Samsonów
Samsonów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Zagnańsk[5][4].
| wieś | |
 Widok ogólny na ruiny huty | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
245[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
26-050[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TKI |
| SIMC |
0279947[4] |
Położenie na mapie gminy Zagnańsk  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego  | |
 50°59′29″N 20°36′56″E/50,991389 20,615556[1]
| |
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0989264 | Rurarnia | część wsi |
| 0989270 | Rybna | część wsi |
| 0279999 | Samsonów-Podlesie | przysiółek |
Położenie
edytujMiejscowość położona jest w Górach Świętokrzyskich, pomiędzy Pasmem Oblęgorskim na zachodzie a Pasmem Klonowskim na wschodzie. Leży nad rzeką Bobrzą, której dolina od północnego zachodu zamknięta jest Wzgórzami Kołomańskimi, natomiast od południa Wzgórzami Tumlińskimi.
W Samsonowie działa Gminna Biblioteka Publiczna.
Dojazd z Kielc zapewniają autobusy komunikacji miejskiej :
| Numer linii | Kierunek | Przyszła trasa (po wprowadzeniu zmian zapowiedzianych latem 2020 przez Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach[6]: | Ograniczenia w związku z rozprzestrzenianiem się koronawirusa[7]: | |
|---|---|---|---|---|
| 7 | Samsonów - Dworzec Autobusowy | bez zmian | bez zmian | |
| 32 | Samsonów - Dworzec Autobusowy | bez zmian | bez zmian | |
W latach 1945–1954 i 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Samsonów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 750.
Nazwa
edytujNazwa pochodzi od nazwiska łowczego królewskiego Łukasza Samsona herbu Topór. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje miejscowość pod nazwą miejscową Samsonów[8].
Historia
edytujHistoria Samsonowa jest związana z przemysłem hutniczym. Tutaj w rejonie dzisiejszego Samsonowa, powstały pierwsze fabryki żelaza i stali. W Samsonowie już w XV w. istniała dymarka. W 1562 r. biskup Podniewski wydał pozwolenie Michałowi Niedźwiedziowi na zbudowanie kuźnicy nad Bobrzą pomiędzy Kołomanią a Zagnańskiem. Stanęła ona na północ od obecnych ruin huty Józef i rzeki Bobrzy. W roku 1594 Łukasz Samson herbu Topór, łowczy królewski (od niego pochodzi nazwa miejscowości) przejął istniejącą tutaj kuźnicę. W XVI w. i XVII w. włoscy dzierżawcy przekształcili kuźnicę w nowoczesną hutę (wybudowano wielki piec) – stało się to za sprawą rodziny włoskich przemysłowców – Cacciów z Bergamo, których sprowadził król Zygmunt III Waza. Projektantem wielkiego pieca był Hieronim Caccio. Zakład Cacciów nastawiony był głównie na produkcję wyrobów dla wojska, produkował szyszaki, pancerze, piki, pałasze i broń palną. W 1633 prawa do huty Cacciowie odstąpili Bernardowi Servalli, Piotrowi Gianotti i Janowi Gibboni. Dnia 21 marca 1661 roku jak podawała najstarsza polska gazeta Merkuriusz Polski Ordynaryjny król polski Jan II Kazimierz Waza obserwował w Samsonowie lanie dział dla wojska[9].
W 1709 zakład z okolicznymi dobrami przejęli biskupi krakowscy, drugi piec w Samsonowie wybudował biskup Kajetan Ignacy Sołtyk. W następnych latach oraz w czasie zaboru austriackiego i Księstwa Warszawskiego huta funkcjonowała z różnym skutkiem. W 1817 r, z inicjatywy Stanisława Staszica, rozpoczęto budowę nowej huty „Józef” (wielki piec, odlewnia, modelarnia, suszarnia), kamień węgielny pod budowę nowego pieca, opalanego węglem drzewnym, podłożył w 1818 r. namiestnik Królestwa Polskiego Józef Zajączek. Huta czynna była do 1866 r. W roku 1844 i 1848 miały tu miejsce poważniejsze pożary. Około 1852 roku w hucie produkowano naczynia kuchenne, walce oraz kowadła.
Zakład zniszczony został ostatecznie przez pożar, który wybuchł w nim w roku 1866. W czasie I wojny światowej Austriacy zniszczyli część istniejących wówczas zabudowań fabrycznych. Ruiny huty zostały zabezpieczone w latach 1981-1983 i udostępnione zwiedzającym.
Zabytki
edytuj- ruina zespołu zakładu przemysłowego z I połowy XIX w., wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.469/1-3 z 3.12.1956, z 15.02.1967, z 4.05.1987 i z 6.05.1987)[10]:
- wielki piec z wieżą i ruiną odlewni,
- węgielnia,
- budynek produkcyjny,
- dom nr 26 na osiedlu fabrycznym z przełomu XVIII/XIX w. (nr rej.: A.470 z 11.05.1987)[10],
- dom nr 34 na osiedlu fabrycznym z I połowy XIX w. (nr rej.: A.471 z 4.05.1987)[10],
- dom nr 37 na osiedlu fabrycznym z 1818 r., dom zawiadowcy fryszerek nr rej.: A.472 z 4.05.1987)[10].
Sport
edytujW Samsonowie gra Klub Piłkarski Samson Samsonów. Awans do A klasy sezon 2017/18
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 120674
- ↑ Zestawienie statystyczne. Liczba mieszkańców na dzień 31.12.2021
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1148 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Zmiany układu komunikacyjnego miasta Kielce = 2020-08-07 [online], ztm.kielce.pl (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Miejskiego w Kielcach informuje, że w związku z wprowadzonym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii oraz znaczącym zmniejszeniem się liczby pasażerów do odwołania zostały wprowadzone zmiany w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej w Kielcach = 2020-08-07 [online], ztm.kielce.pl (pol.).
- ↑ Samsonów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom X, s. 259.
- ↑ „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.
- ↑ a b c d Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31–32 [dostęp 2015-11-16].
Bibliografia
edytuj- Jan Pańczyk, Wielki piec w Samsonowie, [w:] Spotkania z zabytkami, nr 7 z 2008 r.
- Stanisław Janicki Spacerkiem po gminie Zagnańsk i okolicy Zagnańsk 2003
- Mieczysław Starz Zagnańsk, Samsonów, Tumlin, Ćmińsk, dzieje osad nad górną Bobrzą Kielce 1995
- Zdzisława Witecka Z kart historii Gminy Samsonów Samsonów 2009
- Maciej Fert, Adam Czmuchowski Spacer po dawnym Samsonowie Wrocław 1998