Stop metali
Stop metali (dawniej także: aliaż) – tworzywo o właściwościach metalicznych, w którego strukturze, metal jest osnową, a poza nim występuje co najmniej jeden dodatkowy składnik, zwany dodatkiem stopowym[1]. Dodatki są wprowadzane w celu poprawienia wytrzymałościowych właściwości materiału. Zwykle obniżają plastyczność, przewodnictwo elektryczne i przewodnictwo cieplne.
Stal jest stopem żelaza z węglem, zawierającym 0,02–2,11% mas. C, poddanym obróbce plastycznej (zob. stop Fe–Fe3C)
Stopy otrzymuje się najczęściej przez stapianie składników w stanie ciekłym i odlewanie, po którym – w czasie chłodzenia i dodatkowych zabiegów obróbki cieplnej – powstaje struktura decydująca o właściwościach. Są stosowane również inne techniki wytwarzania stopów, tj. spiekanie, elektroliza lub nasycanie dyfuzyjne w stanie stałym (obróbka powierzchni wyrobów, np. azotowanie, nawęglanie, kaloryzowanie i inne)[2].
Podział stopów ze względu na główny składnik
edytuj
|
Podział stopów ze względu na zastosowanie
edytuj| Nazwa | Skład | Zastosowanie |
|---|---|---|
| Brąz cynowy | 75–78% Cu; 25–22% Sn | odlewy dzwonów |
| Brąz aluminiowy | 80–98% Cu; 20–2% Al | monety |
| Duraluminium | 5–5,5% Cu; 0,2–1% Si; 0,2–1,1% Mn; 0,2–1,6% Mg; reszta-Al | części samochodowe, samolotowe |
| Alniko | 8–12% Al, 15–26% Ni, 5–24% Co, do 6% Cu, do 1% Ti, reszta Fe | magnesy trwałe |
| Elektron | do 10% Al; do 3,5% Zn; 1,5–2% Mn; reszta-Mg | części samolotowe |
| Konstantan | 60% Cu; 40% Ni | Oporniki elektryczne |
| Lut cynowy | 17–90% Sn; 0,25–6% Sb; reszta-Pb | lutowanie |
| Mosiądz twardy | 50–80% Cu; reszta-Zn | okucia, osprzęt |
| Nowe srebro (alpaka, argentan) | 45–70% Cu; 8–28% Ni; 8–45% Zn | wyroby artystyczne |
| Stal szybkotnąca | 0,6–0,7% C; 0,2–3% Mn; 0,1–0,3% Si; 12–26% W; 4–5% Cr; reszta-Fe | narzędzia skrawające |
| Stal węglowa | 0,5–1,6% C; 0,15–0,25% Si; 0,1–0,3% Mn; reszta-Fe | narzędzia |
| Stop drukarski | 50–80% Pb; 12–26% Sb; do 22% Sn | czcionki, odlewy drukarskie |
| Stop ferromagnetyczny | 24–30% Ni; 9–13% Al; 5–10% Co; reszta-Fe | magnesy trwałe |
Przypisy
edytuj- ↑ Stop, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-22].
- ↑ Encyklopedia techniki – Metalurgia. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1978, s. 387–388, 584–586. (pol.).
- ↑ Encyklopedia Popularna. Warszawa: PWN, 1966, s. 1039.