Ribe

Ribe leży w południowo-zachodniej Jutlandii, ok. 52 km na zachód od Haderslev i ok. 60 km na północ od granicy Danii z Niemcami. Przez miasto przepływa rzeczka Ribeå, która uchodzi do Zatoki Fanø (Morze Północne), kilka kilometrów na zachód od miasta.

Średniowiecze

Ribe jest jednym z najstarszych miast Skandynawii. Było wzmiankowane po raz pierwszy ok. 860^[1], kiedy biskup Ansgar rozpoczął tutaj budowę kościoła. Ribe musiało w tamtych czasach być już znacznym ośrodkiem miejskim i handlowym. Od 948 Ribe było siedzibą biskupstwa. Niemal od początków swego istnienia miasto utrzymywało kontakty handlowe z Anglią, Fryzją i północnymi Niemcami, co stanowiło podstawę egzystencji mieszkańców i zamożności miasta. Było to też powodem obcych najazdów łupieskich: w 1043 Ribe zostało splądrowane przez Słowian połabskich, a w 1156 przez Sasów pozostających w służbie króla Swena III. Wielokrotnie Ribe było trawione przez pożary, w latach: 1176, 1242, 1258, 1271, 1272, 1301 i 1402^[2]. Ponadto znaczne straty spowodowała wielka powódź w 1362 i epidemia dżumy w 1350. Pomimo tych kataklizmów Ribe rozwijało się dynamicznie przez całe średniowiecze i pod koniec tego okresu liczyło ok. 5000 mieszkańców^[2]. W 1145 założono tutaj najstarszą w Danii szkołę katedralną. W średniowieczu miasto było ośrodkiem monastycznym i siedzibą królów Danii, którzy posiadali tutaj zamek, oraz ważnym centrum handlowym, szczególnie w XIII w. W 1228 powstał tutaj klasztor dominikanów, a w kilka lat później prawdopodobnie pierwszy i najstarszy klasztor franciszkanów w Danii^[3]. Ribe odgrywało w tamtych czasach także rolę miasta tranzytowego dla trzody, win, odzieży i zboża przesyłanych między Danią a Niemcami. W średniowieczu Ribe otrzymało wiele przywilejów królewskich, najstarszy zachowany pochodzi z ok. 1202-14, zwalniał mieszkańców od ceł i innych opłat za handel na terytorium całego kraju. W 1269 na sejmie w Nyborgu^[4] król Eryk V nadał Ribe nowe prawa miejskie. Wagę Ribe jako ośrodka władzy królewskiej podkreśliła koronacja króla Krzysztofa III w miejscowej katedrze w 1443. Z tej okazji odbył się tutaj wielki turniej rycerski^[2]. Miasto było również widownią innych wydarzeń związanych z życiem duńskich monarchów: w 1407 odbył się tutaj ślub siostry króla Eryka pomorskiego, Katarzyny z Janem bawarskim, a w 1460 dokonano tu elekcji króla Chrystiana I na księcia Szlezwiku^[2].

Czasy poreformacyjne

Pomimo wielu nowych przywilejów handlowych (1550, 1560, 1596, 1661)^[5] od ok. 1600 Ribe zaczęło powoli tracić swoje znaczenie najważniejszego ośrodka handlowego kraju, co związane było m.in. ze zmianą szlaków handlowych i upadkiem znaczenia lokalnego portu. Inwazje obcych wojsk na Danię podczas wojen w XVII w. doprowadziły miasto do zupełnego upadku w latach 1657-1660. Liczba mieszkańców wykazywała tendencje spadkowe: ok. 1591 Ribe liczyło ok. 4500 mieszkańców, w 1641 już tylko ok. 3500, a po wojnach ze Szwecją (1672) tylko 1939 osób^[5]. Na dodatek miasto spłonęło doszczętnie w 1580, a do spadku populacji przyczyniły się również wielkie epidemie w latach 1539, 1565, 1579 i 1602. Epidemia w 1659 zebrała żniwo w ilości 900 osób^[5]. Ribe utraciło pozycję rezydencji królewskiej na rzecz Koldyngi, a miejscowy zamek królewski powoli popadł w ruinę i został ostatecznie rozebrany w 1685. Pamiętnym zdarzeniem w historii Ribe była powódź w dniach 11-12 października 1634 roku, gdy poziom wody sięgnął 6,1 metra. Kolejne powodzie związane z okresowym podnoszeniem się poziomu morza i sztormami, doprowadziły do sporych zniszczeń w mieście w latach 1718 i 1720. XVIII w. zaznaczył się jako okres szczególnej stagnacji gospodarczej, powodując dalszy spadek liczby mieszkańców i znaczenia miasta (w 1769 do 1827 osób, w 1801 nieznaczny wzrost do 1994 osób^[6]). W połowie XVIII w. Ribe stało się miastem garnizonowym. Podczas wojen napoleońskich miasto zostało w 1808 zajęte przez wojska francuskie i hiszpańskie, a w 1814, na krótko, przez oddziały kozackie.

