[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Trojeść

rodzaj roślin z rodziny toinowatych
Nie mylić z: Tojeść.

Trojeść (Asclepias L.) – rodzaj roślin z rodziny toinowatych (Apocynaceae). Obejmuje według różnych źródeł od ok. 100[4]–120[5] do ponad 200 gatunków[6]. Rośliny te występują w Ameryce Północnej i Środkowej, gdzie rosną w lasach, na terenach skalistych i nieużytkach, rzadziej na mokradłach[4]. Niektóre gatunki zostały rozpowszechnione jako uprawne. Trojeść amerykańska A. syriaca należy do gatunków już zadomowionych w Polsce i potencjalnie inwazyjnych[7]. Młode pędy niektórych gatunków są jadalne, w większości jednak mają trujący sok mleczny. Spożywające go larwy motyla Danaus plexippus stają się dzięki temu toksyczne dla ptaków[4]. Niezwilżalne włoski nasienne trojeści amerykańskiej stanowią surowiec zwany jedwabiem roślinnym, używanym do wyrobu pasów ratunkowych, materacy, materiałów izolacyjnych[8], z włókien z pędów wyrabia się także tkaniny i papier. Gatunek ten i niektóre inne (A. incarnata, A. tuberosa) uprawiane są także jako rośliny ozdobne i miododajne[9]. Trojeść okazała (A. speciosa) wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym[8].

Trojeść
Ilustracja
Morfologia (trojeść amerykańska)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

goryczkowce

Rodzina

toinowate

Rodzaj

trojeść

Nazwa systematyczna
Asclepias L.
Sp. Pl. 214. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Asclepias syriaca L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Trojeść amerykańska
Asclepias curassavica
Asclepias tuberosa
Asclepias asperula

Morfologia

edytuj
Pokrój
Byliny, czasem z pędami drewniejącymi u podstawy (półkrzewy). Ich pędy są zwykle prosto wzniesione i osiągają do 1,5 m wysokości. Szyja korzeniowa tęga[4].
Liście
Część gatunków jest wiecznie zielona, część okresowo zrzuca liście. Liście pojedyncze, zazwyczaj wąskie, lancetowate lub eliptyczne i ostro zakończone[10]. Wyrastają na pędzie skrętolegle, naprzeciwlegle, rzadko w okółkach. U niektórych gatunków okryte są białymi włoskami[4].
Kwiaty
Obupłciowe, promieniste, wonne, o skomplikowanej budowie wynikającej z przystosowania do zapylania przez owady[9]. Kielich i korona są pięciokrotne, zrosłodziałkowe u nasady i zrosłopłatkowe, z płatkami odgiętymi[4]. Pręcików jest 5, o równej długości[4], tworzą one tzw. koronę pręcikową[8]. Pylniki są przyrośnięte do główkowato rozszerzonej, szczytowej części słupka tworząc prętosłup. Pyłek powstaje w pojedynczych komorach poszczególnych pylników zlepiony w pyłkowiny. Pyłkowiny z sąsiednich pylników połączone są za pomocą uczepki, która przyczepia się do ciała owada (czasem w formie zatrzasku)[8]. Sterylne komory pylników tworzą tzw. prowadnice[9]. Między prętosłupem i okwiatem znajduje się dodatkowy okółek listków stanowiących wyrostki płatków lub pręcików[8]. Zalążnia jest dwukomorowa, górna, wpół dolna lub dolna[8]. Dwie szyjki słupka zrastają się w części szczytowej. Tu też znajdują się miodniki wydzielające nektar do rożkowatych kieszonek[4]. Kwiat są różnie zabarwione – mogą być białe, żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe lub czerwone[4].
Owoce
Wygięte, wydłużone torebki zawierające nasiona formujące się w dwóch rzędach. Nasiona są wiatrosiewne – wyposażone są w aparat lotny[4].

Systematyka

edytuj
Synonimy

Acerates Elliott, Anantherix Nutt., Asclepiodella Small, Asclepiodora A. Gray, Biventraria Small, Oxypteryx Greene, Podostemma Greene, Podostigma Elliott, Schizonotus A. Gray, Solanoa Greene[11].

Pozycja systematyczna według APweb i GRIN (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów plemienia Asclepiadeae w podrodzinie Asclepiadoideae w rodzinie toinowatych Apocynaceae[11]. Rodzina ta stanowi jeden z kladów w obrębie rzędu goryczkowców (Gentianales) z grupy astrowych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Gentiananae Thorne ex Reveal, rząd toinowce (Apocynales Bromhead), rodzina toinowate (Apocynaceae Juss.)[12], podrodzina Asclepiadoideae Burnett, plemię Asclepiadeae (R. Br.) Duby, podplemię Asclepiadinae Endl. ex Meisn., rodzaj trojeść (Asclepias L.)[13]

Pozycja w systemie Cronquista (1981)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa dwuliścienne (Magnoliopsida), podklasa Asteridae, rząd goryczkowce (Gentianales), rodzina trojeściowate (Asclepiadaceae), rodzaj trojeść Asclepias.

Wykaz gatunków[6][14]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-03] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 213. ISBN 0-333-74890-5.
  5. ↑ Asclepias Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-27].
  6. ↑ a b Asclepias. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-27].
  7. ↑ Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M. i A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński Cz.: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 114. ISBN 978-83-62940-33-2.
  8. ↑ a b c d e f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 928. ISBN 83-214-1305-6.
  9. ↑ a b c Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 178. ISBN 83-7079-779-2.
  10. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  11. ↑ a b Genus: Asclepias L.. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-03]. (ang.).
  12. ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999.
  13. ↑ Crescent Bloom: Asclepias. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).
  14. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 31-32. ISBN 978-83-925110-5-2.
  15. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 86.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Trojeść&oldid=74275176”