imię i nazwisko |
Wincenty Jakub Dunin Marcinkiewicz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
4 lutego 1808 |
| Data i miejsce śmierci |
29 grudnia 1884 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
 Łabędź | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Ojciec |
Jakub Dunin Marcinkiewicz |
| Matka |
Martyna Niedźwiedzka |
| Żona |
Józefa Baranowska |
| Dzieci |
Kamila, Cezaryna, Mirosław |
Życiorys
edytujWincenty Dunin Marcinkiewicz pochodził z białoruskiej rodziny drobnej szlachty katolickiej. Jego ojciec Jakub był dzierżawcą niewielkiego majątku. W 1824 r. Wincenty ukończył szkołę powiatową. Następnie rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie. W 1840 r. poeta osiedlił się pod Mińskiem w majątku Mała Lucynka. Piastował godność szlacheckiego deputata w Mińsku. W swoim majątku założył teatr autorski, w którym wystawiał także własne sztuki. W 1841 r. założył pierwsze białoruskie kółko teatralne. Zachęcał innych do zakładania szkółek ludowych, sam także założył podobną w Mińsku. Poeta był prześladowany przez władze po napisaniu wierszy agitacyjnych w czasie powstania w 1863 roku.
Twórczość
edytujJest uważany za jednego z pierwszych klasyków białoruskiej literatury. W swoich utworach często opisywał lud wiejski, jego kulturę, zwyczaje i obrzędy. Wiele wierszy pisał w języku białoruskim, a spod jego pióra wyszły m.in. poematy oraz sztuki teatralne. Pierwszy utwór drukowany, wydany w 1846 r., Sielanka został wystawiony po raz pierwszy w Mińsku w 1852 r. Początkowo utwory poety mają charakter sielankowy i pisane są po polsku, np. zbiór Dudarz białoruski (1857). Późniejszą twórczość zaliczyć można do literatury realistycznej, m.in.: opowieści Wieczornice i Obłąkany (1855), poemat Hapon (1855), a także farsę teatralną Szlachta pińska (1866).
Wincenty Dunin-Marcinkiewicz zajmował się również tłumaczeniem utworów polskich poetów. W 1859 r. podjął się przekładu Pana Tadeusza Mickiewicza, którego rękopis po wydaniu dwóch ksiąg skonfiskowała carska cenzura. Przekład ten został wydany dopiero po śmierci tłumacza w 1907 r.
Stanisław Moniuszko napisał cztery ze swoich 20 oper do libretta Dunin-Marcinkiewicza, w tym do opery Sielanka, pierwszej opery, w której część libretta napisano po białorusku.
Julia Rutkowska w swoich niepublikowanych wspomnieniach zapisała: „Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, obecnie słynny poeta białoruski, to stryj mojej matki. Najstarszy brat jej, Bolesław, przechowywał rękopisy (a może odpisy) tego poety. Bracia Bolesława często żartowali z jego pietyzmu do tej poezji. Już po śmierci Bolesława córka jego, likwidując rzeczy przed wyjazdem z Odessy do Polski, nieświadomie zniszczyła ten dorobek”[4].
Upamiętnienie
edytujW dniu 3 września 2016 roku odsłonięto na Placu Wolności w Mińsku wspólny pomnik Dunin-Marcinkiewicza i Stanisława Moniuszki[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Paniuszkiewicze 1), folwark nad bezimiennym dopływem Berezyny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 842.
- ↑ Józef Gołąbek, Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, poeta polsko-białoruski, Wilno: skł. gł. Księg. Gebethner i Wolff, 1932.
- ↑ Jacek Kolbuszewski, Kresy, Wrocław 2002, s. 80.
- ↑ J. Rutkowska, Wspomnienia moich dni, BN rps akc. 9242/1, k. 12.
- ↑ YouTube [online], www.youtube.com [dostęp 2017-11-27] (fr.).
Bibliografia
edytuj- Dzieje literatury europejskiej, pod red. Władysława Floryana, PWN, Warszawa 1989.
- J. Huszcza, Antologia literatury białoruskiej od XIX do XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1993.
Linki zewnętrzne
edytuj- Дунин-Марцинкевич Винцент (w języku rosyjskim)
- Mój przodek był białoruskim poetą (dokument pdf)
- Publikacje Wincenty Dunina-Marcinkiewicza w bibliotece Polona