[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Stanisław Plater

Stanisław Broel-Plater hrabia h. Plater (ur. 10 maja 1784 w Dawgieliszkach, Litwa, zm. 8 maja 1851 we Wroniawach)[1] – polski historyk, geograf, tłumacz, pionier polskiej i światowej statystyki, kartograf oraz encyklopedysta, kapitan Wojska Polskiego[2][3][4].

Stanisław Broel-Plater
Herb
Plater (herb szlachecki)
Rodzina

Platerowie

Data i miejsce urodzenia

10 maja 1784
Dawgieliszki

Data i miejsce śmierci

8 maja 1851
Wroniawy

Ojciec

Kazimierz Konstanty Plater

Matka

Izabela Borch

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari II Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy)

Życiorys

edytuj

Urodził się w 1784 roku na Litwie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pochodził ze szlacheckiej rodziny Platerów herbu własnego Plater. Jego ojcem był Kazimierz Konstanty ostatni podkanclerz litewski, a matką Izabela z Borchów pierwsza w Polsce redaktorka pisma dla dzieci wydająca w Warszawie w latach 1789–1792 tygodnik „Przyjaciel Dzieci”. Stanisław miał dziesięcioro rodzeństwa 4. siostry i 6 braci. Jego bratem był np. Ludwik Plater (1775–1846) senator-kasztelan Królestwa Kongresowego, powstaniec kościuszkowski i listopadowy, działacz leśnictwa[2].

Był absolwentem Szkoły Głównej Wileńskiej[5]. W okresie Księstwa Warszawskiego w latach 1806–1815 pełnił funkcję oficera w Polskim Wojsku, z którym odbył kampanię rosyjską awansując do stopnia porucznika. W 1815 roku został kapitanem w armii Królestwa Polskiego, ale wkrótce został zdymisjonowany. Przeniósł się do Wielkopolski, gdzie ożenił się z Antoniną z Gajewskich (1790-1866). Osiadł we Wroniawach, które jako posag wniosła jego żona. Przez długi czas mieszkał w Poznaniu, a później w Paryżu[3][2].

Był Kawalerem Orderu Wojskowego Księstwa Warszawskiego (Virtuti Militari) i pruskiego Order Orła Czerwonego[1].

Zmarł w 1851 roku i pochowany został w kościele parafialnym w Wolsztynie.

Dzieła

edytuj

Był publicystą, który napisał wiele artykułów w tygodniku Przyjaciel Ludu wydawanym w Lesznie w latach 1834–1850. Opublikował w języku polskim oraz francuskim szereg prac z zakresu geografii, wojskowości i historii. W 1827 roku wydał pionierskie dzieło statystyczne Atlas statystyczny Polski i krajów okolicznych. Był encyklopedystą autorem dwutomowej Małej encyklopedii polskiej[6][7]. Opublikował[3][4][8]:

  • Geografia wschodniej części Europy, czyli opis krajòw przez wielorakie narody sławiańskie zamieszkałych, (1825)[9],
  • Wybór dzieł dramatycznych Augusta Kotzebue z niemieckiego tłumaczony, (1826),
  • Lettres du roi de Pologne Jean Sobieski à la reine Marie Casimire pendant la campagne de Vienne 1683, (1826),
  • Atlas statystyczny Polski i krajów okolicznych, (1827),
  • Atlas historique de la Pologne accompagné d’un tableau comparatif des expéditions militaires dans le pays pendant le 17, 18 et 19 siècle, (1827),
  • Atlas wojen w Polsce w XVII i XVIII wieku, (1828),
  • Plan de siéges et batailles en Pologne pendant le XVII. et XVIII. siècle accompagnés d’un texte explicatif (1828)[10],
  • Les Polonais au tribunal de l’Europe, (1831)[11],
  • Opisanie jeograficzno-historyczno-statystyczne województwa poznańskiego, (1841)[12],
  • Mała Encyklopedia Polska t. I-II (1841–47)[12][7],

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 701.
  2. ↑ a b c Olszewicz 1999 ↓.
  3. ↑ a b c Praca zbiorowa 1885 ↓.
  4. ↑ a b Praca zbiorowa 1993 ↓.
  5. ↑ Janina Kamińska, Universitas Vilnensis 1793-1803, Od Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego do Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, Warszawa 2012, s. 404.
  6. ↑ Plater 1847 ↓.
  7. ↑ a b Gloger 1901 ↓.
  8. ↑ Olszewicz 1998 ↓.
  9. ↑ Stanisław Plater, Jeografia wschodniéy części Europy, czyli Opis krajów przez wielorakie narody słowiańskie zamieszkanych : obejmujący Prussy, Xsięztwo Poznańskie, Szląsk Pruski, Gallicyą, Rzeczpospolitę Krakowską, Krolestwo Polskie i Litwę, Wrocław: u Wilhelma Bogumiła Korna, 1825.
  10. ↑ Stanisław Plater, Plans des sièges et batailles qui ont eu lieu en Pologne, pendant le XVII ème et XVIII ème siècle : accompagnés d'un texte explicatif : pour servir de suite à l'Atlas historique de la Pologne, Posen 1828.
  11. ↑ Stanisław Plater, Les Polonais au tribunal de l'Europe, Paris: chez Aimé-André, 1831.
  12. ↑ a b Plater 1841 ↓.

Bibliografia

edytuj
  • Zygmunt Gloger: hasło „Encyklopedie polskie” w Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. II. Warszawa: Druk P. Laskauera i W.Babickiego, 1901, s. 130–135.
  • Stanisław Plater: Mała Encyklopedia Polska. T. I. Leszno, Gniezno: wyd. Ernesta Günthera, 1841.
  • Bolesław Olszewicz: „Materiały do słownika kartografów i geodetów polskich: archiwalia z dawnej Pracowni Historii Geografii i Kartografii Bolesława Olszewicza”, hasło „Plater Stanisław”. Warszawa: Retro-Art, 1999, s. 163. ISBN 978-83-908973-8-7.
  • Bolesław Olszewicz: „Kartografia polska XIX wieku. Przegląd chronologiczno-bibliograficzny. Materiały zachowane w Archiwum Polskiej Akademii Nauk oraz Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk”, hasło „Plater Stanisław”. Warszawa: Retro-Art, 1998. ISBN 83-908973-8-5.
  • Praca zbiorowa: 200 lat statystyki Polskiej. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1993, s. 21.
  • Praca zbiorowa: hasło Plater w: Meyers Konversations-Lexikon. 4. Auflage. Band 13. Leipzig/Wien: Verlag des Bibliographischen Instituts, 1885, s. 118.
  • Leon Plater: Opisanie jeograficzno-historyczno-statystyczne województwa poznańskiego. Paryż: Towarzystwo Literackie Polskie w Drukarni Polskiej Juliusza Marylskiego, 1841, s. 127.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Plater&oldid=72027046”