Czasy najnowsze

Długoletni okres stagnacji gospodarczej dobiegł końca w I ćwierci XIX w. Po wielkim kryzysie rolnym w latach 20. XIX w. i rozbudowie sieci dróg nastąpiło pewne ożywienie gospodarcze. Jednak utrata Szlezwiku przez Danię na rzecz Prus w 1864 w szczególny sposób zminimalizowała rolę jaką Ribe niegdyś odgrywało. Miasto zostało odcięte od naturalnego zaplecza gospodarczego i stało się jedynie punktem granicznym między Danią i pruskim Szlezwikiem, a rolę ważnego ośrodka handlowego przejął pobliski Esbjerg, gdzie zbudowano nowy port w 1868. To wydarzenie jeszcze bardziej zepchnęło Ribe na pozycje marginalne. Liczba ludności rosła powoli: z 2984 osób w 1850 do 4243 osób w 1901. W połowie XIX w. nastąpił powolny rozwój drobnej wytwórczości. W 1875 Ribe uzyskało połączenie kolejowe z resztą kraju. Rozwój gospodarczy postępował na pocz. XX w., lecz znacznie wolniej niż w innych miastach regionu. Pewne ożywienie gospodarcze nastąpiło dopiero po odzyskaniu przez Danię południowej Jutlandii w 1920. W latach 1940–1945 Ribe zostało okupowane przez wojska niemieckie, stając się dla Wehrmachtu ważnym punktem komunikacyjnym. W 1944 dokonano tutaj aktów sabotażu kolejowego, utrudniając ruchy transportów niemieckich. W 1960 w Ribe mieszkało 7809 osób^[7]. W ostatnich latach swój rozwój miasto zawdzięcza przede wszystkim turystyce.

Ribe jest położone na terenach podmokłych. Stare miasto zachowało średniowieczny charakter. Jest otoczone fosą, uliczki są wąskie i brukowane. W mieście zachowanych jest wiele zabytkowych budynków, szczególnie budowanych z pruskiego muru. Wiele z nich ma status zabytków. Najbardziej znane zabytki miasta to:

• Katedra, w murach której miała miejsce koronacja króla Danii Krzysztofa III w 1443 r., a w jej wnętrzu pochowano 2 królów Danii: Eryka II i Krzysztofa I. Jest to kościół romańsko-gotycki biorący swój początek z drewnianego kościoła zbudowanego w tym miejscu przez biskupa Ansgara w połowie IX w. Obecna katedra powstała w XII i na pocz. XIII w. z późniejszymi dodatkami.
• Kościół św. Katarzyny z XV w. połączony z budynkiem poklasztornym, który jest obecnie najpiękniejszym i najlepiej zachowanym budynkiem tego typu na terenie Danii. Budowę klasztoru, trwającą 200 lat, rozpoczęto w 1228 r. Do reformacji mieszkali tutaj dominikanie.
• Stary Ratusz z 1496, który jest najstarszym istniejącym ratuszem w Danii.
• Fundamenty niegdyś istniejącego tutaj zamku królewskiego Riberhus z XII w., zniszczonego w XVII w.
• Puggård, najstarszy zachowany świecki budynek miasta z ok. 1300 r.
• Muzeum Sztuki (Ribe Kunstmuseum) - posiada kolekcję duńskiej sztuki z XIX i XX w.
• Muzeum Zabawek (Ribe Legetøjsmuseum) - posiada kolekcję zabawek z okresu 1850-1980.

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy oraz włókienniczy^[8].

Herb Ribe w widoczny sposób odzwierciedla historię miasta. Dwudzielny w słup w polu srebrnym (w praktyce w białym) w słup trzy lwy błękitne w koronach złotych. Zostały one zapożyczone z herbu Danii i były symbolem przynależności miasta do Królestwa Danii i królewskiego charakteru grodu, będącego niegdyś siedzibą władców kraju i miastem granicznym pomiędzy Królestwem Danii i Ks. Szlezwiku. Drugie pole herbu przedstawia czerwoną fasadę miejscowej katedry, będącej symbolem miasta ze złotymi krzyżami na wieżach Mariackiej i Mieszczańskiej, oraz na portyku. Herb powstał przed 1295 r., a oficjalnie został zatwierdzony w 1938 r.^[9]

W mieście znajdują się również: VUC (centrum kształcenia dorosłych), gimnazjum (szkoła katedralna) oraz szkoła handlowa. Ribe leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. W mieście znajduje się stacja kolejowa Ribe.

•   Balleroy, Francja
•   Ely, Wielka Brytania
•   Güstrow, Niemcy
•   Krems an der Donau, Austria
•   Leikanger, Norwegia
•   Ratzeburg, Niemcy
•   Strängnäs, Szwecja
•   Tainan, Republika Chińska
•   Pełczyce, Polska

• Lademann, t. 23, str. 242-244, Kopenhaga 1986, ISBN 87-15-06075-6
• J. P. Trap: Danmark. Ribe Amt, Gads Forlag, Kopenhaga 1965
• Værd at se i Danmark. Seværdigheder fra A-Å, Høst & Søn, Kopenhaga 1998, ISBN 87-14-29436-2
• Jakob HJ.H. Zeuthen Jakob HJ.H., Bogen om danske kommunevåbener, FranzF. Sedivy, wyd. 1. udg, [København]: Aschehoug Forlag, 2000, ISBN 87-11-12863-1, OCLC 48379228 . Brak numerów stron w książce

• Lista pochówków królewskich w katedrze w Ribe i zdjęcia grobów