Trojeść amerykańska

Trojeść amerykańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	toinowate
Rodzaj	trojeść
Gatunek	trojeść amerykańska
	Nazwa systematyczna
	Asclepias syriaca L.; Sp. pl. ed. 2, 1:313. 1762
Synonimy
	Asclepias cornuti Decne.;
	Asclepias cornuti Decne.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Trojeść amerykańska (Asclepias syriaca L.) – gatunek rośliny z rodziny toinowatych (w systemie Reveala i APG II), w systemie Cronquista z rodziny trojeściowatych. Pochodzi z północno-wschodniej i północno-środkowej części Stanów Zjednoczonych oraz przyległych obszarów Kanady^[3]^[4]. We florze Polski antropofit zadomowiony, kenofit^[5]. Cenna roślina miododajna^[6]. Gatunek inwazyjny ujęty na liście inwazyjnych gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej^[7]^[8].

Morfologia

Pokrój: Bylina kłączowa osiągająca wysokość od 60 cm do 1,5 metra
Łodyga: Wzniesiona i owłosiona.
Liście: Duże, eliptycznego kształtu, do 20 cm długości.
Kwiaty: O silnej woni, w kolorze mięsistoczerwonym, zebrane w baldachokształtne kwiatostany.
Owoce: Kolczasta torebka.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Wydziela trujący sok mleczny. Roślina zawiera do 10% kauczuku, a liście około 0,9% witaminy C.

Jest jedną z głównych roślin żywicielskich gąsienic motyla monarcha wędrownego^[9].

Zastosowanie

Roślina miododajna^[6]

Roślina jadalna

Sok mleczny rośliny zawiera duże ilości glikozydów, dlatego liście i torebki nasienne są trujące dla owiec, innych dużych ssaków oraz potencjalnie dla ludzi. Jednak młode pędy, młode liście, pąki kwiatowe i niedojrzałe owoce są jadalne na surowo. Roślinie przypisywano gorzki smak i dla jego usunięcia rekomendowano jej kilkukrotne parzenie we wrzątku przez minutę. Jednak zalecenia takie opublikowane przez Euella Gibbonsa w Stalking the Wild Asparagus (1962) wynikały prawdopodobnie z pomylenia tego gatunku z Apocynum cannabinum. Trojeść amerykańska nie ma goryczy nawet spożywana na surowo i można ją gotować jak szparagi, bez specjalnego przetwarzania^[10].

Roślina kauczuko- i włóknodajna

Podjęto nieudane próby przemysłowego wykorzystania produkcji gumy (z soku roślinnego) i włókna (z włosków nasiennych). Włókna trojeści z puchu nasiennego mają jedwabisty połysk. Włoski te były wykorzystane tradycyjnie jako wypełnienie gablot entomologicznych. Roślina została również zbadana pod kątem wykorzystania włókien łyka, które są zarówno mocne, jak i miękkie. Badania Departamentu Rolnictwa USA w latach 90. i 40. XX wieku wykazały, że trojeść amerykańska ma większy potencjał do komercyjnego przetworzenia niż jakakolwiek inna amerykańska roślina włóknista, z szacowanymi wydajnościami tak wysokimi jak konopie i jakością równie dobrą jak len. Zarówno włókna łykowe, jak i włoski nasienne były historycznie używane przez rdzennych Amerykanów do produkcji powrozów i tekstyliów^{[potrzebny przypis]}.

Trojeść amerykańska była również uprawiana do produkcji ocieplenia płaszczy zimowych^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Prasanta C.P.C. Bhowmik Prasanta C.P.C., John D.J.D. Bandeen John D.J.D., The biology of Canadian weeds: 19. Asclepias syriaca L., „Canadian Journal of Plant Science”, 56 (3), 1976, s. 579–589, DOI: 10.4141/cjps76-094, ISSN 0008-4220 [dostęp 2020-01-27] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Trojeść amerykańska – roślina miododajna [online], www.portalpszczelarski.pl [dostęp 2020-01-27] (pol.).
↑ L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .
↑ Anurag Agraval: Monarchs and Milkweed: A Migrating Butterfly, a Poisonous Plant, and Their Remarkable Story of Coevolution. Princeton University Press, 2017. ISBN 978-1-4008-8476-6. (ang.).
↑ Samuel Thayer: The Forager's Harvest : A Guide to Identifying, Harvesting, and Preparing Edible Wild Plants. 2006. ISBN 978-0-9766266-0-2.
↑ Jaela Bernstien: How a Quebec company used a weed to create a one-of-a-kind winter coat. CBC News, 13 październik 2016. [dostęp 2020-01-28].

Bibliografia

Rośliny użytkowe. Tadeusz Gorczyński (red. nauk.). Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, seria: Wydawnictwa popularno-encyklopedyczne.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Państwowe Wydawnictwo Robotnicze i Leśne. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[3] Prasanta C.P.C. Bhowmik Prasanta C.P.C., John D.J.D. Bandeen John D.J.D., The biology of Canadian weeds: 19. Asclepias syriaca L., „Canadian Journal of Plant Science”, 56 (3), 1976, s. 579–589, DOI: 10.4141/cjps76-094, ISSN 0008-4220 [dostęp 2020-01-27] (ang.).

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[portal-6] Trojeść amerykańska – roślina miododajna [online], www.portalpszczelarski.pl [dostęp 2020-01-27] (pol.).

[7] L_2017182PL.01003701.xml [online], eur-lex.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .

[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów, [w:] Dz.U.2022.2649 [online], sip.lex.pl [dostęp 2023-01-24] .

[9] Anurag Agraval: Monarchs and Milkweed: A Migrating Butterfly, a Poisonous Plant, and Their Remarkable Story of Coevolution. Princeton University Press, 2017. ISBN 978-1-4008-8476-6. (ang.).

[10] Samuel Thayer: The Forager's Harvest : A Guide to Identifying, Harvesting, and Preparing Edible Wild Plants. 2006. ISBN 978-0-9766266-0-2.

[11] Jaela Bernstien: How a Quebec company used a weed to create a one-of-a-kind winter coat. CBC News, 13 październik 2016. [dostęp 2020-01-28].

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[9]

[10]

[11]