Upał

Ten artykuł dotyczy pojęcia meteorologicznego. Zobacz też: Upał (film).

Upał – pojęcie meteorologiczne opisujące stan pogody, gdy temperatura powietrza przy ziemi przekracza +30 °C. W języku potocznym używane są również pojęcia „skwar”, „spiekota” i „gorąc”^[1]. W ciągu dnia najwyższe temperatury notuje się zwykle między godziną 15 a 18, a największe promieniowanie ultrafioletowe występuje w godzinach od 12 do 13^[2].

W każdym kraju pojęcie upał odnosi się do innych wartości temperatur, np. hiszpańska służba meteorologiczna Agencia Estatal de Meteorología definiuje upał jako okres co najmniej 3 dni z temperaturą przekraczająca 32,3 stopni^[3]. W Stanach Zjednoczonych przyjęło się nazywać „upałem” okres, kiedy przez minimum trzy dni temperatura przekracza 90 °F (32,2 °C)^[4].

Według Netherlands Royal Meteorological Institute upał definiuje się jako okres co najmniej 5 dni z temperaturą 25 stopni, w tym 3 z temperaturą 30 stopni^[5]. Często, ale nie zawsze wiąże się to z dusznością i parnością, który charakteryzuje się wysoką temperaturą, dużą wilgotnością oraz bezwietrznością, typową dla takiego stanu.

Światowy rekord temperatury to +56,7 °C w cieniu, odnotowany w Dolinie Śmierci (Kalifornia, USA) dnia 10 lipca 1913.^[6]

Polski rekord temperatury to +40,2 °C w cieniu, zanotowany 29 lipca 1921 w Prószkowie koło Opola^[7].

Fale upałów stają się coraz częstsze i intensywniejsze w ostatnich latach, z powodu globalnego ocieplenia klimatu. Podobnie jak w przypadku fali mrozów, fale upałów stanowią zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza dla dzieci i osób w podeszłym wieku, oraz osób cierpiących na przewlekłe schorzenia. Wysokie temperatury niszczą nawierzchnie dróg, tory kolejowe oraz linie energetyczne.

Największe w ostatnich latach fale upałów w Europie miały miejsce w 2003, 2006 i 2015^[8].