Wóz bojowy (wojsko)

Aby spełniać swoje zadania wóz bojowy musi cechować się dobrą mobilnością, zapewniającą mu zdolność do poruszania się zarówno po drogach jak i bezdrożach (w terenie piaszczystym, zalesionym, bagnistym itp. ) Istotna jest również zdolność do pokonywania rozmaitych przeszkód terenowych jak na przykład skarpy, rowy, brody. Pożądaną cechą występującą w niektórych wozach bojowych jest również zdolność do przekraczania przeszkód wodnych (wpław lub po dnie) oraz w przypadku lżejszych pojazdów możliwość przetransportowania ich drogą powietrzną włączając w to niekiedy również zrzut na spadochronie^[1].

Zasadniczo opancerzenie każdego wozu bojowego chroni załogę przed odłamkami i ostrzałem z lekkiej broni strzeleckiej jak karabiny, pistolety maszynowe itp. W przypadków cięższych pojazdów opancerzenie może chronić również przed niektórymi minami, bombami oraz pociskami dział^[1].

Uzbrojenie wozów bojowych jest bardzo zróżnicowane i przystosowane do specjalistycznych zadań stawianych przed tymi pojazdami. W jego skład może wchodzić zarówno broń strzelecka (np. karabiny maszynowe) jak i artyleryjska (działka, działa, wyrzutnie rakietowe). Ponadto załogi wozów bojowych mogą być wyposażone również w broń indywidualną jak na przykład pistolety, granaty ręczne i granatniki^[1].

Wozy bojowe są pojazdami bardzo zróżnicowanymi konstrukcyjnie, na co wpływ mają rozmaite zadania do których są przeznaczone. Wśród tej klasy pojazdów wojskowych można wyróżnić między innymi:^[1]

• samochody pancerne
• transportery opancerzone
• bojowe wozy piechoty
• tankietki
• czołgi
• działa samobieżne
• pociągi pancerne

Ze względu na zastosowany układ jezdny, można wyróżnić wozy bojowe:^[1]

• kołowe
• kołowo-gąsienicowe
• półgąsienicowe
• gąsienicowe
• szynowe

 

Pierwowzory wozów bojowych przedstawiane były już w starożytnych pismach jako żelazne rydwany^[2] lub wyobrażane w postaci rycin czy malowideł^[3]. Jednym z najstarszych wizerunków wozu bojowego jest ciężki wóz przedstawiony na sztandarze z Ur. Takimi wozami, ciągniony przez osły, posługiwała się armia sumeryjska blisko 3 tysiące lat przed naszą erą. Załoga składała się z dwóch żołnierzy: woźnicy i oszczepnika, który raził nieprzyjaciela z poruszającego się wozu włóczniami lub oszczepami^[4].

Starożytni Egipcjanie używali lżejszych rydwanów, które służyły, podobnie jak u Sumerów, jako mobilna platforma strzelnicza. Załoga złożona była z woźnicy i strzelca, który prowadził ostrzał z łuków kompozytowych oraz włóczni – walka z użyciem wozów bojowych najczęściej prowadzona była z dystansu, rzadziej w starciach bezpośrednich^[4].

Celtowie jeszcze w I w. z powodzeniem stosowali taktykę bitewną z zastosowaniem wozów bojowych, które oprócz funkcji platformy strzelniczej, służyły jako pojazd transportowy, dowożący wojownika w miejsce bitwy lub ewakuujący go stamtąd w razie zagrożenia^[5].

 

Szersze użycie wozów bojowych w walce zastosowali husyci. Wóz posiadał stanowiska ogniowe dla strzelców z rusznicami i kuszami, do walki bezpośredniej na wozie znajdowali się cepnicy, sulicznicy, pawężnicy. Wóz taki, po odpowiednim połączeniu z innymi wozami tworzył coś w rodzaju twierdzy. W zależności od rodzaju zastosowanej taktyki i właściwości terenowych, ustawiano jeden lub dwa rzędy wozów lub w krąg, lecz zawsze w taki sposób, by można było szybko zaprząc do nich konie i przesunąć wojska w inne miejsce^[6]

Renesans militarnych wozów bojowych nastąpił w okresie I wojny światowej, kiedy rozwój nowych technologii pozwolił wykorzystać pojazdy mechaniczne do szybkiego przemieszczania się oraz prowadzenia działań wojennych na frontach.

• Mała Encyklopedia Wojskowa (R-Ż). T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.