Resko

 

Resko położone jest w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego w powiecie łobeskim nad Regą. Miasto usytuowane na Równinie Gryfickiej i Wysoczyźnie Łobeskiej. W latach 1818–1945 miasto administracyjnie należało do Powiatu Regenwalde, początkowo z siedzibą w Resku, a od roku 1860 z siedzibą w Łobzie^[3]. W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego. W latach 1999–2001 należało do powiatu gryfickiego, a od 2002 r. należy do powiatu łobeskiego.

Według danych z 1 stycznia 2009 r. powierzchnia miasta wynosi 4,49 km²^[4].

Resko leży przy drodze wojewódzkiej nr 152 (Płoty – Świdwin). Około 10 km od Reska przebiega droga ekspresowa S6 (trasa Szczecin – Gdańsk). W 2013 roku rozebrana została linia kolejowa nr. 420 Worowo – Wysoka Kamieńska na odcinku Worowo – Resko Północne wraz z infrastrukturą stacji Resko Północne.

Pochodzenie nazwy miasta Reska nie jest do końca znane. Istnieje teza iż pochodzi ono od starosłowiańskiego słowa „reż” oznaczającego żyto. W zapiskach istnieje wzmianka iż w XIV w. miasto nazywało się tak jak przepływająca przez nie rzeka – Rega. W późniejszym okresie powstała niemiecka nazwa, używana do 1945 r., która brzmiała Regenwalde, co w wolnym tłumaczeniu oznacza Deszczowy Las.

Po zakończeniu II wojny światowej miasto przez pewien czas nosiło nazwę Reskogród^[5] oraz Ławiczka^[6][7][8][9]. Nazwę Resko wprowadzono rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku^[10].

W X-XI w. był to słowiański gród opolny z osadą^[11]. Około XII wieku na wzgórzu nad Regą stanął gród książąt pomorskich, a wkrótce potem rozwinęła się wokół niego osada handlowo-rzemieślnicza. Pierwsza nieudana próba nadania praw miejskich dla osady nastąpiła w roku 1255 i z tego roku też pochodzi pierwsza wzmianka o Resku. W tym czasie była ona własnością dwóch rodów: Borków (wywodzących się ze Strzemiela) i Vidantów. Brak zgodności między oboma rodzinami spowodował problemy z nadaniem lokacji. W latach 1260–1270 Jakub Borek, syn kasztelana kołobrzeskiego Borka z Łobza zabudował zamek nad Regą. Borko z Łobza wraz z synami Jakubem, Janem i Mikołajem lokowali Resko w 1280 roku na prawie magdeburskim^[12], jednak wg innych dokumentów źródłowych wynika, że dopiero w 1288 roku Resko otrzymało prawa miejskie, które zostały potwierdzone w 1295 roku^[13]. Około 1400 r. nastąpiła budowa kościoła mariackiego dla mieszkańców miasta, a w następnych latach mury obronne. W 1441 r. książę pomorski Eryk I przekazał resztę miasta rodowi von Borcke. Na długie lata, aż do 1808 r. Resko stało się prywatnym miastem rodziny Borcke. Podstawą rozwoju miasta było rolnictwo i częściowo rzemiosło (kowalstwo, młynarstwo i krawiectwo). W 1630 r. wojska cesarskie spaliły i zniszczyły miasto, a od 1648 r. Resko na mocy pokoju westfalskiego przeszło pod władanie Brandenburgii. Kres miastu przyniósł 1714 r., kiedy to w ogromnym pożarze spaleniu uległa większość miasta. Ocalało jedynie 11 domów i kościół. Kolejne działania wojenne w latach 1756–1763 również zniszczyły Resko, a miasto przez kilkanaście następnych lat było okupowane przez żołnierzy rosyjskich. W 1834 r. władze miejskie podjęły decyzję o rozbiórce murów obronnych Reska. Ponad 10 lat później, w 1842 r. Carl Sprengel zakłada w mieście Akademię Rolniczą, Fabrykę Maszyn Rolniczych i powstaje również młyn parowy i gorzelnia. W 1892 r. powstała stacja kolejowa na wąskotorowej linii Wyszogóra – Kołobrzeg. W kolejnych latach Resko uzyskało połączenia kolejowe z kolejnymi miastami: w 1905 r. z Łobzem, a w 1909 r. ze Świdwinem. W latach 1939–1945 w mieście działała tajna organizacja Polska Armia Powstania, która stworzyła silny oddział partyzancki i zbierała tajne informacje wojskowe^[11].

