Pupien

Pupien został obwołany cesarzem (razem z Balbinen) przez senat podczas buntu przeciwko władzy cesarza Maksymina Traka. W latach 235–238 Maksymin prowadził liczne kampanie przeciwko barbarzyńcom nad Renem i Dunajem, co wymagało zwiększenia nakładów finansowych na armię^[4]. Podniesienie podatków i nabór rekruta nie przyniosło wywodzącemu się spoza elity cesarzowi popularności, zwłaszcza wśród bogatej arystokracji (w tym senatorów)^[5]. Dodatkowo od początku swego panowania nie pojawił się w Rzymie, co osłabiało jego pozycję polityczną^[5].

W marcu 238 r. wybuchły rozruchy w prowincji Afryka, cesarzem obwołano tamtejszego namiestnika Gordiana I, który jednak po trzech tygodniach zginął (razem ze swoim synem i współrządcą), w wyniku interwencji legionu III Augusta dowodzonego przez wiernego Maksyminowi namiestnika Numidii^[5]. Gordian zdążył jednak uzyskać poparcie senatu rzymskiego, który potępił Maksymina i zorganizował morderstwo jego stronników w stolicy^[5]. Szybka śmierć Gordiana dramatycznie zmieniła sytuację, ale senat nie miał wyboru i musiał trwać w oporze wobec Maksymina, postanowiono więc szybko wybrać nowego cesarza z grona senatorów^[5]. Wskazano dwudziestu kandydatów spośród prominentnych osób piastujących kiedyś urząd konsula i z tej grupy wyłoniono dwóch cesarzy o równych uprawnieniach, Pupiena i Balbina, a pozostali z kandydatów zostali doradcami^[6]. Obaj cesarze byli już niemłodzi (jeden miał 60 lat, a drugi ponad 70) i należeli do najwyższych kręgów senatorskiej elity^[7]. Niemożność wyłonienia jednego silnego kandydata świadczyła o podziałach i słabości senatu, co wkrótce potwierdził wybór na trzeciego cesarza (z tytułem cezara) Gordiana III, ok. 13-letniego wnuka Gordiana I^[7]. Dokonało się to pod naciskiem rzymskiej ulicy i prawdopodobnie na skutek działań krewnych i stronników Gordianów pragnących zachować wpływy^[7].

Maksymin ruszył znad Dunaju, gdzie stacjonował ze swoją armią, na Rzym po otrzymaniu wieści o przejściu senatu na stronę Gordiana I^[7]. Do zadań nowych cesarzy należało przygotowanie się do obrony, co nie było łatwą sprawą, gdyż przeciwko zaprawionej w bojach, regularnej armii Maksymina mieli do dyspozycji tylko lokalne milicje i świeży zaciąg niedoświadczonych żołnierzy^[7]. Kiedy Maksymin, mający problemy z zaopatrzeniem armii, zatrzymał swój pochód by oblegać Akwileję, Pupien wyruszył z Rzymu na północ do Rawenny by tam zorganizować siły obrony^[7]. W czerwcu 238 r. Maksymin został zamordowany przez swoich niezadowolonych żołnierzy, a jego armia przeszła na stronę Pupiena, Balbina i Gordiana III^[8].

Wieść o śmierci Maksymina przyjęto w Rzymie entuzjastycznie, a reszta prowincji która do tej pory go wspierała przeszła na stronę senackich cesarzy^[8]. Pomimo tego ich pozycja była słaba, pojawiły się konflikty między Pupienem i Balbinem oraz stronnikami Gordiana III^[8]. Finanse państwa były w fatalnym stanie – zepsuta moneta obiegowa, czyli denar i niedawno wprowadzony antoninian, nie wystarczała na opłacenie armii oraz na tradycyjne finansowanie ludu stolicy^[8]. Na granicach trzeba było zająć się Persami na Wschodzie i Gotami nad Dunajem i Morzem Czarnym^[8]. Pupienowi i Balbinowi nie udało się opanować sytuacji – po dwóch miesiącach panowania (w sierpniu 238 r.) zostali zdegradowani i zabici przez pretorian^[8][9]. Ich następcą został Gordian III^[8].

• Lesley Adkins, Roy A. Adkins: Handbook to Life in Ancient Rome. New York: Oxford University Press, 1994. ISBN 0-8160-5026-0. (ang.).
• John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.).
• Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Iskry", 1991, s. 31–38. ISBN 83-207-1099-5.

• Zbiór monet Pupiena na stronie wildwinds.com. [dostęp 2016-06-03]. (ang.).