Republika Huculska

Republika Huculska – lokalny samorząd utworzony przez Huculską Radę Narodową 9 stycznia 1919, zależny od Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, istniejący do czerwca 1919 roku, kiedy jego terytoria zostały zajęte przez wojska rumuńskie.

Republika Huculska

Гуцульська республіка

1919
Flaga
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Jasina
Data powstania	8 stycznia 1919
Data likwidacji	11 czerwca 1919
Premier	Stepan Kłoczurak
Język urzędowy	ukraiński
Religia dominująca	greckokatolicka
Położenie na mapie świata Republika Huculska
45°28′07,7″N 28°12′25,9″E/45,468806 28,207194

Wstępem do utworzenia Republiki Huculskiej było zawiązanie się w Jasinie wiosną 1918 roku kilkudziesięcioosobowego oddziału miejscowej samoobrony, której zadaniem było zapobieganie nasilającym się grabieżom i gwałtom czynionym przez zdemobilizowanych żołnierzy i dezerterów. Na początku listopada 1918 dowództwo nad samoobroną powierzono byłemu austro-węgierskiemu oficerowi, Stepanowi Kłoczurakowi. Samoobrona, licząca wówczas około 200 osób, została zreorganizowana i przemianowana na Narodną Oboronę.

Na wieść o wybuchu polsko-ukraińskich walk o Lwów, 8 listopada 1918 odbyło się powszechne zebranie mieszkańców Jasini i okolicznych wsi, na którym uchwalono całkowite przejęcie władzy i secesję od Węgier. W Jasini powołano lokalny samorząd o nazwie Huculska Rada Narodowa.

Na przełomie listopada i grudnia wysłano delegację do rządu ZURL przebywającego w Stanisławowie, z prośbą o włączenie Zakarpacia do ZURL oraz udzielenie pomocy wojskowej. Sydir Hołubowycz obiecał pomoc, jeśli sytuacja pozwoli, nie podjęto jednak żadnych zobowiązań.

22 grudnia 1918 do Jasini wkroczył batalion honwedów i przywrócił funkcjonowanie węgierskich urzędów. Jednak działacze Rady i Narodnoj Oborony, uprzedzeni przez swego łącznika w Syhocie – Jewhena Puzo, ukryli się w górach.

7 stycznia 1919 na wschodnie Zakarpacie wkroczył ukraiński oddział z Kołomyi, liczący dwa kurenie, czyli ponad 100 żołnierzy. Kłoczurak, powiadomiony o ich przybyciu w ostatniej chwili, w celu uśpienia podejrzeń Węgrów przebrał żołnierzy Narodnoj Oborony za grupy kolędnicze, które chodziły z bronią od domu do domu, werbując ochotników i rozdzielając zadania bojowe. W ciągu jednej nocy zdobyto bez strat Jasinię, a oddziały węgierskie po krótkiej wymianie ognia zostały rozbrojone. Zajęto pocztę, urzędy, stację kolejową, na której zdobyto transport wojskowy, co znacznie wzmocniło siły ukraińsko-huculskie.

9 stycznia proklamowano Republikę Huculską, która objęła wschodnie Zakarpacie. Jej premierem został Stepan Kłoczurak. 13 stycznia rozpoczęto drugi etap akcji, opanowując Kwasy, Uścieryki, Bogdan, Trebuszany, oraz zdobywając w walce stacje kolejowe w Rachowie i Byczkowie. 17 stycznia zdobyto Syhot, a 19 stycznia rozpoczęto atak w kierunku Chustu.

Akcja ta spotkała się z natychmiastową odpowiedzią wojsk rumuńskich. Silne ugrupowanie z dywizji stacjonującej w Satu Mare zatrzymało atak sił ukraińskich, a następnie zaatakowało Syhot. Części wojsk ukraińskich wycofano pociągiem, reszta pozostała w okrążeniu. Podczas walk zginęło 18 żołnierzy ukraińskich, a rannych zostało 39. Wszyscy żywi zostali internowani.

Wojsko ukraińskie wycofało się z Zakarpacia, nie chcąc rozpoczynać konfliktu z Rumunią podczas trwającej wojny polsko-ukraińskiej, a wojska rumuńskie zajęły niewielki obszar sięgający po okolice Byczkowa i Trebuszan. W rachowskiej strefie buforowej opuszczonej przez powstańców, a nie zajętej przez wojska rumuńskie, przywrócono działalność węgierskiej policji i administracji. Natomiast od Uścieryk nadal działała Republika Huculska, obejmująca również „stolicę” w Jasini oraz Bohdan, Łuhy, Bielin, Kwasy, Kewele, Łazeszczynę Mohelki i Stebną.

W początku czerwca 1919 Republika została zlikwidowana przez wojska rumuńskie w ramach ofensywy sięgającej aż Mukaczewa. Rząd Republiki Huculskiej zdecydował o poddaniu się bez walki. Jasinia została zdobyta 11 czerwca, kończąc tym samym działalność Republiki. Następnie jej terytorium było stopniowo przekazywane administracji czechosłowackiej.