W 1945 r. miasto zostało zajęte przez oddziały 3 armii uderzeniowej I Frontu Białoruskiego (ku czci żołnierzy zdobywających Resko po wojnie w Alei Wojska Polskiego postawiono Pomnik Wyzwolenia)^[14], a następnie przekazane Polsce. Zniszczenia wojenne w centrum miasta sięgały 60%^[15]. Nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta, powstały nowe budynki użyteczności publicznej.

W 1968 r. z miasta został wydzielony obszar o powierzchni 384 ha z miejscowością Policko^[16].

W roku 1971 urodził się tutaj Bartosz Arłukowicz.

 

W Resku pomimo znaczących zniszczeń wojennych zachowało się kilka zabytków. Należą do nich:

• Kościół gotycki pochodzący z XIV-XV w., obecnie Sanktuarium Matki Boskiej Reskiej,
• Ratusz – pochodzi z 1841 r. wybudowany jest w stylu klasycystycznym, rozbudowany w XX w. Cechuje go skromna sylwetka i niewielka wieżyczka z zegarem i kurantem,
• Obelisk Karola Sprengla z 1881 r.,
• Zabytkowa elektrownia wodna na rzece Redze,
• Budynek Sądu Powiatowego pochodzący z 1900 r., mieszczący obecnie pocztę,
• Gmach szkoły,
• Pomnik Żołnierzy Polskich,
• Zabytkowy Park Miejski, pomnikowe dęby, daglezje i lipy^[17],
• ruiny zamku z (XIV-XV w.) – pierwszy drewniany zamek zbudowano w latach 1260–1270. Pierwsza wzmianka o zamku w dokumencie wydanym z okazji podziału księstwa na dzielnice pojawiała się w 1295 roku. Wiadomo, że zamek był podzielony i jego właścicielami były rody Borków i Vidantów. W 1365 roku Vidanci sprzedali swoją część księciu pomorskiemu Bogusławowi V. Przypuszcza się, że w tym czasie nastąpiła przebudowa zamku na obiekt w pełni murowany. W 1447 roku zamek w całości powrócił do Borków. Największe jednak zniszczenia przyniosła wojna 7-letnia (1756–1763) i przechodzące przez nie wojska rosyjskie. Prawdopodobnie wówczas uległ również zniszczeniu zamek Borków. Na jego miejscu powstał w 1774 roku nowożytny dwór. Około roku 1826, gdy wygasł ród Borków, wzgórze zamkowe i dobra ziemskie przejęła rodzina von Bülow. Zapewne wtedy rozebrano ryglowy dwór Borków, a wzgórze i otaczający go teren zalesiono, tworząc zaczątek parku^[13].
• Cmentarz żydowski w Resku.

Według danych^[18] z 30 czerwca 2007 r., miasto miało 4415 mieszkańców.

• Piramida wieku mieszkańców Reska w 2014 roku^[20].

W Resku znajduje się stacja hydrologiczno-meteorologiczna.

 

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Reska wybierają do swojej rady miejskiej 8 radnych (8 z 15)^[22]. Pozostałych 7 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Resko. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest ratusz przy Rynku.

Burmistrzowie Reska:

• Jan Olszewski (2002–2006)^[23]
• Arkadiusz Czerwiński (od 2006)

Mieszkańcy Reska wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Resko (Sala Królestwa ul. Henryka Sucharskiego 35)^[24].

• Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Resku
• Regenwalde (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 589 .